In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-16 Onderwerp: bericht over opgepakt familielid. Deze zit nog op het politiebureau in Winschoten. David kan nu nog niets voor hem doen. De stamkaarten van de twee meisjes die in Bourtange waren achtergebleven kunnen worden verbrand. anders hadden zij de kaarten in kamp Westerbork moeten &nbsp;inleveren.

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-16 Onderwerp: bericht over opgepakt familielid. Deze zit nog op het politiebureau in Winschoten. David kan nu nog niets voor hem doen. De stamkaarten van de twee meisjes die in Bourtange waren achtergebleven kunnen worden verbrand. anders hadden zij de kaarten in kamp Westerbork moeten &nbsp;inleveren.

Brief van David Simons aan Mej. Medema vanuit Amsterdam

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-09 Onderwerp: Bevestiging en bedankje ontvangst pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-09 Onderwerp: Bevestiging en bedankje ontvangst pakket

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B Aan: Medema, K. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-07 Onderwerp: bedankje voor pakket, transporten, bedden

Van: Hoorn, van, B Aan: Medema, K. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-07 Onderwerp: bedankje voor pakket, transporten, bedden

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan K. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Beschrijving situatie. Henriette kan zich niet meer voorstellen hoe een normaal huis eruit ziet en hoe het is om te slapen in een ledikant. Ze heeft eelt aan haar handen gekregen van het klimmen naar haar bed van driehoog. Een deel van de bagage van de twee zussen bevind zich in de bagagebarakken.&nbsp;

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Beschrijving situatie. Henriette kan zich niet meer voorstellen hoe een normaal huis eruit ziet en hoe het is om te slapen in een ledikant. Ze heeft eelt aan haar handen gekregen van het klimmen naar haar bed van driehoog. Een deel van de bagage van de twee zussen bevind zich in de bagagebarakken.&nbsp;

Brief van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan de fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoogendaal, M., hoofd Medische Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-14 Onderwerp: tekort aan medisch personeel om de in het kamp aanwezige zieken te verplegen. In barak 3 worden nog 20 (Joodse) patiënten verpleegd. Er zijn nog drie gediplomeerde verpleegsters en no 2 artsen: Dr. Leichtman en Dr. Nijkerk. Van de 20 patiënten hebben 8 ziekenhuisverzorging nodig. De anderen zouden in hun woning verpleegd kunnen worden. Voorstel het ziekenhuis, bark 3 op te heffen en de 8 patiënten over te brengen naar andere ziekenhuizen/inrichtingen. &nbsp;

Van: Hoogendaal, M., hoofd Medische Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-14 Onderwerp: tekort aan medisch personeel om de in het kamp aanwezige zieken te verplegen. In barak 3 worden nog 20 (Joodse) patiënten verpleegd. Er zijn nog drie gediplomeerde verpleegsters en no 2 artsen: Dr. Leichtman en Dr. Nijkerk. Van de 20 patiënten hebben 8 ziekenhuisverzorging nodig. De anderen zouden in hun woning verpleegd kunnen worden. Voorstel het ziekenhuis, bark 3 op te heffen en de 8 patiënten over te brengen naar andere ziekenhuizen/inrichtingen. &nbsp;

Verzoek van M. Hoogendaal aan J.G. Buijvoets om het ziekenhuis, barak 3 op te heffen in verband met gebrek aan personeel

Etty Hillesum is geboren op 15 januari 1914 in Middelburg. Etty is in 1924 naar Deventer verhuisd, samen met haar ouders en broers. De vader van Etty was daar tot 1940 rector aan het Stedelijk Gymnasium. Na haar eindexamen ging Etty in 1932 Rechten en later Russisch studeren in Amsterdam. Tijdens de oorlog, tussen maart 1941 en oktober 1942 houdt zij een dagboek bij, waarin zij haar persoonlijke ontwikkeling beschrijft.

Van: Hoorn, van, B. en H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: Beschrijving situatie. Henriette werkt de hele dag buiten op de heide. S' middags krijgt de werkploeg (honderd meisjes en jongens) eten op werkplek. Ze gaan er dan bij zitten. Er is weer een transport vertrokken. Het blijft maar doorgaan. Behoefte aan van alles. Henriette heeft eindelijk haar hoofddoek ontvangen.

Van: Hoorn, van, B. en H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: Beschrijving situatie. Henriette werkt de hele dag buiten op de heide. S' middags krijgt de werkploeg (honderd meisjes en jongens) eten op werkplek. Ze gaan er dan bij zitten. Er is weer een transport vertrokken. Het blijft maar doorgaan. Behoefte aan van alles. Henriette heeft eindelijk haar hoofddoek ontvangen.

Brief van Henriette en Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-12 Onderwerp: sturen van pakketten naar Westerbork, bericht van arrestatie van een familielid (Simon).&nbsp;

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-12 Onderwerp: sturen van pakketten naar Westerbork, bericht van arrestatie van een familielid (Simon).&nbsp;

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-04 Onderwerp: Beschrijving situatie, bevestiging ontvangst pakketten, schrijfdagen.

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-04 Onderwerp: Beschrijving situatie, bevestiging ontvangst pakketten, schrijfdagen.

Brief van David Simons aan mevrouw Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Van: Simons, David Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-17 Onderwerp: bericht uit Westerbork ontvangen. Henriette en Betsy zijn er nog. Er zijn veel mensen vertrokken. De schrijver kan voorlopig niet naar Westerbork toegaan (Joodse Raad). Er gaan geruchten dat er voorlopig geen transporten meer gaan.

Van: Simons, David Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-17 Onderwerp: bericht uit Westerbork ontvangen. Henriette en Betsy zijn er nog. Er zijn veel mensen vertrokken. De schrijver kan voorlopig niet naar Westerbork toegaan (Joodse Raad). Er gaan geruchten dat er voorlopig geen transporten meer gaan.

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-06 (poststempel) Onderwerp: Informatie omtrent personen in Westerbork, mevrouw Medema hoeft zicht niet ongerust te maken over de meisjes. Ze zijn nog in kamp Westerbork, oom Simon is in Westerbork terecht gekomen, na een tijd in het Huis van Bewaring in Groningen gezeten te hebben. Hij is een strafgeval en zal mogelijk dinsdag al op transport gaan.

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-06 (poststempel) Onderwerp: Informatie omtrent personen in Westerbork, mevrouw Medema hoeft zicht niet ongerust te maken over de meisjes. Ze zijn nog in kamp Westerbork, oom Simon is in Westerbork terecht gekomen, na een tijd in het Huis van Bewaring in Groningen gezeten te hebben. Hij is een strafgeval en zal mogelijk dinsdag al op transport gaan.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, K. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18 Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, K. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18 Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-22 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket.

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-22 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Brief van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan familie Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Cahn was koopman en samen met Alfred Kohn eigenaar van de ijssalons Koco in de Van Woustraat en de Rijnstraat te Amsterdam. Beide mannen waren Joodse vluchtelingen afkomstig uit Duitsland. Vanuit de ijssalon in de Van Woustraat werden verzetsactiviteiten georganiseerd, de salon was de thuisbasis voor Joodse knokploegen en het verzet tegen de anti-Joodse rellen van februari 1941 werd vanuit de salon georganiseerd. Op 19 februari 1941 werd de ijssalon min of meer toevallig overvallen door de Grüne Polizei, waarbij een flinke knokpartij ontstond waarbij ammoniakgas is vrijgekomen. Het is onduidelijk of er met voorbedachte rade een installatie was aangebracht of dat het louter een ongeluk was waarbij een Duitser per ongeluk een fles ammoniak, benodigd ter bereiding van ijs, heeft omgestoten. Er zijn belastende en ontlastende verklaringen omtrent de gebeurtenissen bij ijssalon Koco. Cahn en Kohn werden gearresteerd en gevangengezet en er werden buurtrazzias gehouden, wat de aanleiding zou worden voor de februaristaking. Tot 3 maart 1941 zat Cahn in de gevangenis van Scheveningen (Oranjehotel), waar hij ondanks marteling weigerde de naam van de monteur van de ammoniakinstallatie te noemen. Ernst Cahn was de eerste verzetsstrijder die op de Waalsdorpervlakte werd doodgeschoten.

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Van: Hoorn, van, Henriette en Betsy Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, transporten binnenkomend en uitgaande, grote transporten, difterie geconstateerd in de barak, marechaussee, bij ontvluchtingen worden 10 personen uit dezelfde barak op transport gesteld.

Van: Hoorn, van, Henriette en Betsy Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, transporten binnenkomend en uitgaande, grote transporten, difterie geconstateerd in de barak, marechaussee, bij ontvluchtingen worden 10 personen uit dezelfde barak op transport gesteld.

Brief van Henriette en Betsy van Hoorn aan familie Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Kremer, H. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-17 Onderwerp: overbrengen van pakketten aan Henriette en Betsy, gevaar van verraad door in het kamp gekomen NSB-er.

Van: Kremer, H. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-17 Onderwerp: overbrengen van pakketten aan Henriette en Betsy, gevaar van verraad door in het kamp gekomen NSB-er.

ElisabethBasili-Steinbach

Elisabeth
Basili-Steinbach