In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Voorbereiding.&nbsp; Een voorbereiding op de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Een landmeter is aan het werk. Zicht op de kale omgeving van het kamp; geploegd land en hooibulten.&nbsp; Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'Waar het kamp moest komen, Vl. kamp'.

Voorbereiding.&nbsp; Een voorbereiding op de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Een landmeter is aan het werk. Zicht op de kale omgeving van het kamp; geploegd land en hooibulten.&nbsp; Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'Waar het kamp moest komen, Vl. kamp'.

van de plek/omgeving waar het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork zal worden gebouwd

Afbranden.&nbsp; Het afbranden van het terrein in voorbereiding op de bouw van het vluchtelingenkamp.&nbsp; Foto toont de omgeving: een vlak en kaal landschap.&nbsp; Heel in de verte zijn enige personen te zien, die het afbranden van het landschap in de gaten houden.&nbsp; Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'Het afbranden van het terrein, Vl. kamp'.

Afbranden.&nbsp; Het afbranden van het terrein in voorbereiding op de bouw van het vluchtelingenkamp.&nbsp; Foto toont de omgeving: een vlak en kaal landschap.&nbsp; Heel in de verte zijn enige personen te zien, die het afbranden van het landschap in de gaten houden.&nbsp; Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'Het afbranden van het terrein, Vl. kamp'.

van het afbranden van het terrein ter voorbereiding van de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Verzet kamp Westerbork

Groep Westerweel

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

Terugkeer en opvang

Gezinshereniging

Repatriëring bevrijdde concentratiekampgevangenen

Van: Gudema, A.L. Afgegeven: 1941-08-26 te Winschoten

Van: Gudema, A.L. Afgegeven: 1941-08-26 te Winschoten

van Aron Gudema

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Brief van Abraham Polak aan Salomon Polak vanuit kamp Vught

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 102

Doorgangskamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: Brieven ontvangen, broer van Stella en zijn vrouw zo goed mogelijk van dienst kunnen zijn, 'inderdaad heb ik ze vanmorgen gezocht en gevonden, ook bericht aan je ouders doorgegeven', een drama, de tonelen die zich afspelen zijn onbeschrijfelijk. Als Stella een oproep krijgt, moet ze dat Werner onmiddellijk laten weten. Hij zal met haar meegaan. Ro en Lex zijn na een oponthoud van een uur weer vertrokken. Er wordt gezegd dat ze naar Auschwitz gaan. Er zullen daar 40.000 mensen samengebracht worden om te werken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: Brieven ontvangen, broer van Stella en zijn vrouw zo goed mogelijk van dienst kunnen zijn, 'inderdaad heb ik ze vanmorgen gezocht en gevonden, ook bericht aan je ouders doorgegeven', een drama, de tonelen die zich afspelen zijn onbeschrijfelijk. Als Stella een oproep krijgt, moet ze dat Werner onmiddellijk laten weten. Hij zal met haar meegaan. Ro en Lex zijn na een oponthoud van een uur weer vertrokken. Er wordt gezegd dat ze naar Auschwitz gaan. Er zullen daar 40.000 mensen samengebracht worden om te werken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Dagboek en sprookje geschreven door Adèle L. Pinkhof

Van: Polak, G.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(Westerbork, kamp, barak 22)&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-20 Onderwerp: informatie omtrent familie (ouders). Het is voor Gerard uit te houden met leeftijdsgenoten om hem heen. Zijn ouders zijn ook in Vught. Hij vraagt aan zijn broer of Leo de Beer en de heer Hes nog in kamp Westerbork zijn.&nbsp;

Van: Polak, G.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(Westerbork, kamp, barak 22)&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-20 Onderwerp: informatie omtrent familie (ouders). Het is voor Gerard uit te houden met leeftijdsgenoten om hem heen. Zijn ouders zijn ook in Vught. Hij vraagt aan zijn broer of Leo de Beer en de heer Hes nog in kamp Westerbork zijn.&nbsp;

Brief van Gerard Polak aan zijn broer Salomon vanuit kamp Vught

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; verhalen over school en omstandigheden thuis.

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; verhalen over school en omstandigheden thuis.

Brief van Louis David Swaab aan zijn tante

Van: Groot-Gazan, B. Aan: Schokker, W. Plaats: Trein Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Wij zijn met de heele familie in de trein. Wij gaan. Erg dankbaar zijn wij voor die lieve mevrouw Schokker etc. Afscheidsgroet. Op de achterkant staat waarschijnlijk Muidergracht, het laatste officiele adres van de familie de Groot in Amsterdam Poststempel 4 juni 1943, Haren. De kaart is vermoedelijk op het emplacement Onnen-Haren, waar de trein altijd moest stoppen, (wachtend op een groen sein) uit de trein gegooid.

Van: Groot-Gazan, B. Aan: Schokker, W. Plaats: Trein Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Wij zijn met de heele familie in de trein. Wij gaan. Erg dankbaar zijn wij voor die lieve mevrouw Schokker etc. Afscheidsgroet. Op de achterkant staat waarschijnlijk Muidergracht, het laatste officiele adres van de familie de Groot in Amsterdam Poststempel 4 juni 1943, Haren. De kaart is vermoedelijk op het emplacement Onnen-Haren, waar de trein altijd moest stoppen, (wachtend op een groen sein) uit de trein gegooid.

BernardAllmayer

Bernard
Allmayer