In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Het treinbord

Een jongen vereeuwigd in hout

Onze Max is een reuzelieve schat…”

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Religieus leven kamp Westerbork

Briet Mila kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-16 Onderwerp: stappen naar een huwelijk, ondertrouw zal worden afgekondigd; over huwelijksdatum en verhuizing naar Westerbork; over een bezoek van Stella op korte termijn; toekomst onderwijs voor Joodse kinderen (houdbaarheid van Stella's baan); over de voorbereidingen van Stella haar ouders; moeder Engelse van geboorte, opgeven, eventueel bij aankomst in kamp Westerbork.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-16 Onderwerp: stappen naar een huwelijk, ondertrouw zal worden afgekondigd; over huwelijksdatum en verhuizing naar Westerbork; over een bezoek van Stella op korte termijn; toekomst onderwijs voor Joodse kinderen (houdbaarheid van Stella's baan); over de voorbereidingen van Stella haar ouders; moeder Engelse van geboorte, opgeven, eventueel bij aankomst in kamp Westerbork.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 256 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wagenhuis, Abraham geb. 08-03-30 overleden te Westerbork op 05-05-1943 op: 07-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 256 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wagenhuis, Abraham geb. 08-03-30 overleden te Westerbork op 05-05-1943 op: 07-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Abraham Wagenhuis

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: ze hoopt dat haar man de boodschap krijgt dat er geen briefkaarten meer naar Westerbork gestuurd mogen worden, het zou zo jammer zijn als de geschreven briefkaarten haar niet zouden bereiken; vanmorgen is weer plotseling iemand ontslagen. het was voor haar een verrassing, de avond ervoor had Oberländer gezegd dat het nog maanden kon duren; het regent voortdurend, haar bruine tintje dat ze zorgvuldig had opgebouwd, gaat verloren; &nbsp;morgen is ze vrij en kan ze proberen Dr. Oberländer te bereiken (tevergeefse wandelingen); ze heeft een pakketzegel gekregen; naast haar slaapt een vrouwtje van Rooyen, ‘haar man is een broer van onze dominee; de pakketjes kunnen ook door de Joodse Raad verzorgt worden..

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: ze hoopt dat haar man de boodschap krijgt dat er geen briefkaarten meer naar Westerbork gestuurd mogen worden, het zou zo jammer zijn als de geschreven briefkaarten haar niet zouden bereiken; vanmorgen is weer plotseling iemand ontslagen. het was voor haar een verrassing, de avond ervoor had Oberländer gezegd dat het nog maanden kon duren; het regent voortdurend, haar bruine tintje dat ze zorgvuldig had opgebouwd, gaat verloren; &nbsp;morgen is ze vrij en kan ze proberen Dr. Oberländer te bereiken (tevergeefse wandelingen); ze heeft een pakketzegel gekregen; naast haar slaapt een vrouwtje van Rooyen, ‘haar man is een broer van onze dominee; de pakketjes kunnen ook door de Joodse Raad verzorgt worden..

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Lierens, D. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-24 Onderwerp: B. ernstig ziek, ziekenhuis Westerbork.&nbsp;

Van: Lierens, D. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-24 Onderwerp: B. ernstig ziek, ziekenhuis Westerbork.&nbsp;

Briefkaart van D. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-14 Onderwerp: Werner is weer in de stille kamer van een kampgenoot, hij is in het badhuis geweest; een groot deel van de mannen uit de barak van Werner moeten deze zondagochtend werken; over hoe belangrijk Stella voor Werner is; dieptepunt van alle ellende (Jodenvervolging) is volgens Werner nog niet bereikt; over trouwen met Stella en het waarom onder de huidige omstandigheden; barakzaal is een discussie van open of gesloten deur gaande. Werner kiest voor de eerste optie, anders is het niet uit te houden met de stank; in de nieuwe barakken (grote woonbarakken) zal de situatie wel erger worden, omdat het ook een woonruimte is, de situatie is beangstigend, negentien barakken zijn al opgesteld en er komen er nog meer. Het worden ruimten voor duizenden , want in elke barak komen 240 personen; opsomming van anti-Joodse maatregelen; Frau Mahler bedankt voor de boodschap en heeft aan Werner het geld ervoor in bewaring gegeven; bezoek aan Amsterdam is onzeker net als een bezoek voor Stella aan Westerbork. Ze zal geen reisvergunning krijgen; Werner doet elke ochtend vroeg gymnastiekoefeningen. &nbsp;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-14 Onderwerp: Werner is weer in de stille kamer van een kampgenoot, hij is in het badhuis geweest; een groot deel van de mannen uit de barak van Werner moeten deze zondagochtend werken; over hoe belangrijk Stella voor Werner is; dieptepunt van alle ellende (Jodenvervolging) is volgens Werner nog niet bereikt; over trouwen met Stella en het waarom onder de huidige omstandigheden; barakzaal is een discussie van open of gesloten deur gaande. Werner kiest voor de eerste optie, anders is het niet uit te houden met de stank; in de nieuwe barakken (grote woonbarakken) zal de situatie wel erger worden, omdat het ook een woonruimte is, de situatie is beangstigend, negentien barakken zijn al opgesteld en er komen er nog meer. Het worden ruimten voor duizenden , want in elke barak komen 240 personen; opsomming van anti-Joodse maatregelen; Frau Mahler bedankt voor de boodschap en heeft aan Werner het geld ervoor in bewaring gegeven; bezoek aan Amsterdam is onzeker net als een bezoek voor Stella aan Westerbork. Ze zal geen reisvergunning krijgen; Werner doet elke ochtend vroeg gymnastiekoefeningen. &nbsp;&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis.

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis.

Gedicht geschreven door Frederika van Duren vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Van: Vries, de, I.S.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-09-21&nbsp; Onderwerp: bedankbrief voor het opsturen van een foto.

Van: Vries, de, I.S.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-09-21&nbsp; Onderwerp: bedankbrief voor het opsturen van een foto.

Brief van I. S. de Vries aan Aad van As vanuit Amsterdam

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Kinderen kamp Westerbork(4-15 jaar)

Van: Knork (Levie Querido) Aan: Manus (Dikhoff) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: overdragen van baten en lasten aan Piet en Bram…&nbsp;

Van: Knork (Levie Querido) Aan: Manus (Dikhoff) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: overdragen van baten en lasten aan Piet en Bram…&nbsp;

Brief van Knork (Levie Querido) aan Manus (Dikhoff) vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: ouders van Stella zijn uit kamp Westerbork vertrokken (1 juni). Werner kon ze nog tot in de wagon brengen. Het was een transport van 3000 personen. Ze hebben bijna al hun bagage, hoewel dat niet veel was, kunnen meenemen; Samuel heeft nog een heleboel telegrammen gestuurd; met de Engelse papieren had iets eerder gedaan moeten worden. Echter door haar huwelijk met Levie zou de mogelijkheid van vrijstelling zijn vervallen; over Stella en keuzes van blijven of naar Westerbork gaan, de dobbelstenen zijn gegooid; een pakje van Samuel voor zijn ouders kwam te laat, wel hebben ze alle noodzakelijke levensmiddelen kunnen meenemen; zwangere vrouwen op transport, baby's; oude en zieke mensen; door de angst om we te moeten men proberen de blijvers van alles om anderen te laten gaan; ieder mens wordt tot een egoïstisch beest gemaakt, het getal moet geleverd worden, ook als er geen ‘materiaal’ uit binnenkomende transporten meer is.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: ouders van Stella zijn uit kamp Westerbork vertrokken (1 juni). Werner kon ze nog tot in de wagon brengen. Het was een transport van 3000 personen. Ze hebben bijna al hun bagage, hoewel dat niet veel was, kunnen meenemen; Samuel heeft nog een heleboel telegrammen gestuurd; met de Engelse papieren had iets eerder gedaan moeten worden. Echter door haar huwelijk met Levie zou de mogelijkheid van vrijstelling zijn vervallen; over Stella en keuzes van blijven of naar Westerbork gaan, de dobbelstenen zijn gegooid; een pakje van Samuel voor zijn ouders kwam te laat, wel hebben ze alle noodzakelijke levensmiddelen kunnen meenemen; zwangere vrouwen op transport, baby's; oude en zieke mensen; door de angst om we te moeten men proberen de blijvers van alles om anderen te laten gaan; ieder mens wordt tot een egoïstisch beest gemaakt, het getal moet geleverd worden, ook als er geen ‘materiaal’ uit binnenkomende transporten meer is.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: inenting tegen difterie.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: inenting tegen difterie.

Mededeling over inenting tegen difterie

Van: Schuthof, E. Aan: Huisman, G.K. en Kockx, Th. en J.G. Buijvoets Plaats: Peize Datum: 1945-07-30 Onderwerp: rapportage over werkobject Peize. Melding van zieken, overtredingen. Handgeschreven versie van 9137-0841.

Van: Schuthof, E. Aan: Huisman, G.K. en Kockx, Th. en J.G. Buijvoets Plaats: Peize Datum: 1945-07-30 Onderwerp: rapportage over werkobject Peize. Melding van zieken, overtredingen. Handgeschreven versie van 9137-0841.

Rapport van E. Schuthof aan G.K. Huisman, Th. Kockx en G.J. Buijvoets over werkobject Peize

Briefkaart Van: Louis/Jonas (?) Aan: lieve allen Plaats:&nbsp; Datum: Onderwerp: wij zijn op transport naar Westerbork...

Briefkaart Van: Louis/Jonas (?) Aan: lieve allen Plaats:&nbsp; Datum: Onderwerp: wij zijn op transport naar Westerbork...

Briefkaart van een onbekend persoon op weg naar kamp Westerbork

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: melden in kamp Westerbork; oproep is ook een reisvergunning; eerder verstrekte sperrstempel vervalt…

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: melden in kamp Westerbork; oproep is ook een reisvergunning; eerder verstrekte sperrstempel vervalt…

Mededeling van de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung zich te melden in kamp Westerbork

Van: Schuthof, E. Aan: Huisman, G.K. Plaats: Zuidlaren Datum: 1945-08-30 Onderwerp: het vrijpostige gedrag en lakse houding van gedetineerden. Bl. 1: beschrijving van het vrijpostige gedrag. Bl. 2: overzicht van overtredingen van gedetineerden met daarbij de kampnummers, zonder namen van de betrokken gedetineerden.

Van: Schuthof, E. Aan: Huisman, G.K. Plaats: Zuidlaren Datum: 1945-08-30 Onderwerp: het vrijpostige gedrag en lakse houding van gedetineerden. Bl. 1: beschrijving van het vrijpostige gedrag. Bl. 2: overzicht van overtredingen van gedetineerden met daarbij de kampnummers, zonder namen van de betrokken gedetineerden.

Rapport van E. Schuthof aan G.K. Huisman over gedrag en overtredingen van gedetineerden op hun werklocaties

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-10 Onderwerp: weer een brief. ze hoopt spoedig op een antwoord; ze heeft een tijd niets meer gehoord; post van haar ouders uit Theresienstadt ontvangen. Ze was er dol gelukkig mee; haar tanden zijn nu in orde, ze heeft weer gewoon witte tanden; ze heeft het meteen aan haar ouders geschreven; over een zegel voor een pakket, een pakket kan alleen met een zegel worden gestuurd, op het pakket geplakt…;&nbsp;

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-10 Onderwerp: weer een brief. ze hoopt spoedig op een antwoord; ze heeft een tijd niets meer gehoord; post van haar ouders uit Theresienstadt ontvangen. Ze was er dol gelukkig mee; haar tanden zijn nu in orde, ze heeft weer gewoon witte tanden; ze heeft het meteen aan haar ouders geschreven; over een zegel voor een pakket, een pakket kan alleen met een zegel worden gestuurd, op het pakket geplakt…;&nbsp;

Brief van Ruth Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis&nbsp; Bak, Joseph, 14-12-93, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Abfallgrube, Kartoffelkeller Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Bak, Joseph, 14-12-93, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Abfallgrube, Kartoffelkeller Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Joseph Bak

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: haar ouders Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1942-11-15 Onderwerp: allen gezond; het eten en drinken is goed; vele bekenden; de moed niet laten zakken…

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: haar ouders Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1942-11-15 Onderwerp: allen gezond; het eten en drinken is goed; vele bekenden; de moed niet laten zakken…

Briefkaart van Mietje Vissel-Sleutelberg aan haar ouders

Van: Heikens Aan: Dekker, T.Q. en de Bedrijfsadministratie Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-17 Onderwerp: Reparatiebon nr. 6.&nbsp; Omschrijving: Serre aftimmeren van Huis 5.

Van: Heikens Aan: Dekker, T.Q. en de Bedrijfsadministratie Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-17 Onderwerp: Reparatiebon nr. 6.&nbsp; Omschrijving: Serre aftimmeren van Huis 5.

Bon in verband met het aftimmeren van de serre van Huis 5

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Veel vrijstellingen, daardoor nu niets meer mogelijk. Vermoeden dat men maandag op transport naar Siberië gaat, naar men meent in fabrieken of de landbouw aan de Poolse grens. In Westerbork is alles keurig en beschaafd…. Blz.: 3

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Veel vrijstellingen, daardoor nu niets meer mogelijk. Vermoeden dat men maandag op transport naar Siberië gaat, naar men meent in fabrieken of de landbouw aan de Poolse grens. In Westerbork is alles keurig en beschaafd…. Blz.: 3

Brief van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Van: Henny Aan: Spetter, Nel en Jacques Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp: Lenie, de dochter van Nel en Jacques is overleden; Henny schrijft een brief, omdat ze geen vergunning kan krijgen om langs te kunnen komen (Amsterdam-Voorburg); veel sterkte…&nbsp;

Van: Henny Aan: Spetter, Nel en Jacques Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp: Lenie, de dochter van Nel en Jacques is overleden; Henny schrijft een brief, omdat ze geen vergunning kan krijgen om langs te kunnen komen (Amsterdam-Voorburg); veel sterkte…&nbsp;

Brief en enveloppe van Henny Knap-Spetter aan Nel en Jacques Spetter vanuit Amsterdam

Akte in gebruik geven van grond en boerderij&nbsp; Datum: 1939-09-12 Onderwerp: Akte in gebruik geven van grond en boerderij van Staatsbosbeheer aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Het in gebruik geven van de boerderij ten behoeve van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Akte in gebruik geven van grond en boerderij&nbsp; Datum: 1939-09-12 Onderwerp: Akte in gebruik geven van grond en boerderij van Staatsbosbeheer aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Het in gebruik geven van de boerderij ten behoeve van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

ClothildeAdelsberger-Reichhold

Clothilde
Adelsberger-Reichhold