In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung&nbsp; Aan: Polak, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-22&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van deportatie. Hij kan dus niet worden opgepakt.

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung&nbsp; Aan: Polak, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-22&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van deportatie. Hij kan dus niet worden opgepakt.

Bewijs van vrijstelling van deportatie voor Jules Polak in opdracht van de Zentralstelle

Van: Brouwers-Anasias, G. Aan: Brouwers, J. Plaats: ter Apel Datum: 1946-11-16 Onderwerp: eindelijk weer een brief van haar kant; ze is op bezoek bij haar man geweest, het is naar als ze weer thuiskomt, een bezoek van een kwartier is ook zo voorbij; ze heeft weer een pakje samengesteld; ze zou van alles willen schrijven, maar het feit dat een ander in de brief zit te neuzen (censuur) ontneemt haar alle plezier hierin; ze zal haar broer vragen om wat tabak…

Van: Brouwers-Anasias, G. Aan: Brouwers, J. Plaats: ter Apel Datum: 1946-11-16 Onderwerp: eindelijk weer een brief van haar kant; ze is op bezoek bij haar man geweest, het is naar als ze weer thuiskomt, een bezoek van een kwartier is ook zo voorbij; ze heeft weer een pakje samengesteld; ze zou van alles willen schrijven, maar het feit dat een ander in de brief zit te neuzen (censuur) ontneemt haar alle plezier hierin; ze zal haar broer vragen om wat tabak…

Brief van G. Brouwers-Anasias aan haar man J. Brouwers vanuit ter Apel

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-27 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner in kamp Westerbork, na een paar minuten moest Stella alweer vertrekken; Werner over zijn gevoelens voor Stella. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-27 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner in kamp Westerbork, na een paar minuten moest Stella alweer vertrekken; Werner over zijn gevoelens voor Stella. &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation in brak 88.

Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation in brak 88.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: familie P. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum:1943-04-07 Onderwerp: het ziet er somber uit, vele zijn al doorgestuurd; spullen, kunstwerken/tekeningen voor weinig geld verkopen. Er kan toch niets meegenomen worden…

Van: familie P. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum:1943-04-07 Onderwerp: het ziet er somber uit, vele zijn al doorgestuurd; spullen, kunstwerken/tekeningen voor weinig geld verkopen. Er kan toch niets meegenomen worden…

Brief van familie P. vanuit Amsterdam

Van: de Jong, M. (op last van kampintendant) Aan: Buijvoets, J.G. (Militair Commissaris van Kamp Westerbork, Interneringskamp) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: opgave van de ten bureele aangegeven rijwielen met de namen van de bijbehorende eigenaren (voormalige Joodse kampgevangenen) met de baraknummers.

Van: de Jong, M. (op last van kampintendant) Aan: Buijvoets, J.G. (Militair Commissaris van Kamp Westerbork, Interneringskamp) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: opgave van de ten bureele aangegeven rijwielen met de namen van de bijbehorende eigenaren (voormalige Joodse kampgevangenen) met de baraknummers.

Lijst met opgave van rijwielen in Interneringskamp Westerbork en de bezitters ervan

Joodsche belevenissen 1942. Schrijver onbekend. Verslag over Kamp Westerbork. Bladz.: 3

Joodsche belevenissen 1942. Schrijver onbekend. Verslag over Kamp Westerbork. Bladz.: 3

Joodse belevenissen in kamp Westerbork

Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: 1941-08-06 Onderwerp: erg stil thuis, Pa ligt nog in zijn bed en Dora en Jettie zijn net de deur uit; Sonja is bij de familie Veer; schrijf je nog hoe laat je thuiskomt?…

Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: 1941-08-06 Onderwerp: erg stil thuis, Pa ligt nog in zijn bed en Dora en Jettie zijn net de deur uit; Sonja is bij de familie Veer; schrijf je nog hoe laat je thuiskomt?…

Brief van Judith Lam-Vreeland aan Sara Lam vanuit Amsterdam

Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: voedsel dat met de vertrekkende trein meeging, maar niet bestemd was voor de gedeporteerde kampgevangenen.

Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: voedsel dat met de vertrekkende trein meeging, maar niet bestemd was voor de gedeporteerde kampgevangenen.

Foto van een still uit de Westerborfilm

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: onderduikplek Datum: 1944-01-24 Onderwerp: blij met de brief en een geluk dat zijn kleinkind Sonneke zo goed verzorgt wordt; Max was blij met het portretje van haar; van zijn ooms en tantes hoort hij niets meer; over zijn zoon Leo en zijn gezin hoorde hij dat ze zouden zijn ontkomen naar Zwitserland of het waar is weet hij niet; hij heeft lang niets meer van ze gehoord, hopelijk zijn ze nog in Westerbork; over waarom hij besloot te gaan onderduiken, over de hulp van een vriend; over razzia's en verschillende onderduikplekken; onderduikomstandigheden, het dagelijks leven en hulp…

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: onderduikplek Datum: 1944-01-24 Onderwerp: blij met de brief en een geluk dat zijn kleinkind Sonneke zo goed verzorgt wordt; Max was blij met het portretje van haar; van zijn ooms en tantes hoort hij niets meer; over zijn zoon Leo en zijn gezin hoorde hij dat ze zouden zijn ontkomen naar Zwitserland of het waar is weet hij niet; hij heeft lang niets meer van ze gehoord, hopelijk zijn ze nog in Westerbork; over waarom hij besloot te gaan onderduiken, over de hulp van een vriend; over razzia's en verschillende onderduikplekken; onderduikomstandigheden, het dagelijks leven en hulp…

Brief van Max Beem aan lieve kinderen vanuit zijn onderduikplek

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35. Het weeshuis is op de achtergrond te zien. Een ‘weeskind’ kijkt naar het schouwspel. De les wordt gegeven door Lotte Heider-Lehmann. Zij is de vrouw op de voorgrond.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35. Het weeshuis is op de achtergrond te zien. Een ‘weeskind’ kijkt naar het schouwspel. De les wordt gegeven door Lotte Heider-Lehmann. Zij is de vrouw op de voorgrond.

Van: 'Heymann', Hermann, waarschijnlijk geschreven door zijn vrouw Erna. Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19A Onderwerp: verzoek om pakketjes, onder andere een batterij. Het is 's avonds zo duister. Hermann is wel in het bezit van een lampje. Een code ontvangen. Als ze kunnen blijven is het in kamp Westerbork uit te houden. Al enige dagen de kachels aan en het is warm. Alweer zes maanden in kamp Westerbork. Hermann is weer in het ziekenhuis opgenomen.

Van: 'Heymann', Hermann, waarschijnlijk geschreven door zijn vrouw Erna. Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19A Onderwerp: verzoek om pakketjes, onder andere een batterij. Het is 's avonds zo duister. Hermann is wel in het bezit van een lampje. Een code ontvangen. Als ze kunnen blijven is het in kamp Westerbork uit te houden. Al enige dagen de kachels aan en het is warm. Alweer zes maanden in kamp Westerbork. Hermann is weer in het ziekenhuis opgenomen.

Briefkaart van de familie Heymann-Heymans aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Van: Walg, fam. Aan: Blom-Walg, Lea en Nathan, kamp Westerbork, barak 15 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Hopelijk ontvangen jullie deze briefkaart…. groeten van pa, moe en Annie.

Van: Walg, fam. Aan: Blom-Walg, Lea en Nathan, kamp Westerbork, barak 15 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Hopelijk ontvangen jullie deze briefkaart…. groeten van pa, moe en Annie.

Briefkaart van de ouders en de zus van Lea Blom-Walg vanuit Theresienstadt

Documenten over Leopold Linder (1935-1942). Plaats: Jerusalem (Yad Vashem)

Documenten over Leopold Linder (1935-1942). Plaats: Jerusalem (Yad Vashem)

Documenten over Leopold Linder

Briefkaart Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-20 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder ivm de kou warme kleding wil opsturen voor de heer en mevrouw Lek en voor hemzelf. Ook vraagt hij of ze Trees en haar zusters, die in Vught zitten, brood en boter wil sturen.&nbsp;

Briefkaart Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-20 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder ivm de kou warme kleding wil opsturen voor de heer en mevrouw Lek en voor hemzelf. Ook vraagt hij of ze Trees en haar zusters, die in Vught zitten, brood en boter wil sturen.&nbsp;

Joseph Hartogde Wolff

Joseph Hartog
de Wolff