In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

briefkaart van Jules en Lies aan het echtpaar den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Mensen met bagage bij de trein in Hooghalen

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

van Johanna Gudema-Meijer in kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 55

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein

Van: Visser, Ennie Elivire (dochter van Asser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis, telefoon is afgesloten Blz.: 2

Van: Visser, Ennie Elivire (dochter van Asser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis, telefoon is afgesloten Blz.: 2

Brief van Ennie Elivire Visser aan Asser Visser vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Kinderen werken op het land bij kamp Westerbork

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Vliegtuigaanvallen kamp Westerbork

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte (deel) van Abraham Querido in kamp Westerbork

Rechtsgang van samenwerking met de nazi's verdachte personen

Berechting oorlogsmisdadigers

Bergen-Belsen proces

Gemmeker-proces

Auschwitzprocessen

Drie van Breda

Eichmann-proces

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema, A.L.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in ka p Westerbork gemaakt.

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema, A.L.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in ka p Westerbork gemaakt.

van Aron Gudema in kamp Westerbork

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

Briefkaart van Charles Vecht aan de heer Blauw vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: over barakleiders en hun werkzaamheden bij vertrekkende transporten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: over barakleiders en hun werkzaamheden bij vertrekkende transporten.

Mededeling over barakleiders en hun werkzaamheden bij vertrekkende transporten.

Militair Kampement Militair Kampement Westerbork Groep militairen: ‘Na 120 uur fietsen in Drenthe’. Links op de achtergrond een wachttoren.

Militair Kampement Militair Kampement Westerbork Groep militairen: ‘Na 120 uur fietsen in Drenthe’. Links op de achtergrond een wachttoren.

Foto van en groep militairen na een fietstocht in Militair Kampement Westerbork

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

van de bouw van een administratiebarak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J., familie Datum: 1942-12-03 Plaats: Westerbork, kamp (Lager), barak 36 Onderwerp: De pakketten ongeschonden ontvangen. Dank…&nbsp;

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J., familie Datum: 1942-12-03 Plaats: Westerbork, kamp (Lager), barak 36 Onderwerp: De pakketten ongeschonden ontvangen. Dank…&nbsp;

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Vragenlijsten en antwoordlijsten bij de rapporten van de in het vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte vreemdelingen.

Lijst met vragen voor in het Vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte Joodse vluchtelingen

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-06-1943 Nr. 366 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stern, Jonas Isidore geb. 09-07-39 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-06-1943 Nr. 366 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stern, Jonas Isidore geb. 09-07-39 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jonas Isidore Stern

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 313 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Cohen, Benjamin geb. 13-09-81 overleden te Westerbork op 21-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 313 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Cohen, Benjamin geb. 13-09-81 overleden te Westerbork op 21-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Benjamin Cohen

Barak 69

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Interviewfragment met Lotti Siesel-Wahrhaftig over haar ontvluchting uit kamp Westerbork

Van: Amsterdamsche Bank N.V. Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-06-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: behandeling Joodsche vermogensvoorwaarden en of deze ook op Heinrich van toepassing zijn. Antwoord van Heinrich zie op achterkant van de brief.

Van: Amsterdamsche Bank N.V. Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-06-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: behandeling Joodsche vermogensvoorwaarden en of deze ook op Heinrich van toepassing zijn. Antwoord van Heinrich zie op achterkant van de brief.

Brief van de Amsterdamse Bank N.V. aan Heinrich Gassmann

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-11 Plaats: Westerbork, kamp

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-11 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam

Deportatie naar kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie naar kamp Westerbork

Van: Matteman, Barend Aan: lieve kinderen Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09 Onderwerp: angst voor het feit of hij 's nachts van huis wordt gehaald; oude mensen halen ze weg, wat moeten ze daar mee?

Van: Matteman, Barend Aan: lieve kinderen Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09 Onderwerp: angst voor het feit of hij 's nachts van huis wordt gehaald; oude mensen halen ze weg, wat moeten ze daar mee?

Brief van Barend Matteman aan kinderen vanuit Amsterdam

Van: Lehman Polak Aan: Matteman, Louis Plaats: Monowitz Datum: 1944-01-30 Onderwerp: ben gezond en het gaat me goed

Van: Lehman Polak Aan: Matteman, Louis Plaats: Monowitz Datum: 1944-01-30 Onderwerp: ben gezond en het gaat me goed

Briefkaart van Lehman Polak aan Louis Matteman vanuit Monowitz

Sonder ausweis van Gosschalk, J. Gerechtigd om het Lager te verlaten &nbsp;

Sonder ausweis van Gosschalk, J. Gerechtigd om het Lager te verlaten &nbsp;

SophieBaum-Salmagne

Sophie
Baum-Salmagne