In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-27 Onderwerp: Werner ligt in het ziekenhuis, de keelontsteking was erger geworden. De arts vond het niet verantwoord dat Werner in zijn barak bleef liggen. Werner wil er zo snel mogelijk uit, er liggen teveel oude mannetjes op de zaal en het is er niet prettig; over Stella en Werner, misvattingen en het leven als stel.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-27 Onderwerp: Werner ligt in het ziekenhuis, de keelontsteking was erger geworden. De arts vond het niet verantwoord dat Werner in zijn barak bleef liggen. Werner wil er zo snel mogelijk uit, er liggen teveel oude mannetjes op de zaal en het is er niet prettig; over Stella en Werner, misvattingen en het leven als stel.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Programma van Buhne Lager Westerbork&nbsp; Datum: 1943-09-04&nbsp; Humor und Melodie was een grootst opgezet cabaretprogramma dat in september 1943 in het kamp werd uitgevoerd. Zie ook de foto's en van de uitvoeringen en de decors.

Programma van Buhne Lager Westerbork&nbsp; Datum: 1943-09-04&nbsp; Humor und Melodie was een grootst opgezet cabaretprogramma dat in september 1943 in het kamp werd uitgevoerd. Zie ook de foto's en van de uitvoeringen en de decors.

van het cabaretprogramma Humor und Melodie

Van: Hammelburg-Agsteribbe, M. Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-02-16 Onderwerp: pakketje ontvangen, dank.&nbsp;

Van: Hammelburg-Agsteribbe, M. Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-02-16 Onderwerp: pakketje ontvangen, dank.&nbsp;

Briefkaart van M. Hammelburg (Agsteribbe) aan haar zoon vanuit kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 72

Vonnis Salomon Boas krijgt een celstraf opgelegd vanwege een woordenwisseling die hij heeft gehad met de heer Katz.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een Einberufungsliste (oproeplijst) voor Joden, die met het transport van 9 oktober 1944 (EP, pagina met de nummers 261-280) vanuit Theresienstadt naar Auschwitz worden gedeporteerd. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-13

Vonnis Salomon Boas krijgt een celstraf opgelegd vanwege een woordenwisseling die hij heeft gehad met de heer Katz.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een Einberufungsliste (oproeplijst) voor Joden, die met het transport van 9 oktober 1944 (EP, pagina met de nummers 261-280) vanuit Theresienstadt naar Auschwitz worden gedeporteerd. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-13

Vonnis voor Salomon Boas in Theresienstadt

Antragstelle

Van: Langstadt-Schott, Sara Aan: Ruth en Etty (zuster van de schrijfster) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-20 Onderwerp: de briefkaart zeker al ontvangen; ze zijn goed aangekomen en sara heeft onderweg lakker geslapen. Ze kwamen om 10 uur aan en kwamen om 12 uur in de Schouwburg terecht; ze kregen brood en koffie en mochten toen de stad ingaan en ook bij anderen slapen; bij Frankenstein gegeten en geslapen; ze zijn erheen gewandeld, er was de hele dag bezoek voor hun; de volgende dag om 7.30 moeten ze weer in de Schouwburg zijn om vervolgens tegen de middag verder naar Theresienstadt te gaan; ze vraag aan Ruth of zijn naar de dames van de barakkenkeuken wil gaan, dat het haar spijt dat ze ze niet meer gesproken heeft; allerlei moederlijke adviezen…

Van: Langstadt-Schott, Sara Aan: Ruth en Etty (zuster van de schrijfster) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-20 Onderwerp: de briefkaart zeker al ontvangen; ze zijn goed aangekomen en sara heeft onderweg lakker geslapen. Ze kwamen om 10 uur aan en kwamen om 12 uur in de Schouwburg terecht; ze kregen brood en koffie en mochten toen de stad ingaan en ook bij anderen slapen; bij Frankenstein gegeten en geslapen; ze zijn erheen gewandeld, er was de hele dag bezoek voor hun; de volgende dag om 7.30 moeten ze weer in de Schouwburg zijn om vervolgens tegen de middag verder naar Theresienstadt te gaan; ze vraag aan Ruth of zijn naar de dames van de barakkenkeuken wil gaan, dat het haar spijt dat ze ze niet meer gesproken heeft; allerlei moederlijke adviezen…

Brief van Sara Langstadt-Schott aan Ruth en Etty vanuit Amsterdam

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-08-25 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-08-25 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling

Brief van Departement Binnenlandse Zaken aan J. Cohen-Sanders

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 131 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Jonas geb. 19-09-73 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 131 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Jonas geb. 19-09-73 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jonas Weijl

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van het rangeerterrein Onnen-Haren en de route van de deportatietrein naar Nieuweschans

Deportatie vanuit kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Deutsche Reichsbahn en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Reisverloop vanuit kamp Westerbork

Transportbegeleiding vanuit kamp Westerbork

Samenstelling transportlijsten kamp Westerbork

Betreft: saneringsplan van de latrine gebouwen in woonoord Schattenberg.&nbsp; Gebouwen C,D,E en F, bestaande toestand&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: november 1958

Betreft: saneringsplan van de latrine gebouwen in woonoord Schattenberg.&nbsp; Gebouwen C,D,E en F, bestaande toestand&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: november 1958

SamuelBarzilaij

Samuel
Barzilaij