In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Stoppelman, Danny&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden in kamp. beschrijving van de bedbezetting in een barak met allemaal Oost-Groningers (Bellingwolde, Muntendam, Stadskanaal en Vlagtwedde of zoals zijn broer Aron uit Oude Pekela). De schrijver ligt in een bed beneden. De mensen in Winschoten zitten in een barak ernaast samen met Joodse bewoners uit Coevorden. Om tien uur 's avonds moet iedereen in de barak zijn. Daarvoor mag vrij worden rondgelopen. Danny heeft de wasgelegenheden moeten schrobben. In de middag wordt weer werk ingedeeld. Danny verblijft in barak 4A, zaal I. Deze barak zou niet lang daarna een onderdeel van het ziekenhuis uit gaan maken. Misschien zijn dat wel de door Danny in zijn brieven genoemde omstandigheden. De barakzalen met vrijgezellen moesten worden leeggemaakt voor het verkrijgen van een andere functie. De naast liggende barakken 3,5 en 6 moesten ook leeg worden gemaakt voor het nieuwe ziekenhuis.&nbsp;

Van: Stoppelman, Danny&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden in kamp. beschrijving van de bedbezetting in een barak met allemaal Oost-Groningers (Bellingwolde, Muntendam, Stadskanaal en Vlagtwedde of zoals zijn broer Aron uit Oude Pekela). De schrijver ligt in een bed beneden. De mensen in Winschoten zitten in een barak ernaast samen met Joodse bewoners uit Coevorden. Om tien uur 's avonds moet iedereen in de barak zijn. Daarvoor mag vrij worden rondgelopen. Danny heeft de wasgelegenheden moeten schrobben. In de middag wordt weer werk ingedeeld. Danny verblijft in barak 4A, zaal I. Deze barak zou niet lang daarna een onderdeel van het ziekenhuis uit gaan maken. Misschien zijn dat wel de door Danny in zijn brieven genoemde omstandigheden. De barakzalen met vrijgezellen moesten worden leeggemaakt voor het verkrijgen van een andere functie. De naast liggende barakken 3,5 en 6 moesten ook leeg worden gemaakt voor het nieuwe ziekenhuis.&nbsp;

Brief

Plaatsen in kamp Westerbork

Mannenbarakken kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Foto van Elisabeth Paulina en Salomon Hammelburg

Foto van Elisabeth Paulina en Salomon Hammelburg

Foto van het gezin Bloemhard.&nbsp; Datum: 1945-1946 Plaats: Nederlands-Indië&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard.&nbsp; Datum: 1945-1946 Plaats: Nederlands-Indië&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard in Nederlands Indië

Woning van de adjunct directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Schaal: 1:100

Woning van de adjunct directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Schaal: 1:100

Bouwtekening van de woning van de adjunct-directeur

Gerard du Bruin was lid van de CPN. Hij werd in 1941 gearresteerd wegens verzetswerk. Hij was één van de mannen die in 1942 vanuit Neuengamme werd overgebracht naar de Landes Heil- und Pflegeanstalt Bernburg, in de buurt van Magdeburg, om daar te worden vergast. Deze psychiatrische inrichting, opgericht in 1875, was één van de drie klinieken waar sinds november 1940 experimenten werden uitgevoerd met zieken en invaliden. Gezocht werd naar methoden tot het effectief en efficiënt doden van mensen. Bernburg beschikte daarom over de eerste vaste gaskamer van het Duitse Rijk, waar in 1942 verder werd geëxperimenteerd in het kader van de ‘Sondernbehandlung 14f13’.&nbsp;Vanuit Neuengamme werden in april 1942 300 mannen geselecteerd en in de weken daarna per bus naar Bernburg vervoerd. Gerard du Bruin was één van de 45 Nederlanders in deze groep. In Bernburg werden ze in de opvolgende maanden in de gaskamer vermoord. Voor de mannen zijn fictieve overlijdensakten uitgeschreven, met als overlijdensplaats Neuengamme.&nbsp; &nbsp;

Mietjevan Leeuwen-Hildesheim

Mietje
van Leeuwen-Hildesheim