In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Gobits, Jaap Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp, barak 82 Datum: 1942-10-08 Onderwerp: vraag of er klompen en sokken en levensmiddelen kunnen worden opgestuurd. De schrijver zit samen met zijn vader in Westerbork. Zijn moeder en zusje zijn nog in Amsterdam. Beide mannen zijn via een Joods werkkamp in kamp Westerbork terecht gekomen. Jacob via De Landweer en Hartog via Kremboong.

Van: Gobits, Jaap Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp, barak 82 Datum: 1942-10-08 Onderwerp: vraag of er klompen en sokken en levensmiddelen kunnen worden opgestuurd. De schrijver zit samen met zijn vader in Westerbork. Zijn moeder en zusje zijn nog in Amsterdam. Beide mannen zijn via een Joods werkkamp in kamp Westerbork terecht gekomen. Jacob via De Landweer en Hartog via Kremboong.

Brief van Jaap Gobits aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: Alfred is ploegbaas geworden over een groep van 25 mannen. Ze werken bij Hooghalen. Hij vraagt aan Truus of zij vrijdagmorgen naar het station van Hooghalen kan komen. Bij zijn brief zit ook een briefje van een andere gemengd-gehuwde in het kamp. Of Truus dit op een adres in Groningen wil bezorgen.&nbsp;

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: Alfred is ploegbaas geworden over een groep van 25 mannen. Ze werken bij Hooghalen. Hij vraagt aan Truus of zij vrijdagmorgen naar het station van Hooghalen kan komen. Bij zijn brief zit ook een briefje van een andere gemengd-gehuwde in het kamp. Of Truus dit op een adres in Groningen wil bezorgen.&nbsp;

Brief van Alfred Stern aan Truus vanuit kamp Westerbork

Groepsfoto van Gemmeker, Frau Hassel, Aus der Funten en Fraulein Winkelkamper in de woning van de kampcommandant.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 V.l.n.r.: Fraulein Winkelkamper (secretaresse Aus der Funten); Aus der Funten; Frau Hassel; A.K. Gemmeker.

Groepsfoto van Gemmeker, Frau Hassel, Aus der Funten en Fraulein Winkelkamper in de woning van de kampcommandant.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 V.l.n.r.: Fraulein Winkelkamper (secretaresse Aus der Funten); Aus der Funten; Frau Hassel; A.K. Gemmeker.

Foto van een gezelschap in de woning van de kampcommandant

Van: Bonn, Joseph Aan: van de Hoeden-Bonn, Eliazer en Betty Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: niet gedacht nog een sabbat-brief te kunnen schrijven; voorlopig nog gespaard, een week van angst achter de rug; drie agenten waren langsgekomen en schenen de schrijver met een zaklantaarn in zijn gezicht, terwijl hij in bed lag; vele andere familieleden zijn meegenomen; ze zitten allemaal in Westerbork…

Van: Bonn, Joseph Aan: van de Hoeden-Bonn, Eliazer en Betty Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: niet gedacht nog een sabbat-brief te kunnen schrijven; voorlopig nog gespaard, een week van angst achter de rug; drie agenten waren langsgekomen en schenen de schrijver met een zaklantaarn in zijn gezicht, terwijl hij in bed lag; vele andere familieleden zijn meegenomen; ze zitten allemaal in Westerbork…

Brief van Joseph Bonn aan zijn dochter en schoonzoon

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling over uitgave van scheermesjes

Van: Spanier, Fritz, Dr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Huntlozen Datum: 1945-05-02 Onderwerp: verzoek tot teruggave van een aantal instrumenten. Fritz Spanier heeft deze persoonlijke eigendommen echter nodig voor zijn werk (Dr. Roozendaal is ervan op de hoogte, lijst). Dr. Spanier, voormalig chef-arts van kamp Westerbork is meegereisd met het Canadese leger en is voor hun werkzaam in de regio Oldenburg. Later keert hij weer tijdelijk terug naar kamp Westerbork.

Van: Spanier, Fritz, Dr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Huntlozen Datum: 1945-05-02 Onderwerp: verzoek tot teruggave van een aantal instrumenten. Fritz Spanier heeft deze persoonlijke eigendommen echter nodig voor zijn werk (Dr. Roozendaal is ervan op de hoogte, lijst). Dr. Spanier, voormalig chef-arts van kamp Westerbork is meegereisd met het Canadese leger en is voor hun werkzaam in de regio Oldenburg. Later keert hij weer tijdelijk terug naar kamp Westerbork.

Verzoek van Dr. Spanier om zijn medische spullen bij zich te mogen houden voor het uitvoeren van zijn werk

Van: Haagman, Lion en Bep Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: pakketje met allerlei lekkernijen ontvangen; bezoek van Dick was ook voor Bep en Clara fenomenaal; vooraf aan het bezoek van Dick was |lion zenuwachtig en als hij weggaat kan Lion wel huilen; &nbsp;in de barak veel ruzie; gisteravond hadden twee mannen elkaar wel willen wurgen, er kwam een derde ertussen, die zei; 'dat heb je ervan als je op dinsdag rode kool eet, de hele barak lag in een deuk (ze hadden die avond rode kool gekregen); ze zitten weer in de kliniek, lekker warm en koffie drinken; terug naar de barak om onderbroeken van 200 barakgenoten te aanschouwen; er zijn er mannen bij die hun onderbroek 4 weken dragen; Bep is weer fit en gaat de nachtdienst in. Ze slaapt dan overdag. Ze heeft vandaag wel 50 wonden verbonden…

Van: Haagman, Lion en Bep Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: pakketje met allerlei lekkernijen ontvangen; bezoek van Dick was ook voor Bep en Clara fenomenaal; vooraf aan het bezoek van Dick was |lion zenuwachtig en als hij weggaat kan Lion wel huilen; &nbsp;in de barak veel ruzie; gisteravond hadden twee mannen elkaar wel willen wurgen, er kwam een derde ertussen, die zei; 'dat heb je ervan als je op dinsdag rode kool eet, de hele barak lag in een deuk (ze hadden die avond rode kool gekregen); ze zitten weer in de kliniek, lekker warm en koffie drinken; terug naar de barak om onderbroeken van 200 barakgenoten te aanschouwen; er zijn er mannen bij die hun onderbroek 4 weken dragen; Bep is weer fit en gaat de nachtdienst in. Ze slaapt dan overdag. Ze heeft vandaag wel 50 wonden verbonden…

Brief van Lion en Bep Haagman aan familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Barnstijn, M. (Barnstijn-van den Berg, Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: opgehaald voor transport naar Westerbork; wacht in de wachtkamer van het station in Leiden, vele stadsgenoten zijn opgepakt; regelen pensioen.

Van: Barnstijn, M. (Barnstijn-van den Berg, Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: opgehaald voor transport naar Westerbork; wacht in de wachtkamer van het station in Leiden, vele stadsgenoten zijn opgepakt; regelen pensioen.

Briefkaart van Sientje (Moes) Barnstijn-van den Berg aan haar dochter vanuit het station in Leiden

Plaatsen in kamp Westerbork

Kampboerderij

Pompenkamer.&nbsp; De pompenkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het interieur van de pompenkamer van het ketelhuis; binnenkant van de muur; drie grote ketels en tussen de ketels twee ladders. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Pompenkamer Vl. kamp.

Pompenkamer.&nbsp; De pompenkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het interieur van de pompenkamer van het ketelhuis; binnenkant van de muur; drie grote ketels en tussen de ketels twee ladders. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Pompenkamer Vl. kamp.

van de pompkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout

Lagerbefehl No. 54

Werkplan tot het doen van voorzieningen aan barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1957-12 Opmerking: betreft een gedeelte van de keukenbarak dat een nieuwe functie krijgt: een kerk, CAZ-magazijn, wonen en slapen.

Werkplan tot het doen van voorzieningen aan barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1957-12 Opmerking: betreft een gedeelte van de keukenbarak dat een nieuwe functie krijgt: een kerk, CAZ-magazijn, wonen en slapen.

Plattegrond van de de voormalige centrale keuken met nieuwe functies

De Kerkeraad der Ned. Hervormde Gemeente te Den Haag verklaart dat Tabaksblatt, A. voor 1 januari 1941 Ned. Hervormd is. Datum: 1942-08-26

De Kerkeraad der Ned. Hervormde Gemeente te Den Haag verklaart dat Tabaksblatt, A. voor 1 januari 1941 Ned. Hervormd is. Datum: 1942-08-26

Verklaring dat Srul Tabaksblatt voor 1 januari 1941 lid is van de Nederlands Hervormde Kerk

Verklaring van Dr. Swaab over een beenwond bij Aaron van Leeven

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-07, No. 39 Inhoud: Reorganisatie van het kamp Blz.: 3

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-07, No. 39 Inhoud: Reorganisatie van het kamp Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39

Van:&nbsp;Philips-Slier, Grietje en Vries-Philips, de, Roosje Aan: diverse familieleden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het kamp (varkensstal), iedere dag stamppot, voedselvoorziening, stemming in het kamp. mannen en vrouwen mogen het grootste gedeelte van de dag bij elkaar zijn. Het transport is uitgesteld. Eduard Philips is net binnengekomen. Hij heeft zich laten registreren. Zijn vrouw heeft hem nog niet gezien…

Van:&nbsp;Philips-Slier, Grietje en Vries-Philips, de, Roosje Aan: diverse familieleden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het kamp (varkensstal), iedere dag stamppot, voedselvoorziening, stemming in het kamp. mannen en vrouwen mogen het grootste gedeelte van de dag bij elkaar zijn. Het transport is uitgesteld. Eduard Philips is net binnengekomen. Hij heeft zich laten registreren. Zijn vrouw heeft hem nog niet gezien…

Brief van Grietje Philips-Slier en Roosje de Vries-Philips aan diverse familieleden vanuit kamp Westerbork

Van: Prov. Electr.bedrijf Groningen Aan: College van Gedeputeerde Staten Groningen Plaats: Groningen Datum: 1939-05-15 Onderwerp: stroomlevering Vluchtelingenkamp Overeenkomst + begeleidende brief

Van: Prov. Electr.bedrijf Groningen Aan: College van Gedeputeerde Staten Groningen Plaats: Groningen Datum: 1939-05-15 Onderwerp: stroomlevering Vluchtelingenkamp Overeenkomst + begeleidende brief

Brief, Overeenkomst van het Prov. Electr. bedrijf Groningen aan het College van Gedeputeerde Staten Groningen

Commandantswoning

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus bezig met het melken van een koe op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus bezig met het melken van een koe op de kampboerderij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Pannetje/Etenskom Het emaillen voorwerp is gevonden op het voormalige kampterrein van het vernietigingskamp Sobibor in Polen. E. Wolf, die de oorlog overleefde door te gaan onderduiken, vond het pannetje toen hij de plek bezocht waar zijn grootouders werden vermoord. &nbsp;

Pannetje/Etenskom Het emaillen voorwerp is gevonden op het voormalige kampterrein van het vernietigingskamp Sobibor in Polen. E. Wolf, die de oorlog overleefde door te gaan onderduiken, vond het pannetje toen hij de plek bezocht waar zijn grootouders werden vermoord. &nbsp;

Een pannetje uit Sobibor

Vanuit Drancy naar Auschwitz, via Flossenbürg naar Mauthausen, daar bevrijd. Bij een poging onbezet gebied te bereiken werd betrokkene samen met haar echtgenoot in Frankrijk gearresteerd en in het doorgangskamp Besancon ingesloten, vanwaar zij op 29-4-1943 naar het kamp Drancy werd overgebracht. Op 18-7-1943 werd zij uit Drancy gedeporteerd naar Auschwitz. Vermoedelijk bij de evacuatie van Auschwitz, of kort tevoren, werd zij naar Bergen Belsen overgebacht, uit welk kamp zij onder gevangenennummer. no 63352 in K.L. Flossenbürg (kdo Venusberg) aankwam. Bij de evacuatie van laatstgenoemd kommado op 15-4-1945 werd betrokkene naar Mauthausen overgebracht, aankomst 29-4-1945. Omstreeks 5-5-1945 werd zij daar bevrijd en wegens uitputting naar een hospitaal op het eiland Reichenau über Konstanz overgebracht, waar zij op 20-6-1945 is overleden. Zij werd begraven op het Waldfriedhof Oberrad: grafligging Gew. IV C, R.2, no. 12.&nbsp;

LouisBrilleman

Louis
Brilleman