In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak en de zaal is te zien.

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak en de zaal is te zien.

Decor van de operette 'Der fidele Bauer'

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-27, No. 42 Inhoud: Strafmaatregelen wegens het verspreiden van geruchten.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-27, No. 42 Inhoud: Strafmaatregelen wegens het verspreiden van geruchten.

Lagerbefehl No. 42

Van: Spiegel, Elise (Via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-03-03 Onderwerp: felicitaties voor Edith (25-4) en Fritz (21-4). Hoop dat iedereen gezond is. Waarom geen bericht uit Gennep? Op de achterkant, op 17-05-1942, het antwoord van Edith en Fritz. &nbsp;

Van: Spiegel, Elise (Via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-03-03 Onderwerp: felicitaties voor Edith (25-4) en Fritz (21-4). Hoop dat iedereen gezond is. Waarom geen bericht uit Gennep? Op de achterkant, op 17-05-1942, het antwoord van Edith en Fritz. &nbsp;

Brief van Elise Spiegel aan haar twee kinderen via het Rode Kruis

Van: Spiegel, Elise (Liesel) (via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fred Datum: 1942-09-08 Onderwerp: ‘Gelukkig een bericht gekregen. Laat de kinderen zelf schrijven. Schrijf vaak…’ Antwoord van de kinderen op 28-10-1942. ‘We zijn blij met de brief. Fritz en ik zijn gezond. Je moet ook vaak schrijven. We gaan beiden naar school.’

Van: Spiegel, Elise (Liesel) (via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fred Datum: 1942-09-08 Onderwerp: ‘Gelukkig een bericht gekregen. Laat de kinderen zelf schrijven. Schrijf vaak…’ Antwoord van de kinderen op 28-10-1942. ‘We zijn blij met de brief. Fritz en ik zijn gezond. Je moet ook vaak schrijven. We gaan beiden naar school.’

Foto van een voetbalteam Datum: onbekend Plaats: onbekend De man gehurkt in het midden (pijltje links) is Hans Müller. Naast hem zit zijdelings Erich Gottschalk (1912).

Foto van een voetbalteam Datum: onbekend Plaats: onbekend De man gehurkt in het midden (pijltje links) is Hans Müller. Naast hem zit zijdelings Erich Gottschalk (1912).

Foto van een voetbalteam

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Voetbalteam met onder andere Ignaz Feldmann in Skopje

Verklaring van goed gedrag&nbsp; Van: Stern, Herta Plaats: Frankfurt am Main Datum:&nbsp;1939-06-29

Verklaring van goed gedrag&nbsp; Van: Stern, Herta Plaats: Frankfurt am Main Datum:&nbsp;1939-06-29

Verklaring van goed gedrag van Herta Stern

Van: Joodsche vluchtelingenkamp quarantainestation Rotterdam (Beneden Heyplaat) Aan: Plaats: Rotterdam Datum: 1939-11-10 Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn goed gedrag tijdens zijn verblijf in het kamp te Rotterdam

Van: Joodsche vluchtelingenkamp quarantainestation Rotterdam (Beneden Heyplaat) Aan: Plaats: Rotterdam Datum: 1939-11-10 Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn goed gedrag tijdens zijn verblijf in het kamp te Rotterdam

Brief over goed gedrag van Josef Geismar in Beneden Heyplaat

Vluchtelingenkampen

Quarantainestation Heyplaat

Van: Joodsche vluchtelingenkamp quarantainestation Rotterdam (Beneden Heyplaat) Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-10&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn verdiensten tijdens zijn verblijf in het kamp te Rotterdam.

Van: Joodsche vluchtelingenkamp quarantainestation Rotterdam (Beneden Heyplaat) Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-10&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn verdiensten tijdens zijn verblijf in het kamp te Rotterdam.

Brief over de het verdienstelijk werk dat Josef Geismar in Beneden Heyplaat heeft verricht

Verklaring van het hoofd van de Voortzettings- en U.L.O. school te Groningen dat Jules Cohen de 3-jarige schoolcursus met vrucht heeft doorlopen en met goedkeuring van het hoofd de school heeft verlaten, 23 juli 1938.

Verklaring van een school betreffende Jules Cohen

Van: Opperrabinaat Rotterdam&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-14&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn verdiensten tijdens zijn verblijf in Heyplaat.

Van: Opperrabinaat Rotterdam&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-14&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J m.b.t. zijn verdiensten tijdens zijn verblijf in Heyplaat.

Brief met een verklaring over verdienstelijke werkzaamheden door Josef Geismar in Beneden Heyplaat

Huwelijksboekje van Nathan Cohen, geboren te Leeuwarden, en Jeannette Schatz, geboren te Amsterdam.&nbsp; Het huwelijk werd in Amsterdam voltrokken op 29 juni 1909. De kinderen die uit dit huwelijk zijn geboren zijn ingeschreven.

Huwelijksboekje van Nathan Cohen, geboren te Leeuwarden, en Jeannette Schatz, geboren te Amsterdam.&nbsp; Het huwelijk werd in Amsterdam voltrokken op 29 juni 1909. De kinderen die uit dit huwelijk zijn geboren zijn ingeschreven.

Huwelijksboekje van Nathan Cohen en Jeannette Schatz

Van: Commissie voor Bijstand voor de vluchtelingenkampen Rotterdam en omstreken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-02&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J. m.b.t. zijn verdiensten inzake werkzaamheden voor de Commissie.

Van: Commissie voor Bijstand voor de vluchtelingenkampen Rotterdam en omstreken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-02&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J. m.b.t. zijn verdiensten inzake werkzaamheden voor de Commissie.

Brief over de verdienstelijke werkzaamheden van J. Geismar in het Vluchtelingenkamp Beneden Heyplaat

Korte levensbeschrijving tot 1933 van Nathan Cohen.&nbsp; Het betreft hier uitsluitend een beknopte samenvatting van zijn werkzame leven in de textielbranche, zijn bestuurlijke activiteiten, zitting in verenigingen en het geven van cursussen, z.j.

Korte levensbeschrijving tot 1933 van Nathan Cohen.&nbsp; Het betreft hier uitsluitend een beknopte samenvatting van zijn werkzame leven in de textielbranche, zijn bestuurlijke activiteiten, zitting in verenigingen en het geven van cursussen, z.j.

Levensbeschrijving van Nathan Cohen

Briefje van: Tante Ila in verband met het huwelijk van, Stern, Herta en Tombowsky, H.&nbsp; Datum: 1941-10

Briefje van: Tante Ila in verband met het huwelijk van, Stern, Herta en Tombowsky, H.&nbsp; Datum: 1941-10

Briefje van tante Ila in verband met het huwelijk van Herta Stern en Herbert Tombowsky

Foto van een groep jongeren op het sportveld, onder wie Jules Cohen, z.j. (voor de oorlog).

Jongeren op een sportveld onder wie Jules Cohen

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Foto van Henri Kwieser

Mirjam (Mary) staat links, naast haar zus Greta.

Mirjam (Mary) staat links, naast haar zus Greta.

Foto van Mirjam (Kwieser) en Margaretha (Meijer) Cohen

Huwelijksfoto van Emanuel Meijer en Margaretha Cohen

Huwelijksfoto van Emanuel Meijer en Margaretha Cohen

Foto gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijk van de ouders Cohen.&nbsp; Van Links naar rechts: Henri Kwieser Mirjam (Mary) Kwieser-Cohen Estella (de Jong) Cohen Margaretha Meijer-Cohen Emanuel Meijer

Foto gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijk van de ouders Cohen.&nbsp; Van Links naar rechts: Henri Kwieser Mirjam (Mary) Kwieser-Cohen Estella (de Jong) Cohen Margaretha Meijer-Cohen Emanuel Meijer

Foto van de familie Cohen, Kwieser en Meijer

Foto van Margaretha Meijer-Cohen

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Foto van Levie Querido en andere familieleden

Onderwerp: verschillende plekken in Zwitserland, onder andere Glion en een strip fotopostzegels.&nbsp;

Onderwerp: verschillende plekken in Zwitserland, onder andere Glion en een strip fotopostzegels.&nbsp;

Ansichtkaarten uit de omgeving van Glion, Zwitserland

Foto van Spiegel, Edith (1928), tweede van links, Spiegel, Fritz (1932), tweede van rechts. Gastouders Paula Stern en Moses Spiegel Datum: 1941 Plaats: Dinxperlo

Foto van Spiegel, Edith (1928), tweede van links, Spiegel, Fritz (1932), tweede van rechts. Gastouders Paula Stern en Moses Spiegel Datum: 1941 Plaats: Dinxperlo

Foto van Edith en Fritz Spiegel en hun gastouders Spiegel-Stern

Van: Spiegel, Edith en &nbsp;Fritz; Spiegel-Berghausen, Elise Datum: 1946 Onderwerp: hereniging met hun moeder die naar Engeland was uitgeweken. Vader was in 1933 overleden.

Van: Spiegel, Edith en &nbsp;Fritz; Spiegel-Berghausen, Elise Datum: 1946 Onderwerp: hereniging met hun moeder die naar Engeland was uitgeweken. Vader was in 1933 overleden.

Foto van het gezin Spiegel in Engeland

Onderwerp: Afbeeldingen die zijn gemaakt tijdens een bergwandeling in de omgeving van Glion, Zwitserland.&nbsp;

Onderwerp: Afbeeldingen die zijn gemaakt tijdens een bergwandeling in de omgeving van Glion, Zwitserland.&nbsp;

Foto's uit de omgeving van Glion, Zwitserland

Van: Spiegel, Elise (Liesel)&nbsp; Aan: &nbsp;Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-10-13 Onderwerp: Hoop dat jullie en iedereen gezond is. Schrijf graag vaak en zelf. Ik heb een bericht van tante Grete en Oma gekregen.' Antwoord van de kinderen op 30-12-1942. ‘We verheugden ons op de brief. We zijn allen gezond en hebben nu vakantie. We zijn groot geworden. Ik ben nu even groot als tante Paula.’

Van: Spiegel, Elise (Liesel)&nbsp; Aan: &nbsp;Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-10-13 Onderwerp: Hoop dat jullie en iedereen gezond is. Schrijf graag vaak en zelf. Ik heb een bericht van tante Grete en Oma gekregen.' Antwoord van de kinderen op 30-12-1942. ‘We verheugden ons op de brief. We zijn allen gezond en hebben nu vakantie. We zijn groot geworden. Ik ben nu even groot als tante Paula.’

Van: &nbsp;Spiegel, Fritz (Fred) Datum: 1940 Plaats: Dinxperlo Geboren: 1932-04-21 Plaats: Dinslaken

Van: &nbsp;Spiegel, Fritz (Fred) Datum: 1940 Plaats: Dinxperlo Geboren: 1932-04-21 Plaats: Dinslaken

Foto van Fritz Spiegel

Van: Spiegel, Elise (Via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-04-27 Onderwerp: ‘Bericht van de kinderen ontvangen. Waarom nu daar? Blij dat allen gezond zijn.’ Antwoord van de kinderen op 8-7-1942. ‘We zijn allen gezond. We zwemmen dagelijks in Dinxperlo. We eten wat nodig is en hebben goede schoolrapporten ontvangen.’&nbsp;

Van: Spiegel, Elise (Via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-04-27 Onderwerp: ‘Bericht van de kinderen ontvangen. Waarom nu daar? Blij dat allen gezond zijn.’ Antwoord van de kinderen op 8-7-1942. ‘We zijn allen gezond. We zwemmen dagelijks in Dinxperlo. We eten wat nodig is en hebben goede schoolrapporten ontvangen.’&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen op weg naar de trein; Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen op weg naar de trein; Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Elisabethvan Delft-Hofstede

Elisabeth
van Delft-Hofstede