In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Het transport van Westerbork naar Auschwitz van 30 november 1942

Van: Paauw, de, B. Aan: Cardozo, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: vraag om voedsel

Van: Paauw, de, B. Aan: Cardozo, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: vraag om voedsel

Briefkaart van Bloema de Paauw aan Philip Cardozo vanuit kamp Westerbork

Van: vader (Jules) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: bedankt voor een pakketje.

Van: vader (Jules) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: bedankt voor een pakketje.

Briefkaart van Jules Palache aan de heer en mevrouw den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-04-1943 Nr. 181 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Philip geb. 03-10-75 overleden te Westerbork op 08-04-1943 op: 09-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-04-1943 Nr. 181 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Philip geb. 03-10-75 overleden te Westerbork op 08-04-1943 op: 09-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Philip Weijel

Nacht Getekend door: De Jong, Daniël Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Jodenvervolging, wachttoren, prikkeldraad, &nbsp;ketelhuis.

Nacht Getekend door: De Jong, Daniël Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Jodenvervolging, wachttoren, prikkeldraad, &nbsp;ketelhuis.

Tekening van Daniël de Jong in kamp Westerbork met de titel 'Nacht'

Grafiek Grafisch overzicht deportaties Westerbork, kamp Grafisch overzicht van aantallen gedeporteerden naar de diverse kampen tussen 15 juli 1942 en 13 september 1944. Opvallend is dat de ruim 34.000 gedeporteerde kampgevangenen naar Sobibor onder Auschwitz zijn geplaatst. Het lijkt erop te duiden dat de medewerkers van het Statistisch Bureau niets van Sobibor afwisten. Overigens gingen er geen transporten vanuit kamp Westerbork naar Mauthausen.

Grafiek Grafisch overzicht deportaties Westerbork, kamp Grafisch overzicht van aantallen gedeporteerden naar de diverse kampen tussen 15 juli 1942 en 13 september 1944. Opvallend is dat de ruim 34.000 gedeporteerde kampgevangenen naar Sobibor onder Auschwitz zijn geplaatst. Het lijkt erop te duiden dat de medewerkers van het Statistisch Bureau niets van Sobibor afwisten. Overigens gingen er geen transporten vanuit kamp Westerbork naar Mauthausen.

Beeldgrafiek van de uitgaande transporten

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: vrienden&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-12&nbsp; Onderwerp: oppakken van zijn ouders, reactie op de ontvangen brieven. Hij zal proberen zijn ouders te vergezellen als ze nog niet doorgestuurd zijn.

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: vrienden&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-12&nbsp; Onderwerp: oppakken van zijn ouders, reactie op de ontvangen brieven. Hij zal proberen zijn ouders te vergezellen als ze nog niet doorgestuurd zijn.

Brief van Herman van Campen aan vrienden vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-12&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. Boswachterij alleen geïnteresseerd in de varkensschuur en eventueel barak 11 om het hout te gebruiken voor reparatie van de schuur; een schafkeet en wachthuis 1. Van het stenen wachthuis kunnen misschien 2 woningen voor vaste medewerkers van de Boswachterij Hooghalen kunnen worden gemaakt….; er zijn suggesties voor meer overnames en compensatie voor Staatsbosbeheer bij opruimen van het terrein.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-12&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. Boswachterij alleen geïnteresseerd in de varkensschuur en eventueel barak 11 om het hout te gebruiken voor reparatie van de schuur; een schafkeet en wachthuis 1. Van het stenen wachthuis kunnen misschien 2 woningen voor vaste medewerkers van de Boswachterij Hooghalen kunnen worden gemaakt….; er zijn suggesties voor meer overnames en compensatie voor Staatsbosbeheer bij opruimen van het terrein.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Gewapend betonelement&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-07&nbsp; Hurkclosetplaten; wc platen; voetplaten; balken en planken

Gewapend betonelement&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-07&nbsp; Hurkclosetplaten; wc platen; voetplaten; balken en planken

Bouwtekening met voorbeelden van betonelementen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Uitvoering Werken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-06-24&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. De gebruiker heeft de behoefte aan een definitieve overeenkomst ten aanzien van het schietterrein. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Uitvoering Werken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-06-24&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. De gebruiker heeft de behoefte aan een definitieve overeenkomst ten aanzien van het schietterrein. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Brief van Houtvester Assen aan de Rijksdienst Uitvoering Werken

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: (poststempel 's-Hertogenbosch) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: eindelijk is het zover, vol goede moed; waarom ben ik meegegaan

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: (poststempel 's-Hertogenbosch) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: eindelijk is het zover, vol goede moed; waarom ben ik meegegaan

Briefkaart van Mientje aan de familie Matteman

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-05 Onderwerp: wat Hanneke vanuit kamp Westerbork heeft geschreven heeft moeder nog niet bereikt, contactpersoon is op vakantie; pakket gestuurd; brief van oom Jan met de vissen leuk?; boek dat zal worden opgestuurd is een jongensboek over voetbal…; adviezen, ook over wat ze niet en wel mag vertellen over oompje en zijn familie; eieren die ze krijgt zullen gekookt zijn.&nbsp;

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-05 Onderwerp: wat Hanneke vanuit kamp Westerbork heeft geschreven heeft moeder nog niet bereikt, contactpersoon is op vakantie; pakket gestuurd; brief van oom Jan met de vissen leuk?; boek dat zal worden opgestuurd is een jongensboek over voetbal…; adviezen, ook over wat ze niet en wel mag vertellen over oompje en zijn familie; eieren die ze krijgt zullen gekookt zijn.&nbsp;

Brief van moeder aan Hanneke

Bevolking en barakken in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Links de centrale keuken en op de achtergrond het ketelhuis. Rechts een aantal barakken.

Bevolking en barakken in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Links de centrale keuken en op de achtergrond het ketelhuis. Rechts een aantal barakken.

Zicht op het pad achter de centrale keuken van kamp Westerbork

Van: N.V. Drukkerij Spaarnestad Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Haarlem Datum: 1948-06-24 Onderwerp: Ontvangstbewijs voor Gedenkboek 'De Gouden Kroon'.

Van: N.V. Drukkerij Spaarnestad Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Haarlem Datum: 1948-06-24 Onderwerp: Ontvangstbewijs voor Gedenkboek 'De Gouden Kroon'.

Kwitantie voor de aanschaf van het boek 'De Gouden Kroon' door J.G. Buijvoets

Van: ? Aan: ? Datum: 1944-03-12 Plaats: Amsterdam Onderwerp: uitwisseling informatie over familieleden

Van: ? Aan: ? Datum: 1944-03-12 Plaats: Amsterdam Onderwerp: uitwisseling informatie over familieleden

Brief met informatie over familieleden

Notitie op kladblaadje Betreft de tekst van twee telegrammen aan L. Overste, barak 85 en A.B. de Vries, barak 66 te Westerbork Datum: 1942-12-09 Onderwerp: overhandigen van bagage en persoonsbewijs. A.B. de Vries is vanuit de gevangenis aan de Amstelveenseweg doorgestuurd naar kamp Westerbork, barak 66; contactpersonen Leendert Overste en Nico Cohen (barak 3a).

Notitie op kladblaadje Betreft de tekst van twee telegrammen aan L. Overste, barak 85 en A.B. de Vries, barak 66 te Westerbork Datum: 1942-12-09 Onderwerp: overhandigen van bagage en persoonsbewijs. A.B. de Vries is vanuit de gevangenis aan de Amstelveenseweg doorgestuurd naar kamp Westerbork, barak 66; contactpersonen Leendert Overste en Nico Cohen (barak 3a).

Notitie voor de inhoud van de telexberichten naar kamp Westerbork

Foto van twee voetbalelftallen Een kombinatie elftal van de Dienstbereiche 2, 5, 9 en 10. Elftal van Dienstbereiche 4, het ziekenhuis.

Foto van twee voetbalelftallen Een kombinatie elftal van de Dienstbereiche 2, 5, 9 en 10. Elftal van Dienstbereiche 4, het ziekenhuis.

Foto van twee voetbalelftallen in kamp Westerbork

Persoonsbewijs van: Kroonenberg, Johanna&nbsp; Afgegeven 1941-08-27 Amsterdam&nbsp; Met stempel J en pasfoto.

Persoonsbewijs van: Kroonenberg, Johanna&nbsp; Afgegeven 1941-08-27 Amsterdam&nbsp; Met stempel J en pasfoto.

Persoonsbewijs van Johanna Kroonenberg

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Groep militairen voor een barak. ‘Opstellen voor de sport’

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Groep militairen voor een barak. ‘Opstellen voor de sport’

Foto van een groep militairen kort voor het sporten in Militair kampement Westerbork

Gedicht ter gelegenheid van een verjaardag.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12.&nbsp; Foto van een gedicht, in het Duits geschreven en behorend bij de tekening 'De jonkvrouw in ‘t Bosch’ van W. Löwenhardt. Dit na aanleiding van de verjaardag van Regina Gans. Zie ook: inv. nr. 3540.

Gedicht ter gelegenheid van een verjaardag.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12.&nbsp; Foto van een gedicht, in het Duits geschreven en behorend bij de tekening 'De jonkvrouw in ‘t Bosch’ van W. Löwenhardt. Dit na aanleiding van de verjaardag van Regina Gans. Zie ook: inv. nr. 3540.

Foto van een verjaardagsgedicht uit kamp Westerbork

Van: B.G. (Grootkerk) Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-13 Onderwerp: pakje ontvangen, graag zorgen voor een haarkam

Van: B.G. (Grootkerk) Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-13 Onderwerp: pakje ontvangen, graag zorgen voor een haarkam

Briefkaart van B.G. Grootkerk aan een drogist in Den Haag vanuit kamp Westerbork

Van: Informatiebureau van het Rode Kruis Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: wat Roosje Querido-Lever is overkomen.

Van: Informatiebureau van het Rode Kruis Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: wat Roosje Querido-Lever is overkomen.

Informatie van het Rode Kruis over Roosje Querido-Lever

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

AntoonCanes

Antoon
Canes