We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Aan: (van Dam, Joseph)&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-29 Onderwerp: waarschijnlijk moet Joseph van Dam zich op 2 oktober melden om aan te kunnen tonen dat hij voor vrijstelling van tewerkstelling in Duitsland in aanmerking komt.

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Aan: (van Dam, Joseph)&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-29 Onderwerp: waarschijnlijk moet Joseph van Dam zich op 2 oktober melden om aan te kunnen tonen dat hij voor vrijstelling van tewerkstelling in Duitsland in aanmerking komt.

Oproep van de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam om te verschijnen

Als Salomon Zeelander 19 jaar is, wordt hij gekeurd voor de Nationale Militie. Vrijgesteld wegens te klein, 1545 mm en lichte gebreken, staat op het keuringsformulier, en als beroep diamantslijper. Op 22 september 1898 wordt Salomon ingeschreven als lid van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB). In 1902 vertrekt Salomon met zijn vrouw Rachel uit Amsterdam naar Borgerhout in België, waar hij als diamantslijper werk vindt in Antwerpen. In Borgerhout worden drie kinderen geboren. In 1914 verhuist het gezin naar Amsterdam. Vijf jaar later keren ze terug naar België waar ze in Antwerpen/Deurne gaan wonen. Na het overlijden van zijn vrouw Rachel in 1938 verhuist Salomon naar Hilversum waar hij in het Sanatorium Zonnestraal wordt opgenomen.&nbsp; Op 4 maart 1943 komt Salomon Zeelander in kamp Westerbork aan. Tien dagen later overlijdt hij in het kamp, en wordt daar op 15 maart 1943 - tegen de Joodse traditie - gecremeerd. De urn met as is op de Joodse begraafplaats in Diemen bijgezet op veld U, het veld waar urnen geplaatst zijn van Joden die in Westerbork gecremeerd zijn.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Alexander Pach (Lex) werd geboren op 29 oktober 1913 in Amsterdam. Zijn ouders Levie en Fijtje Pach-Solomons woonden toe op de Jacob van Lennepkade in Amsterdam. Hij was de jongste van het gezin, zijn broer Samuel (Sam) was in 1907 geboren en zijn zus Estella in 1910. Van dit gezin zou alleen Estella de oorlog overleven. Vader Levie was diamantbewerker, moeder Fijtje coupeuse. Zij trouwden in 1907 nog in een synagoge, maar al snel werden zij actief in de sociaal-democratische beweging: Levie was lid van “De Bond” (de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond) en de SDAP en de zonen werden actief in de AJC (ArbeidersJeugdCentrale). Het portret van Troelstra hing aan de muur. De jongens besteedden zo veel tijd aan de jeugdbeweging dat het Estella verboden werd om lid te worden! Het fotoalbum van Lex (in bezit van het JHM) bevat veel foto’s van zijn activiteiten in de AJC: zomerkampen en uitjes naar de Paasheuvel in Vierhouten. Hij was een enthousiast fotograaf. Ook vanuit het ouderlijk huis op de Weesperzijde 108 II , waar bij tot maart 1941 bij zijn ouders woonde, maakte hij foto’s van de Amstel.&nbsp; In maart 1941 verhuisde hij naar de 2de Jan Steenstraat 8 II. Hij werkte als kantoorbediende bij Metaalgieterij Holland, met als directeur Leo Sjenitzer. Lex was maagpatiënt. Na een ingrijpende operatie kreeg hij een prachtig cadeau: een heel mooie camera. Er zijn prachtige foto’s van die camera, omringd door alle bloemen en andere geschenken die Lex ook had gekregen toen hij uit het ziekenhuis kwam. In de AJC leerde hij Ro kennen. Roza Bino (geboren 11 januari 1921, Amsterdam) was zijn grote liefde. Ze woonde op de Plantage Badlaan 13. Zij verloofden zich in oktober 1939. Bij die gelegenheid kwamen er ook weer prachtige cadeaus: 24 fruitmesjes van Gero, een zwart bonbonschaaltje, glazen onderzettertjes.&nbsp; Ro behoorde tot één van de eersten die werden opgeroepen voor deportatie. Ze trouwden daarom op de dag van de deportatie vanuit Amsterdam om bij elkaar te kunnen blijven , op 13 juli 1942. Lex en Ro gaan op 16 juli 1942 met het tweede transport vanuit Westerbork naar Auschwitz, waar ze beide in augustus 1942 bezwijken aan de ontberingen.

Foto van Michiel Levi Roos

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Entomologische berichten

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-24 Onderwerp: mogelijk 5 dagen verlof, twee dagen voor het reizen en drie dagen thuis; datum is nog niet bekend; Ben komt dan bij Suze en Jan eten, zorg maar voor veel aardappelen, bonen…; ze mogen weer gesloten brieven schrijven en ontvangen, maar Ben heeft geen enveloppen en briefpapier; stuur ook maar het geld op dat hij van oom David heeft gekregen; de groeten ook van L. Sanders…

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-24 Onderwerp: mogelijk 5 dagen verlof, twee dagen voor het reizen en drie dagen thuis; datum is nog niet bekend; Ben komt dan bij Suze en Jan eten, zorg maar voor veel aardappelen, bonen…; ze mogen weer gesloten brieven schrijven en ontvangen, maar Ben heeft geen enveloppen en briefpapier; stuur ook maar het geld op dat hij van oom David heeft gekregen; de groeten ook van L. Sanders…

Brief van Ben de Vries aan Jan en Suze vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Plaatsen in kamp Westerbork

Schouwburg

Naziconcentratiekampen

Kamp Biberach

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: Hanneke mag eindelijk weer schrijven; er is een lijst (vandaag) gemaakt van Hollanders in Theresienstadt in verband met terugkeer naar Nederland; ze is bang dat ze thuis niet meer kan wennen, omdat ze de hele dag met andere kinderen van haar leeftijd samen is; ze heeft een serie van het kampgeld in bezit gekregen; ze heeft vooral behoefte aan brieven, pakketjes hoeft ze niet te hebben.&nbsp;

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: Hanneke mag eindelijk weer schrijven; er is een lijst (vandaag) gemaakt van Hollanders in Theresienstadt in verband met terugkeer naar Nederland; ze is bang dat ze thuis niet meer kan wennen, omdat ze de hele dag met andere kinderen van haar leeftijd samen is; ze heeft een serie van het kampgeld in bezit gekregen; ze heeft vooral behoefte aan brieven, pakketjes hoeft ze niet te hebben.&nbsp;

Brief van Hanneke vanuit Theresienstadt aan haar ouders

Van: Departement van Justitie (Afwikkelingsbureau voormalig Bewarings- en Verblijfskamp) Westerbork Aan: Niemeijer, R. Plaats:&nbsp; Datum: 1949-02 Onderwerp: afwikkeling…

Van: Departement van Justitie (Afwikkelingsbureau voormalig Bewarings- en Verblijfskamp) Westerbork Aan: Niemeijer, R. Plaats:&nbsp; Datum: 1949-02 Onderwerp: afwikkeling…

Enveloppe van het Departement van Justitie aan R. Niemeijer

Barakken in kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1942-1944.&nbsp; De schouwburg (grote zaal).

Barakken in kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1942-1944.&nbsp; De schouwburg (grote zaal).

Zicht op de schouwburg van kamp Westerbork

Specifieke razzia's in Nederland

Razzia 22 februari 1941

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: over het overlijden van Helena Lam-Mulder Kanter.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: over het overlijden van Helena Lam-Mulder Kanter.

MozesTroostwijk

Mozes
Troostwijk