In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-14 Onderwerp: felicitatie in verband met de geboorte van een zoon (Tom); fijn dat Ru een stempel heeft kunnen krijgen; ouders nog in kamp Westerbork; over transporten naar Riga vanuit kamp Vught (lees Sobibor); zijn vrouw en zoontje zijn ook met een van deze transporten meegegaan (houd ik mijn hart vast over wat van hun geworden is (Henri werkte op dat moment bij de Moerdijkbruggen); berichten over het verloop van de oorlog geven hoop; Vught is nog veilig voor de bontwerkers, maar dat kan elk uur veranderen; &nbsp;contactadres voor Henri en zijn vrouw is Leo Schröder; paspoorten en huwelijksboekje zijn ondergebracht bij Jacques Bos; geld is er voldoende: Henri is zijn boevenkleren kwijt, hij kreeg hiervoor een boevenpakje in de plaats toen hij naar de Moerdijkbruggen ging; terug in Vught kreeg hij een colbertje dat veel te groot was; alles wat hij bij zich had toen hij in Vught terecht kwam, is hij kwijt; pakketjes zijn erg welkom; hij kan kolken in het kamp; in het kamp is een kantine waar hij verschillende dingen kan komen; verzoek om een pannetje met deksel en een kroes; Henri werkt zoveel mogelijk in de nachtdienst op de bontafdeling, hij heeft dan zo weinig mogelijk met de SS te maken en hij kan dan koken op de kachels; veel last van maagzuur door de vele zuurkool en slechte aardappelen dat de gevangenen als eten in Vught krijgen; Henri heeft nog van alles nodig; over dat zijn vrouw er helemaal alleen voor staat; hoop dat bekenden die vanuit Vught zijn vertrokken zich bij haar kunnen aansluiten in Riga…&nbsp;

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-14 Onderwerp: felicitatie in verband met de geboorte van een zoon (Tom); fijn dat Ru een stempel heeft kunnen krijgen; ouders nog in kamp Westerbork; over transporten naar Riga vanuit kamp Vught (lees Sobibor); zijn vrouw en zoontje zijn ook met een van deze transporten meegegaan (houd ik mijn hart vast over wat van hun geworden is (Henri werkte op dat moment bij de Moerdijkbruggen); berichten over het verloop van de oorlog geven hoop; Vught is nog veilig voor de bontwerkers, maar dat kan elk uur veranderen; &nbsp;contactadres voor Henri en zijn vrouw is Leo Schröder; paspoorten en huwelijksboekje zijn ondergebracht bij Jacques Bos; geld is er voldoende: Henri is zijn boevenkleren kwijt, hij kreeg hiervoor een boevenpakje in de plaats toen hij naar de Moerdijkbruggen ging; terug in Vught kreeg hij een colbertje dat veel te groot was; alles wat hij bij zich had toen hij in Vught terecht kwam, is hij kwijt; pakketjes zijn erg welkom; hij kan kolken in het kamp; in het kamp is een kantine waar hij verschillende dingen kan komen; verzoek om een pannetje met deksel en een kroes; Henri werkt zoveel mogelijk in de nachtdienst op de bontafdeling, hij heeft dan zo weinig mogelijk met de SS te maken en hij kan dan koken op de kachels; veel last van maagzuur door de vele zuurkool en slechte aardappelen dat de gevangenen als eten in Vught krijgen; Henri heeft nog van alles nodig; over dat zijn vrouw er helemaal alleen voor staat; hoop dat bekenden die vanuit Vught zijn vertrokken zich bij haar kunnen aansluiten in Riga…&nbsp;

Brief van Henri Sluizer aan het echtpaar Acohen vanuit kamp Vught

Betje, de oudste dochter uit het gezin van Hartog Härtz en Jetje Härtz-Conen, was op 21 juni 1902 in Harderwijk geboren. Toen zij 24 jaar oud was trouwde zij op 25 augustus 1926 in Harderwijk met Willem Velleman. Willem was toen bijna 26 jaar oud. Hij was op 31 augustus 1901 in Leeuwarden geboren als de zoon van Jacob Velleman en Froukje Drielsma. Kort na hun huwelijk in Harderwijk op 24 september 1926 zijn Betje en Willem naar Leeuwarden vertrokken, waar zij op het adres Nieuwe Buren 109 zijn gaan wonen. Op dat adres werden ook hun beide dochters geboren. Froukje, waarschijnlijk vernoemd naar de moeder van Willem, was geboren op 4 december 1927 en ruim acht jaar later, op 27 augustus 1936, wordt dochter Jetje geboren die weer was weer vernoemd naar de moeder van Betje.&nbsp; Het gezin Velleman verhuisde op 19 september 1939 naar het adres Ramstraat 42, ook in Leeuwar-den. Daar hebben zij gewoond tot 11 december 1942. Daarna wordt het onduidelijk wat er precies met hun gebeurd is. Het is bekend dat zij vanaf die 11e december 1942 in het buitenland waren, maar het is nog niet bekend in welk land dat was en onder welke omstandigheden zij daar verbleven. Misschien waren zij daar naar toe gevlucht, of waren zij daar ondergedoken! Lang heeft het echter niet kunnen duren, want reeds op 11 januari 1943 zijn zij naar kamp Westerbork overgebracht.&nbsp; Bijna vier maanden hebben Betje, Willem en hun twee dochters in kamp Westerbork doorgebracht. Op 4 mei 1943 zijn zij op transport gesteld naar Sobibor. Op die dag vertrokken er 1187 personen vanuit Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor. Drie dagen later, op 7 mei 1943, werd bijna iedereen uit dat transport rechtstreeks vanuit de treinen naar de gaskamers gebracht. Ook Betje, Willem en hun twee dochters zijn daar om het leven gekomen. Betje was toen 40 jaar oud, Willem 41 jaar, Froukje 15 jaar en Jetje 6 jaar oud. In het boek 'De Transportlijsten' staan zij op pagina 93. Willem en de kinderen onder de naam Velleman, Betje onder de naam Velleman-Reartz.

Flora of Floor was op 18 juli 1906 in Harderwijk geboren als dochter van Hartog Härtz en Jetje Härtz-Conen. Hartog en Jetje hadden een manufacturenzaak in de Luttekepoortstraat op nr. 23 - hoek Grote Haverstraat. Op die plek in de Luttekepoortstraat is nu de winkel van "Multi-Vlaai" gevestigd. Jetje werkte in de winkel en Hartog was elke dag op pad met zijn paard en wagen om rondom Harderwijk zijn manufacturen, lappen stof, band, garen en andere artikelen te verkopen. Vooral in de buurtschappen Horst en Telgt, tussen Harderwijk en Putten, was hij zeer bekend. Toen Flora oud genoeg was hielp zijn haar moeder in de winkel, terwijl haar vader en haar drie broers in de omgeving hun handel verkochten.Op 20 februari 1942 kwam haar moeder Jetje te overlijden. Zij werd op de Joodse begraafplaats "Beth Chaim" in Harderwijk begraven. Jetje Härtz-Conen was toen 66 jaar oud. &nbsp; Op 11 oktober 1942 bleek dat de woning van Abraham en Grietje Härtz in de Weisteeg verlaten was. Grietje en haar dochtertje Jetje waren ondergedoken op een boerderij in Ermelo. De N.S.B- burgemeester van Putten, Klinkenberg, had van de Duitse gezagshebber volmacht gekregen om in de gehele provincie Gelderland Joden te arresteren. Van dat volmacht maakte hij gaarne gebruik. In de nacht van 29 op 30 maart 1943 doet hij een inval in de boerderij waar Grietje en Jetje waren ondergedoken. De N.S.B burgemeester had gehoord dat er een voortvluchtige Jodin met haar kind in de boerderij verborgen zaten. Maar Grietje en Jetje waren inmiddels vertrokken naar het huis van haar schoonvader, Hartog Härtz in Harderwijk. De boer werd gearresteerd en ondervraagd. Klinkenberg dreigde de boer zwaar te straffen als hij de verblijftplaats van de Jodin niet bekend zou maken. Een paar uur later moest de boer, in de auto van Klinkenberg en zijn volgelingen, mee naar Harderwijk. De Jodenjagers stapten uit vóór de woning van Hartog Härtz in de Luttekepoortstraat. In die nacht is Flora, samen met haar vader Hartog, haar schoonzus Grietje en haar nichtje Jetje door Klinkenberg en zijn trawanten opgepakt en per auto naar Westerbork afgevoerd. Twee agenten van het Harderwijkse politiebureau aan de Kuipwal hadden intussen in de gaten dat er onraad was en waren de auto, zo goed en zo kwaad, gevolgd. Zij hielden de wagen aan in de Wolleweverstraat en zagen Klinkenberg, Jansen, de onderluitenant De Man uit Nunspeet en de familie Härtz in de auto zitten. Het is dan ongeveer drie uur in de nacht. 's Middags omstreeks drie uur komt onderluitenant De Man op het politiebureau rapport uitbrengen over de afgelopen nacht. De Man verteld o.a. dat de burgemeester van Putten volmacht van de Duitse politie heeft gekregen tot het arresteren van Joden en dat hij desgewenst in de hele provincie kan optreden. Verder verteld De Man dat Klinkenberg de boer pas had vrijgelaten nadat die had beloofd binnen een week nog tien Joden te zullen aanbrengen, waarbij hij nog wist te bedingen dat de ene, nu gepakte Jodin daarbij al vast meetelde. Het kind en de twee andere Joden mochten echter niet meegeteld worden. Verder deelt de Man mee dat de levensmiddelen uit het huis van de familie Härtz kunnen worden weggehaald en ter beschikking worden gesteld aan arme lieden, omdat de bewoners reeds naar Westerbork zijn gebracht en toch niet terug zullen keren.(!)&nbsp; Hartog, Flora, Grietje en Jetje kwamen in de vroege ochtend van 30 maart 1943 in Westerbork aan. Hartog en zijn dochter Flora blijven echter niet lang in Westerbork. Reeds op 6 april 1943 gingen zij op transport naar het vernietigingskamp Sobibor. Het transport waarin Hartog en Flora meegingen bestond die dag uit 2020 personen. Bij aankomst, op 9 april 1943, werden enkele tientallen mensen uitgezocht om in werkkampen te gaan werken, alle anderen werden onmiddelijk omgebracht in de gaskamers van het beruchte kamp. Slechts twee vrouwen uit dat transport hebben de oorlog weten te overleven. Op die 9e april 1943 was Flora 36 jaar oud, haar vader Hartog Härtz was toen 66 jaar oud. Overlijdensaktes van Hartog en Flora: 15 december 1949 - Harderwijkse Overlijdens 1952 Op 'de Transportlijsten' staan zij op pagina 52. Flora met de naam Flora Haerts en Hartog met de naam Hartog Haertz.

CarolinaBosman

Carolina
Bosman