In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op 11-5-1944 verbleef William Knocker onder nummer Mat. 1547 in interneringskamp Kreuzburg. Zijn dochter Dolly verzoekt vanuit Vittel om hem bij haar te laten komen. Kort daarop verlieten William en zijn zoon Morris Kreuzberg. Zij werden met een schip van het Rode Kruis naar Engeland gerepatrieerd. Na de oorlog kwam William weer in Nederland terug. Hij overleed in 1952. Dit alles was te danken aan zijn Britse nationaliteit. Zijn ouders waren in 1863 naar Engeland geëmigreerd en hadden daar hun gezin gesticht. William was in 1887 naar Amsterdam verhuisd en trouwde in 1908 met Dina Sturkop.&nbsp;

Foto van Abraham van Dam, zijn vrouw Betje en tante Cien (tante van Abraham) tijdens een huwelijk.

Foto van Abraham van Dam, zijn vrouw Betje en tante Cien (tante van Abraham) tijdens een huwelijk.

Foto van Abraham van Dam, zijn vrouw Betje en tante Cien

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Brief van de bovenbuur van Maurits Acohen in barak 62 vanuit Amsterdam

Foto van Carolina de Winter

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1936-11-06 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1936-11-06 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Verslag van een jonge vrouw die verschillende kampen overleefd tot aan haar bevrijding. Het relaas is soms zeer gedetailleerd. In Auschwitz/Birkenau wist ze dat er transporten verder Polen ingingen waar de mensen bij aankomst gelijk werden vergast. Datum: 1945

Verslag van een jonge vrouw die verschillende kampen overleefd tot aan haar bevrijding. Het relaas is soms zeer gedetailleerd. In Auschwitz/Birkenau wist ze dat er transporten verder Polen ingingen waar de mensen bij aankomst gelijk werden vergast. Datum: 1945

Verslag van een jonge vrouw over onder andere Auschwitz-Birkenau

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-10-13 Onderwerp: al de hele week niets van Wieger gehoord, lag het aan haar laatste brief?; Kom je volgende week zaterdag nog naar Amsterdam of is het niet mogelijk nu je komende donderdag naar Utrecht moet?…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-10-13 Onderwerp: al de hele week niets van Wieger gehoord, lag het aan haar laatste brief?; Kom je volgende week zaterdag nog naar Amsterdam of is het niet mogelijk nu je komende donderdag naar Utrecht moet?…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Rode Kruis en de Politie te Bennekom Aan: Domen, J.C.M. (van Zuiden, Max) Plaats: Bennekom Datum: 1944-09-23 Onderwerp: verklaring dat J.C.M. Domen deel uitmaakt van het verplegend personeel van de Stichting Wolfheze. Een deel van de patiënten is geëvacueerd (na aanleiding van de Operatie Market Garden) en ondergebracht te Bennekom.

Van: Rode Kruis en de Politie te Bennekom Aan: Domen, J.C.M. (van Zuiden, Max) Plaats: Bennekom Datum: 1944-09-23 Onderwerp: verklaring dat J.C.M. Domen deel uitmaakt van het verplegend personeel van de Stichting Wolfheze. Een deel van de patiënten is geëvacueerd (na aanleiding van de Operatie Market Garden) en ondergebracht te Bennekom.

Verklaring van het Rode Kruis en de politie over de werkzaamheden van J.C.M. van Domen voor de Stichting Wolfheze

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Karel Lam

Van: van Dam, Aron Aan: de Commissie voor de Organisatie van het Bedrijfsleven Plaats: Farmsum Datum: 1941-10-25 Onderwerp: de ingevulde groepen vormen samen het hoofdbedrijf.

Van: van Dam, Aron Aan: de Commissie voor de Organisatie van het Bedrijfsleven Plaats: Farmsum Datum: 1941-10-25 Onderwerp: de ingevulde groepen vormen samen het hoofdbedrijf.

Brief van Aron van Dam aan de Commissie voor de Organisatie van het Bedrijfsleven

Van: Lubbers, W.H en Dragt, A.J. notarissen Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1955-08-08 Onderwerp: nalatenschap van het echtpaar Van Kollem.

Van: Lubbers, W.H en Dragt, A.J. notarissen Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1955-08-08 Onderwerp: nalatenschap van het echtpaar Van Kollem.

Brief van de notaris in verband met boedelvolmacht van de nalatenschappen van het echtpaar van Kollem

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-09 Onderwerp: meloen en pruimen met een pakketje gekregen; met Dr. Spanier gesproken over Oberländer; ovr gemengd-gehuwden dat er iets gaande is; er zal een commissie van de SD langskomen en verhoren afnemen. De Antagstelle is al bezig met het voorwerk; voor de schrijfster onbegrijpelijk dat Lages of Aus der Fünten dit niet medegedeeld hebben; er loopt en Shutzhafantrag voor de gemengd-gehuwden; Hassel is weer terug als secretaresse; een zuster van mevrouw Fikri (Mundji-Roos, vrouw van de Turkse gezant ) zit in de strafbarak. Ze had een kennel in Rotterdam; bij haar vorige reis naar Groningen, reed een vrouw mee die elke week boodschappen doet voor Frau Hassel; over geroddel over de schrijfster; over verlof, via Todtmann; peren en druiven in een pakketje binnengekomen; strengere regels, opsomming ervan; 'geloof dat ze er een concentratiekamp van gaan maken; er gaan geruchten dat de commandant weggaat… , voorlopig I.P.A.; met Todtmann gesproken, S-gevallen mogen het kamp niet uit…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-09 Onderwerp: meloen en pruimen met een pakketje gekregen; met Dr. Spanier gesproken over Oberländer; ovr gemengd-gehuwden dat er iets gaande is; er zal een commissie van de SD langskomen en verhoren afnemen. De Antagstelle is al bezig met het voorwerk; voor de schrijfster onbegrijpelijk dat Lages of Aus der Fünten dit niet medegedeeld hebben; er loopt en Shutzhafantrag voor de gemengd-gehuwden; Hassel is weer terug als secretaresse; een zuster van mevrouw Fikri (Mundji-Roos, vrouw van de Turkse gezant ) zit in de strafbarak. Ze had een kennel in Rotterdam; bij haar vorige reis naar Groningen, reed een vrouw mee die elke week boodschappen doet voor Frau Hassel; over geroddel over de schrijfster; over verlof, via Todtmann; peren en druiven in een pakketje binnengekomen; strengere regels, opsomming ervan; 'geloof dat ze er een concentratiekamp van gaan maken; er gaan geruchten dat de commandant weggaat… , voorlopig I.P.A.; met Todtmann gesproken, S-gevallen mogen het kamp niet uit…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Rioolbuis.&nbsp; Rene Lijdesdorff Links), Paul Hirsch (midden) en Werner Löwenhardt (rechts) in een rioolbuis bij de aanleg van de waterzuiveringsinstallatie van kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-08-01.

Rioolbuis.&nbsp; Rene Lijdesdorff Links), Paul Hirsch (midden) en Werner Löwenhardt (rechts) in een rioolbuis bij de aanleg van de waterzuiveringsinstallatie van kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-08-01.

Werkzaamheden voor de nieuwe waterzuivering

Specifieke groepen kampbewoners

Niet-Joodse gevangenen doorgangskamp Westerbork

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-09 Onderwerp: Levy is overgeplaatst naar barak 21, zaal 4; met zijn keel gaat het goed; onder controle bij Dr. Roozendaal; de wond in de keel is dicht; omstandigheden zijn goed…&nbsp;

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-09 Onderwerp: Levy is overgeplaatst naar barak 21, zaal 4; met zijn keel gaat het goed; onder controle bij Dr. Roozendaal; de wond in de keel is dicht; omstandigheden zijn goed…&nbsp;

Brief van Levy Coster aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Van: Blitz, H. Aan: Elzenaar, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: opgehaald en naar kamp Westerbork overgebracht. De schrijver gelooft dat hij maandagochtend verder moet.

Van: Blitz, H. Aan: Elzenaar, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: opgehaald en naar kamp Westerbork overgebracht. De schrijver gelooft dat hij maandagochtend verder moet.

Briefkaart van H. Blitz aan de familie Elzenaar vanuit kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit kamp Vught

Binnenkomende transport kamp Westerbork 21 maart 1944

Van: Heino Zijtenfeld Aan: As, van, Aad Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: nieuwjaarswensen 1942/1943.

Van: Heino Zijtenfeld Aan: As, van, Aad Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: nieuwjaarswensen 1942/1943.

Briefkaart met tekening van Felix en Heino aan Aad van As

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-17&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp; inzet werklozen voor het in orde maken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-17&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp; inzet werklozen voor het in orde maken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Mozes HartogPolak

Mozes Hartog
Polak