In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo), Aan:&nbsp;Beste allen, Mes chers Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-01 Onderwerp:&nbsp;Meta meldt dat ze om de 14 dagen afwisselend naar beide adressen schrijft om alle vrienden te kunnen bereiken, maar dat ze van bepaalde vrienden sinds 3 juni niets meer ontvangen heeft. Ze hoopt dat iedereen gezond is en verlangt naar een babbeltje. Als de zon schijnt moet ze veel aan thuis denken, maar haar verstand zegt dat het bij de mensen aan wie ze de brief schrijft ook niet leuk is. Ze hoopt op spoedige vrede zodat ze weer samen verjaardagen kunnen vieren. Leo vertelt dat hij zich voorbereidt op de operatie en dat hij de emoties van enige weken geleden goed heeft doorstaan.

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo), Aan:&nbsp;Beste allen, Mes chers Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-01 Onderwerp:&nbsp;Meta meldt dat ze om de 14 dagen afwisselend naar beide adressen schrijft om alle vrienden te kunnen bereiken, maar dat ze van bepaalde vrienden sinds 3 juni niets meer ontvangen heeft. Ze hoopt dat iedereen gezond is en verlangt naar een babbeltje. Als de zon schijnt moet ze veel aan thuis denken, maar haar verstand zegt dat het bij de mensen aan wie ze de brief schrijft ook niet leuk is. Ze hoopt op spoedige vrede zodat ze weer samen verjaardagen kunnen vieren. Leo vertelt dat hij zich voorbereidt op de operatie en dat hij de emoties van enige weken geleden goed heeft doorstaan.

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Druppe Schule, DB 10 Datum: 1944-05-30 Verklaring betreffende aanvangstijden en dagen voor schoolbezoek, groep 3. Het document is ondertekend door Dr. Julius Augapfel.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Druppe Schule, DB 10 Datum: 1944-05-30 Verklaring betreffende aanvangstijden en dagen voor schoolbezoek, groep 3. Het document is ondertekend door Dr. Julius Augapfel.

Verklaring van de Gruppe Schule voor Aaron van Leeven

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de kousenweverij/spinnerij van het kamp. De jongen achter het spinwiel is strafgeval Alfred Josephus Jitta.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de kousenweverij/spinnerij van het kamp. De jongen achter het spinwiel is strafgeval Alfred Josephus Jitta.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 4 in het woonoord Schattenberg

Van: Irma Aan: Vermeulen, Rietje Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-04 Onderwerp: omstandigheden

Van: Irma Aan: Vermeulen, Rietje Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-04 Onderwerp: omstandigheden

Briefkaart van Irma aan Rietje Vermeulen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling over reparatie van tonnen

Van: Schoon, S. Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders Plaats: Assen Datum: 1949-03-09 Onderwerp: ontwerp met kostenberekening van verzetsmonument

Van: Schoon, S. Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders Plaats: Assen Datum: 1949-03-09 Onderwerp: ontwerp met kostenberekening van verzetsmonument

Brief van S. Schoon inzake een ontwerp met kostenberekening van het verzetsmonument

Het gezin Poppers is in september 1929 in de P.J. Lomanlaan in Bussum ingeschreven. Tobias is stempelmaker. Hij heeft een bedrijf in Amsterdam. In 1942 worden de Joodse inwoners van het Gooi gedwongen om naar Amsterdam te verhuizen, waar ze in daartoe aangewezen wijken worden gehuisvest. In september 1942 wordt de stempelmaker Tobias Poppers genoemd in een politierapport. Er is bij hem aan Oude Schans 3 hoog ingebroken. Uit de gezinskaart van de gemeente Amsterdam blijkt dat hij daar met zijn vrouw Frederika, zoon Jacob Tobias en dochter Eleonora ingeschreven stond. Tobias werkt na het gedwongen vertrek naar Amsterdam voor de Joodse Raad als medewerker evacuatie. In de loop van 1943 komt de deportatie van Joden uit Amsterdam op gang. Tobias en Frederika worden na de grote razzia in Amsterdam op 26 mei 1943 in kamp Westerbork ingeschreven. Nog geen week later gaan ze op 1 juni op transport naar Sobibor. De trein die bestaat uit veewagens brengt 3006 mannen, vrouwen en kinderen naar het vernietigingskamp. Drie dagen, drie nachten duurt de reis. Bij aankomst wordt een douche beloofd: ‘leg de kleding netjes op stapeltjes en onthoudt het nummer dat je krijgt’. De doucheruimte blijkt een gaskamer. Van dit transport overleeft één man, Jules Schelvis die tot zijn dood blijft vertellen over wat met zijn familie en reisgenoten is gebeurd. Bron: "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Jettevan Zuiden-Goldsteen

Jette
van Zuiden-Goldsteen