In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-22 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder deze brief aan Trees wil doorsturen. Hij schrijft dat er jonge mensen vanuit Westerbork naar Vught vertrekken. Bram blijft liever in Westerbork, hoe graag hij Trees ook wil zien. Bram hoopt dat Trees niet naar Westerbork komt, want het is heel moeilijk hier te blijven, ondanks certificaten.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-22 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder deze brief aan Trees wil doorsturen. Hij schrijft dat er jonge mensen vanuit Westerbork naar Vught vertrekken. Bram blijft liever in Westerbork, hoe graag hij Trees ook wil zien. Bram hoopt dat Trees niet naar Westerbork komt, want het is heel moeilijk hier te blijven, ondanks certificaten.&nbsp;

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-24, No. 35&nbsp; Inhoud: Uitgaand transport van 25 mei 1943, afwikkeling van de bagage; betrokkenheid van de Fliegende Kolonne (FK) en de Ordedienst (OD).

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-24, No. 35&nbsp; Inhoud: Uitgaand transport van 25 mei 1943, afwikkeling van de bagage; betrokkenheid van de Fliegende Kolonne (FK) en de Ordedienst (OD).

Lagerbefehl No. 35

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Mady en Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verbittering vanwege feit dat Edy (Emanuel) op transport is gesteld; ontvangen pakketten; deze brief is op illegale wijze verstuurd tegen betaling (1,25); vrijheden vanwege baantje in het kamp

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Mady en Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verbittering vanwege feit dat Edy (Emanuel) op transport is gesteld; ontvangen pakketten; deze brief is op illegale wijze verstuurd tegen betaling (1,25); vrijheden vanwege baantje in het kamp

Brief van Morris Zomerplaag aan Mady en Ali vanuit kamp Westerbork

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymann, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-09-26 Plaats: Westerbork,&nbsp;kamp&nbsp; Onderwerp: een aantal pakketten ontvangen, Pilzen (paddenstoelen) waren niet goed meer, druiven graag apart verpakken, vlees in glas en worst. Brood is er genoeg. Het is erg stil geworden. Vele bekenden zijn er niet meer. Herman is weer gezond en kan weer eten zoals vroeger. Woensdagavond hebben wij weer een Nieuwjaar. ‘laten we hopen dat dat jaar ons meer zegen mogen brengen en wij dan dien dag bij elkaar in vrede mogen beleven.’ Met bijbehorende enveloppe.

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymann, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-09-26 Plaats: Westerbork,&nbsp;kamp&nbsp; Onderwerp: een aantal pakketten ontvangen, Pilzen (paddenstoelen) waren niet goed meer, druiven graag apart verpakken, vlees in glas en worst. Brood is er genoeg. Het is erg stil geworden. Vele bekenden zijn er niet meer. Herman is weer gezond en kan weer eten zoals vroeger. Woensdagavond hebben wij weer een Nieuwjaar. ‘laten we hopen dat dat jaar ons meer zegen mogen brengen en wij dan dien dag bij elkaar in vrede mogen beleven.’ Met bijbehorende enveloppe.

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: de boekhouder Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-10-05 Onderwerp: te hanteren regels in geval van reparaties.

Van: de boekhouder Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-10-05 Onderwerp: te hanteren regels in geval van reparaties.

Rapport van de boekhouder over wijzigingen in de bedrijfsboekhouding in Interneringskamp Westerbork

Afbraak kamp Westerbork

Ruiming gebouwen kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de timmerwerkplaats/Tischlerei van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de timmerwerkplaats/Tischlerei van het kamp.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-09-15 Onderwerp: Werner heeft wat paperassen toegestuurd, zodat hij wanneer hij wordt gedeporteerd, niet teveel hoeft mee te slepen. Op de 14de ging er weer een transport; Frau Mahler is gedeporteerd, net als meer oud-ingezetenen. Mogelijk kan Werner tot het laatste transport blijven (november), desalniettemin houdt Werner zich gereed op elk moment gedeporteerd te worden.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-09-15 Onderwerp: Werner heeft wat paperassen toegestuurd, zodat hij wanneer hij wordt gedeporteerd, niet teveel hoeft mee te slepen. Op de 14de ging er weer een transport; Frau Mahler is gedeporteerd, net als meer oud-ingezetenen. Mogelijk kan Werner tot het laatste transport blijven (november), desalniettemin houdt Werner zich gereed op elk moment gedeporteerd te worden.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Verkoop gebouwen kamp Westerbork

Van: Schol, J.&nbsp; Aan: Sperna Weiland, A.C.&nbsp; Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp&nbsp; Datum: 1940-08-02&nbsp; Onderwerp: lessen in het vluchtelingenkamp, betreft cursussen in de Engelse taal voor jeugd boven de 14 jaar.

Van: Schol, J.&nbsp; Aan: Sperna Weiland, A.C.&nbsp; Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp&nbsp; Datum: 1940-08-02&nbsp; Onderwerp: lessen in het vluchtelingenkamp, betreft cursussen in de Engelse taal voor jeugd boven de 14 jaar.

Brief van J. Schol aan A.C. Sperna Weiland vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Koning, G.C. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-9-05 Onderwerp: instructie voor de ziekenbarakken met na te leven regels door de patiënten.

Van: Koning, G.C. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-9-05 Onderwerp: instructie voor de ziekenbarakken met na te leven regels door de patiënten.

Instructie (s) voor de ziekenbarakken

Plaatsen in kamp Westerbork

Speelplaatsen kamp Westerbork

De voormalige Kommandantur (In Schattenberg barak 201) Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1960-1970&nbsp;

De voormalige Kommandantur (In Schattenberg barak 201) Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1960-1970&nbsp;

Foto van de voormalige Kommadantur in woonoord Schattenberg

Van: Edens, R.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1945-09-12 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden bij bureau Oogstvoorziening; kwaliteit van de bewaking is onvoldoende.

Van: Edens, R.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1945-09-12 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden bij bureau Oogstvoorziening; kwaliteit van de bewaking is onvoldoende.

Rapport van R.J. Edens over tewerkstelling gedetineerden bij het Bureau Oogstvoorziening

Joodse gemeenten in Friesland

Joodse gemeente Drachten

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-25 Onderwerp: bedankje voor pakketje; elke dag naar de hei; weeshuis; school. De meisjes hebben al de vierde verzorgster. Er is een zangkoor opgericht; omstandigheden; dagindeling;

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-25 Onderwerp: bedankje voor pakketje; elke dag naar de hei; weeshuis; school. De meisjes hebben al de vierde verzorgster. Er is een zangkoor opgericht; omstandigheden; dagindeling;

Brief van Jettie Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Van: Elisabeth Cohen-Franken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12 Onderwerp: Arbeitskarte; barakkendienst.

Van: Elisabeth Cohen-Franken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12 Onderwerp: Arbeitskarte; barakkendienst.

Arbeitskarte van Elisabeth Cohen-Franken in kamp Westerbork

Foto album&nbsp; Westerbork, kamp Foto album met foto's van huis van de commandant; werkende kampbewoners; voetballen; kinderen; cabaret; vee.&nbsp; Totaal 32 foto's (5101-3-01 t/m 5101-3-32)&nbsp; Op de map bevonden zich de initialen A.G. (Gemmeker) uitgevoerd in brons.

Foto album&nbsp; Westerbork, kamp Foto album met foto's van huis van de commandant; werkende kampbewoners; voetballen; kinderen; cabaret; vee.&nbsp; Totaal 32 foto's (5101-3-01 t/m 5101-3-32)&nbsp; Op de map bevonden zich de initialen A.G. (Gemmeker) uitgevoerd in brons.

Het Westerborkfotoalbum met de initialen van kampcommandant Gemmeker

Terugkeer en opvang

Repatriëring bevrijdde concentratiekampgevangenen

Displaced Persons

Van: Kortoef, W. Aan: Piket, T. Datum: 1943-06-06 Plaats: Westerbork, kamp, barak 16 Onderwerp: pakket ontvangen…

Van: Kortoef, W. Aan: Piket, T. Datum: 1943-06-06 Plaats: Westerbork, kamp, barak 16 Onderwerp: pakket ontvangen…

Briefkaart van W. Kortoef aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: Ontslag uit het kamp op 28 juni 1945. De auto's naar Amsterdam vertrekken om 8 uur 's morgens.

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: Ontslag uit het kamp op 28 juni 1945. De auto's naar Amsterdam vertrekken om 8 uur 's morgens.

Bewijs van ontslag uit kamp Westerbork voor Inge Gassmann-Baumann

Yvonne Süskind is geboren op 28 maart 1939 in Bergen op Zoom. &nbsp;Haar ouders waren vanwege het opkomende antisemitisme in 1938 vanuit Keulen naar Nederland verhuisd. Hier ging haar vader Walter Süskind tijdens de bezetting voor de Joodse Raad in Amsterdam werken. In zijn functie was hij de beheerder van de Hollandsche Schouwburg, waar Amsterdamse Joden zich moesten melden voordat ze gedeporteerd zouden worden naar kamp Westerbork. Uiteindelijk moest het gezin Süskind op 29 september 1943 zelf ook op transport naar Westerbork. Ze kwamen in barak 63. Op 4 september 1944 werden ze vandaaruit op transport gezet naar Theresienstadt.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl No. 70

Toelichting over verschillende collectiestukken die in het bezit van Aad van As waren: Oranje sjerp; prenttekening; fotoalbum Humor und Melodie en de&nbsp;De Westerborker.

Toelichting over verschillende collectiestukken die in het bezit van Aad van As waren: Oranje sjerp; prenttekening; fotoalbum Humor und Melodie en de&nbsp;De Westerborker.

AaltjeAndriesse-Sanders

Aaltje
Andriesse-Sanders