In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Internationale Roode Kruis Aan: Jewish Agency Plaats: Genève Datum: 1943-12-27 Onderwerp: verzoek om Nathan Cohen en familie te Amsterdam te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer.

Van: Internationale Roode Kruis Aan: Jewish Agency Plaats: Genève Datum: 1943-12-27 Onderwerp: verzoek om Nathan Cohen en familie te Amsterdam te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer.

Bericht

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Van: de Hoogere SS- en Politieleider&nbsp; Aan: Ministerie Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-10-19&nbsp; Onderwerp: Verbod voor Joden in de Nederlandse Vereniging voor Luchtbescherming.

Van: de Hoogere SS- en Politieleider&nbsp; Aan: Ministerie Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-10-19&nbsp; Onderwerp: Verbod voor Joden in de Nederlandse Vereniging voor Luchtbescherming.

Brief van de Hoogere SS- en Politieleider aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Van: VAM Wijster&nbsp; Aan: Directeur Vluchtelingenkamp&nbsp; Plaats: Wijster&nbsp; Datum: 1939-12-23&nbsp; Onderwerp: Kosten vervoer compost, omrijden in verband met verbod om met beladen wagens over de Halerbrug te rijden.

Van: VAM Wijster&nbsp; Aan: Directeur Vluchtelingenkamp&nbsp; Plaats: Wijster&nbsp; Datum: 1939-12-23&nbsp; Onderwerp: Kosten vervoer compost, omrijden in verband met verbod om met beladen wagens over de Halerbrug te rijden.

Brief van VAM Wijster aan de directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1939-10-27&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van de (kamp)boerderij.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1939-10-27&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van de (kamp)boerderij.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan de Houtvester Assen

Van: Inspectie der Gerepatrieerden Amsterdam Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-14 Onderwerp: terug naar Nederland na een verblijf in Theresienstadt.

Van: Inspectie der Gerepatrieerden Amsterdam Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-14 Onderwerp: terug naar Nederland na een verblijf in Theresienstadt.

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden van Hanna Kolthoff

Ausweis&nbsp; Van: Kormann, Osias, B3&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Hij is gerechtigd om in alle barakken van de vrouwenafdeling te komen.

Ausweis&nbsp; Van: Kormann, Osias, B3&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Hij is gerechtigd om in alle barakken van de vrouwenafdeling te komen.

Ausweis van Osias Kormann

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Hooge-Mierde (N.Br.) Datum: 1941-11-02 Onderwerp: Jan Droppers heeft de laatste brief van zijn zuster ontvangen, waarin ze schrijft dat ze met kleine Bertje naar huis is geweest. Hij is lang niet meer thuis geweest omdat hij in Brabant zit en niet veel verlof kan krijgen. Het duurt dit keer wel wat lang. Zodra hij weer in Winterswijk is moet zij maar langskomen. Ze schrijft dat ze elkaar sinds december vorig jaar niet meer hebben gezien, maar dit klopt niet. Hij is in januari of februari nog bij haar geweest in Enschede. Het begint al flink koud te worden. De groeten aan oom en tante en aan de familie Wevers.

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Hooge-Mierde (N.Br.) Datum: 1941-11-02 Onderwerp: Jan Droppers heeft de laatste brief van zijn zuster ontvangen, waarin ze schrijft dat ze met kleine Bertje naar huis is geweest. Hij is lang niet meer thuis geweest omdat hij in Brabant zit en niet veel verlof kan krijgen. Het duurt dit keer wel wat lang. Zodra hij weer in Winterswijk is moet zij maar langskomen. Ze schrijft dat ze elkaar sinds december vorig jaar niet meer hebben gezien, maar dit klopt niet. Hij is in januari of februari nog bij haar geweest in Enschede. Het begint al flink koud te worden. De groeten aan oom en tante en aan de familie Wevers.

Brief van J. Droppers aan G. Droppers vanuit Hooge-Mierde

Van: Humberg, E.&nbsp; Plaats: Vluchtelingenoord Reuver Datum: 1938-1939 Onderwerp: verlaten van het kamp zonder begeleiding.

Van: Humberg, E.&nbsp; Plaats: Vluchtelingenoord Reuver Datum: 1938-1939 Onderwerp: verlaten van het kamp zonder begeleiding.

Bewijs voor E. Humberg om het vluchtelingenoord Reuver voor enkele uren te mogen verlaten

Verklaring, met pasfoto en stempel, dat Jules Cohen, woonachtig te Amsterdam, als boekbinder werkzaam is bij de Joodsche Raad voor Amsterdam, ondertekend door de voorzitters A. Asscher en prof.dr. D. Cohen, 26 november 1942.

Verklaring van Jules Cohen betreffende de Joodsche Raad voor Amsterdam

Van: de Joodse Raad Aan: gemengd-gehuwden Plaats: Datum: 1943 Onderwerp: instructies voor gemengd-gehuwden in verband met bewijsstukken.

Van: de Joodse Raad Aan: gemengd-gehuwden Plaats: Datum: 1943 Onderwerp: instructies voor gemengd-gehuwden in verband met bewijsstukken.

Instructies betreffende het verzamelen van bewijsstukken voor gemengd-gehuwden

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Geboren in Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05 Onderwerp: de geboorte van Tine Bloemendaal; Clarence Eduard Frank; Heleen Judith van Thijn.

Geboren in Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05 Onderwerp: de geboorte van Tine Bloemendaal; Clarence Eduard Frank; Heleen Judith van Thijn.

Bericht over de geboorte van een drietal kinderen in kamp Westerbork

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07 Onderwerp: bedankje voor een pakket.

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07 Onderwerp: bedankje voor een pakket.

Briefkaart van Abraham van Dam aan Joseph van Dam vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-01 Onderwerp: terug van bezoek aan Amsterdam, het lijkt nu reeds als een droom; de volgende dag weer kolen lossen; Werner is verliefd op Stella geworden; heden en toekomst Stella en Werner; smokkelen van een brief uit Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-01 Onderwerp: terug van bezoek aan Amsterdam, het lijkt nu reeds als een droom; de volgende dag weer kolen lossen; Werner is verliefd op Stella geworden; heden en toekomst Stella en Werner; smokkelen van een brief uit Amsterdam.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-16 Onderwerp: Werner is goed gehumeurd, het is een mooie zomerdag en hij bevindt zich niet in zin barak, maar op een kamertje van een kennis. Hij is helemaal alleen en geniet van de rust en de mogelijkheid zijn gedachten te kunnen laten gaan; aanstaande bezoek van Stella, de Joodse en algemene feestdagen vallen samen, waardoor er vier vrije dagen zijn; samen ontspannen op de hei; de familie Mahler is deze week in Amsterdam. Vrijdag moeten zij weer terug naar kamp Westerbork. Misschien kan Stella hun bezoeken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-16 Onderwerp: Werner is goed gehumeurd, het is een mooie zomerdag en hij bevindt zich niet in zin barak, maar op een kamertje van een kennis. Hij is helemaal alleen en geniet van de rust en de mogelijkheid zijn gedachten te kunnen laten gaan; aanstaande bezoek van Stella, de Joodse en algemene feestdagen vallen samen, waardoor er vier vrije dagen zijn; samen ontspannen op de hei; de familie Mahler is deze week in Amsterdam. Vrijdag moeten zij weer terug naar kamp Westerbork. Misschien kan Stella hun bezoeken.

Siegmund Willemvan Cleeff

Siegmund Willem
van Cleeff