In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 275 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Spier, Marianne geb. 06-05-41 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 275 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Spier, Marianne geb. 06-05-41 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Marianne van Spier

Dienstwoningen van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Huizen van het vrij personeel aan de rand van het kamp.

Dienstwoningen van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Huizen van het vrij personeel aan de rand van het kamp.

Foto met zicht op de dienstwoningen van het Interneringskamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de Tandartspraktijk /Zahnstation in het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de Tandartspraktijk /Zahnstation in het kamp.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Kampcommandant Aan: alle Hoofden van Diensten Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-10 Onderwerp: het ten onrechte dragen van geallieerde uniformen en uniformstukken door het bewakingspersoneel. Er zal voor kleding worden gezorgd.&nbsp;

Van: de Kampcommandant Aan: alle Hoofden van Diensten Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-10 Onderwerp: het ten onrechte dragen van geallieerde uniformen en uniformstukken door het bewakingspersoneel. Er zal voor kleding worden gezorgd.&nbsp;

Instructie van de kampcommandant aan de hoofden van de Diensten in Interneringskamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 382 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Kallmes, Helene geb. 05-04-61 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 382 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Kallmes, Helene geb. 05-04-61 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Helene Kallmes

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Zutphen Datum: 1942-10-02 Onderwerp: transport naar Westerbork

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Zutphen Datum: 1942-10-02 Onderwerp: transport naar Westerbork

Briefkaart van moeder aan Flora Hamburg vanuit Zutphen

Van: Ministerie van Justitie, Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten Aan: de heer J.W. Adelaar Plaats: Den Haag Datum: 1949-10-06 Onderwerp: uitleg over het doen van aangifte van overlijden van vermisten Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Van: Ministerie van Justitie, Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten Aan: de heer J.W. Adelaar Plaats: Den Haag Datum: 1949-10-06 Onderwerp: uitleg over het doen van aangifte van overlijden van vermisten Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Brief van het Ministerie van Justitie aan de heer J. W. Adelaar

Houten beeldje Met initialen EB 1941 Door een bewoner als geschenk gegeven aan kapitein (directeur) Schol. Pas op 13 september 2017 werd de identiteit van de maker achterhaald. E. B staat voor Erich Wilhelm Brockmeier (1906). Als niet-Jood kwam hij met zijn Joodse vrouw en drie zonen op 17-7-1940 in kamp Westerbork terecht, in barak 41. De tekenaar Alexander Holländer maakte een tekening van hem, terwijl hij bezig is met het vervaardigen van het houten beeld. Waarschijnlijk heeft Erich's oudste zoon Hans Adolf (1931) model gestaan. Het gezin Brockmeier werd op 13-7-1942 uit kamp Westerbork ontslagen. &nbsp;

Houten beeldje Met initialen EB 1941 Door een bewoner als geschenk gegeven aan kapitein (directeur) Schol. Pas op 13 september 2017 werd de identiteit van de maker achterhaald. E. B staat voor Erich Wilhelm Brockmeier (1906). Als niet-Jood kwam hij met zijn Joodse vrouw en drie zonen op 17-7-1940 in kamp Westerbork terecht, in barak 41. De tekenaar Alexander Holländer maakte een tekening van hem, terwijl hij bezig is met het vervaardigen van het houten beeld. Waarschijnlijk heeft Erich's oudste zoon Hans Adolf (1931) model gestaan. Het gezin Brockmeier werd op 13-7-1942 uit kamp Westerbork ontslagen. &nbsp;

Een houten beeldje gemaakt in het Vluchtelingenkamp

Van: Metzelaar, Sal Aan:&nbsp;Reina en Jansje Plaats: Echten, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-06-28 Onderwerp: het is zondagmorgen en Sal zit in de kantine; in Echten is niet veel veranderd; in de buurt waar Reina woont (Wolvega) is een strafkamp ingericht (It Petgat); er is daar in tegenstelling tot Echten, bewaking (Nederlandse politie); verlof zit er niet in, ook niet dat ze zondag uit het kamp mogen gaan; toestanden voor de winkels in Amsterdam; van Ab de laatste tijd niet veel meer gehoord; hij heeft zijn fiets nog in het kamp…&nbsp;

Van: Metzelaar, Sal Aan:&nbsp;Reina en Jansje Plaats: Echten, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-06-28 Onderwerp: het is zondagmorgen en Sal zit in de kantine; in Echten is niet veel veranderd; in de buurt waar Reina woont (Wolvega) is een strafkamp ingericht (It Petgat); er is daar in tegenstelling tot Echten, bewaking (Nederlandse politie); verlof zit er niet in, ook niet dat ze zondag uit het kamp mogen gaan; toestanden voor de winkels in Amsterdam; van Ab de laatste tijd niet veel meer gehoord; hij heeft zijn fiets nog in het kamp…&nbsp;

Brief van Sal Metzelaar aan Reina en Jansje vanuit het Joodse werkkamp Echten

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Kinderen werken op het land bij kamp Westerbork

Oproep voor (hoogstwaarschijnlijk) Judith Hetty Hedeman in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling in een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage op de verzamelplaats te melden. Met achterop een met potlood geschreven lijstje van meegenomen bagage.

Oproep voor een transport naar Zwitserland van Judith Hetty Hedeman

niet joods. duitse nationaliteit Heeft ongehuwd samengewoond met Esther de Hond https://www.joodsmonument.nl/nl/page/183435/esther-de-hond Bron: lijst niet-joodse namen op namenmonument, Dennis Koopman, 29-4-2021.

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft E. Adelaar-de Vries Datum: 1943-03-08

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft E. Adelaar-de Vries Datum: 1943-03-08

Adreswijziging van geëvacueerden

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft E. Adelaar-de Vries Datum: 1943-02-15

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft E. Adelaar-de Vries Datum: 1943-02-15

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft J.W. Adelaar Datum: 1943-03-08

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft J.W. Adelaar Datum: 1943-03-08

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft J.W. Adelaar Datum: 1943-02-15

Opgave adreswijziging van geëvacueerden Betreft J.W. Adelaar Datum: 1943-02-15

Van: Joodsche Raad&nbsp;voor Amsterdam, afdeling Den Haag. Aan: Beurze-de Vries, J.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-02-11&nbsp; Onderwerp: tekenen van formulieren voor aanvraag verhuizing.

Van: Joodsche Raad&nbsp;voor Amsterdam, afdeling Den Haag. Aan: Beurze-de Vries, J.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-02-11&nbsp; Onderwerp: tekenen van formulieren voor aanvraag verhuizing.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Den Haag aan J. (Cahen) Beurze-de Vries

Brief Van: Ina Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-23 Onderwerp: Ina schrijft dat Henk zich gisteren bij de Joodse Raad heeft moeten melden met zijn papieren wat volgens haar een bewijs is dat ze met Stella's geval bezig zijn. Manuel en Gretha moeten morgen ook naar Westerbork. Met enveloppe

Brief Van: Ina Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-23 Onderwerp: Ina schrijft dat Henk zich gisteren bij de Joodse Raad heeft moeten melden met zijn papieren wat volgens haar een bewijs is dat ze met Stella's geval bezig zijn. Manuel en Gretha moeten morgen ook naar Westerbork. Met enveloppe

Salomonde Boer

Salomon
de Boer