In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Koning Willem III Kazerne

Zieken-, verpleeg- en verzorgingstehuizen

Opvangtehuizen in Barneveld

Joodse weeshuizen

Gevangenissen

Joodse wijken

Hachsjara opleidingscentra

Vluchtelingenkampen

Loods 24

Hollandia Kattenburgfabriek

Hollandsche Schouwburg

Joodse werkkampen

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Frouktje van Dam.

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Frouktje van Dam.

Uittreksel van overlijden van Frouktje van Dam

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944

Van: Feldman-Kan, Ruth (via Rudelsheim) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50, D Datum: 1944-06-08 Onderwerp: pakje is binnengekomen, ze mist er nog een; pakjes raken soms zoek; ze kreeg ‘O’ (Oberländer) niet te pakken, zijn vrouw was ook in Amsterdam; ze &nbsp;kreeg een extra pakketzegel, ze stuurt deze met die van haar vader met de eerst volgende gelegenheid mee; maandag ging mevrouw Visser naar huis; mocht ze ontslagen worden, vraagt ze aan haar man of hij haar persoonsbewijs kan komen brengen;…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via Rudelsheim) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50, D Datum: 1944-06-08 Onderwerp: pakje is binnengekomen, ze mist er nog een; pakjes raken soms zoek; ze kreeg ‘O’ (Oberländer) niet te pakken, zijn vrouw was ook in Amsterdam; ze &nbsp;kreeg een extra pakketzegel, ze stuurt deze met die van haar vader met de eerst volgende gelegenheid mee; maandag ging mevrouw Visser naar huis; mocht ze ontslagen worden, vraagt ze aan haar man of hij haar persoonsbewijs kan komen brengen;…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 5/4 1943 dienst bij een vertrekkend transport.

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 5/4 1943 dienst bij een vertrekkend transport.

Ausweis van Lena Cohen-Nijstad

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-08/10 Onderwerp: Werner is nagenoeg hersteld, urine, nieren, zoutloos eten en veel drinken. De vruchtensap uit het verjaardagspakket was een welkome aanvulling voor het genezingsproces. Hij krijgt alleen nog wat hoogtezonbestraling; verdrietig was het vertrek van een goede vriend, de man van Cleo. Eerst kwam hij in Amersfoort terecht, vervolgens in kamp Vught. Hij kreeg een longontsteking. Bij aankomst in kamp Westerbork hebben Werner en anderen er van alles aan gedaan om hem niet te laten doorsturen en hem in het ziekenhuis te laten opnemen. Het was gelukt, echter 20 zieke kampgevangenen moesten als represaille maatregel vanwege de ontvluchting van 2 gevangenen uit dezelfde barak met het transport van 2000 personen mee. Ook een andere vriend van Werner werd hier het slachtoffer van; ontmoeting gehad met een collega van Stella (Mathilda Spitz). Werner was voor haar een luisterend oor. Ze was aan het transport van dinsdag ontkomen en ze probeert als leerkracht vrijstelling te krijgen. Echter de school is vanwege de drukte van binnenkomende transporten gesloten. Ze verblijft in barak 62. Werner heeft 's avonds een ontmoeting met haar. De kans dat ze een baan als leerkracht krijgt en dus vrijstelling van transport acht hij klein, ook al kent ze verschillende personen in het kamp. Nu schilt ze aardappelen in de aardappelkeuken; Zou het niet beter zijn als Stella naar Westerbork komt, wat als ze een oproep voor Vught krijgt; brief van zijn broer en schoonzus gekregen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-08/10 Onderwerp: Werner is nagenoeg hersteld, urine, nieren, zoutloos eten en veel drinken. De vruchtensap uit het verjaardagspakket was een welkome aanvulling voor het genezingsproces. Hij krijgt alleen nog wat hoogtezonbestraling; verdrietig was het vertrek van een goede vriend, de man van Cleo. Eerst kwam hij in Amersfoort terecht, vervolgens in kamp Vught. Hij kreeg een longontsteking. Bij aankomst in kamp Westerbork hebben Werner en anderen er van alles aan gedaan om hem niet te laten doorsturen en hem in het ziekenhuis te laten opnemen. Het was gelukt, echter 20 zieke kampgevangenen moesten als represaille maatregel vanwege de ontvluchting van 2 gevangenen uit dezelfde barak met het transport van 2000 personen mee. Ook een andere vriend van Werner werd hier het slachtoffer van; ontmoeting gehad met een collega van Stella (Mathilda Spitz). Werner was voor haar een luisterend oor. Ze was aan het transport van dinsdag ontkomen en ze probeert als leerkracht vrijstelling te krijgen. Echter de school is vanwege de drukte van binnenkomende transporten gesloten. Ze verblijft in barak 62. Werner heeft 's avonds een ontmoeting met haar. De kans dat ze een baan als leerkracht krijgt en dus vrijstelling van transport acht hij klein, ook al kent ze verschillende personen in het kamp. Nu schilt ze aardappelen in de aardappelkeuken; Zou het niet beter zijn als Stella naar Westerbork komt, wat als ze een oproep voor Vught krijgt; brief van zijn broer en schoonzus gekregen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Schaap, Gustave Aan: Weddepohl, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: nog geen brief ontvangen; de schrijver ligt met griep in bed; slechte berichten moet hij dragen als een man; hij verlangd naar bekenden; hij moet hard werken; zijn dochter Naomi leert al een beetje rekenen en lezen; hopelijk brengt het nieuwe jaar een beetje geluk…&nbsp;

Van: Schaap, Gustave Aan: Weddepohl, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: nog geen brief ontvangen; de schrijver ligt met griep in bed; slechte berichten moet hij dragen als een man; hij verlangd naar bekenden; hij moet hard werken; zijn dochter Naomi leert al een beetje rekenen en lezen; hopelijk brengt het nieuwe jaar een beetje geluk…&nbsp;

Brief van Gustave Schaap aan de familie Weddepohl vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 1 kroon Nummers: A010, A011, A016, A017, A024, A028, A028, A033, A037, A037, A039, A040, A045, A049, A050, A053, A055&nbsp;

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 1 kroon Nummers: A010, A011, A016, A017, A024, A028, A028, A033, A037, A037, A039, A040, A045, A049, A050, A053, A055&nbsp;

Kampgeld Theresienstadt 1 kroon

Van: Ned. Heidemaatschappij-Arnhem Aan: Mindeno, H. Plaats: de Krim Datum: 1942-06-04 Onderwerp: verrichtte werkzaamheden (spitwerk) en de daarbij behorende vergoeding.&nbsp; Op de achterkant nog wat aantekeningen over spitwerk en grondtransport. De werkzaamheden werden verricht vanuit het Joodse werkkamp Molengoot.

Van: Ned. Heidemaatschappij-Arnhem Aan: Mindeno, H. Plaats: de Krim Datum: 1942-06-04 Onderwerp: verrichtte werkzaamheden (spitwerk) en de daarbij behorende vergoeding.&nbsp; Op de achterkant nog wat aantekeningen over spitwerk en grondtransport. De werkzaamheden werden verricht vanuit het Joodse werkkamp Molengoot.

Bewijs (Putbriefje) van de Heidemaatschappij aan H. van Mindeno

Foto gemaakt tijdens het huwelijk van Salomon Hartog Polak en Elsje Polak-Gosschalk

Weekrapport 26-12-1938 t/m 01-01-1939 van Interneringskamp Norg.&nbsp; Datum: 1939-01-02 Onderwerp: 1ste Gesticht Veenhuizen. Onderbrenging van 214 Joodse vluchtelingen. Dertig vluchtelingen zijn als kwartiermakers doorgezonden naar Hellevoetsluis.

Weekrapport 26-12-1938 t/m 01-01-1939 van Interneringskamp Norg.&nbsp; Datum: 1939-01-02 Onderwerp: 1ste Gesticht Veenhuizen. Onderbrenging van 214 Joodse vluchtelingen. Dertig vluchtelingen zijn als kwartiermakers doorgezonden naar Hellevoetsluis.

Rapport over het aantal Joodse vluchtelingen in Interneringskamp Norg

Van: Gast-Furth, Fofina, de Geboren: 1902-09-19 Datum: 1943-06-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Onderwerp: Arbeitskarte van Dienstbereich 8, groep Näherei.

Van: Gast-Furth, Fofina, de Geboren: 1902-09-19 Datum: 1943-06-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Onderwerp: Arbeitskarte van Dienstbereich 8, groep Näherei.

Arbeitskarte van Fofina de Gast-Furth in kamp Westerbork

Van: Centralstelle für Jüdische Auswanderung, Amsterdam Aan: &nbsp;Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-15 Onderwerp: Heinrich moet zich melden op het Centraal Station te Amsterdam voor werkverruiming in Duitsland. Heinrich bevindt zich op dat moment al in kamp Westerbork. Hij wordt uiteindelijk vanuit kamp Westerbork toegevoegd aan het transport uit Amsterdam.

Van: Centralstelle für Jüdische Auswanderung, Amsterdam Aan: &nbsp;Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-15 Onderwerp: Heinrich moet zich melden op het Centraal Station te Amsterdam voor werkverruiming in Duitsland. Heinrich bevindt zich op dat moment al in kamp Westerbork. Hij wordt uiteindelijk vanuit kamp Westerbork toegevoegd aan het transport uit Amsterdam.

Oproep voor Heinrich Gassmann voor deportatie naar het Oosten

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-15 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief in het Duits op verzoek van Stella. Hij bevindt zich in het kamertje van de familie Mahler; de meeste bezoekers van het kamertje zijn weer vertrokken, onder andere Max Witmond; er zijn een aantal nog aan het kaart spelen. iedereen brengt al het eetbare op zo'n avond bij elkaar; Werner woont sinds kort in een grote woonbarak; wanneer komt de dag dat we gelukkig kunnen samenleven?

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-15 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief in het Duits op verzoek van Stella. Hij bevindt zich in het kamertje van de familie Mahler; de meeste bezoekers van het kamertje zijn weer vertrokken, onder andere Max Witmond; er zijn een aantal nog aan het kaart spelen. iedereen brengt al het eetbare op zo'n avond bij elkaar; Werner woont sinds kort in een grote woonbarak; wanneer komt de dag dat we gelukkig kunnen samenleven?

Van: Vegelien, R. Aan: Hoofdadministrateur Interneringskamp Westerbork Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-21/23 Onderwerp: opgave van tewerkgestelden in- en buiten het kamp. Telling van uitgerukte mannen-werkploegen en vrouwen-werkploegen en de kampsterkte.

Van: Vegelien, R. Aan: Hoofdadministrateur Interneringskamp Westerbork Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-21/23 Onderwerp: opgave van tewerkgestelden in- en buiten het kamp. Telling van uitgerukte mannen-werkploegen en vrouwen-werkploegen en de kampsterkte.

Lijst van R. Vegelien aan de hoofdadministrateur betreffende de opgave van terwerkgestelden

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: uitgaansverbod vanaf 19.00 uur. De mannen verblijven in hun barak en doden de tijd met schaken, dammen, kaarten, lezen en het herstellen van kleding. Er staat ook een grammofoon te draaien, Werner hoort zo af en toe de grappen van Snip en Snap; dank voor het pakket; Werner heeft al twee dagen buikloop, aan ritueel eten doet hij niet, dat is een kamphoofdstuk dat hij overslaat; De kinderen van het kindertehuis waar Estella werkt zijn in kamp Westerbork aangekomen. Binnen twee dagen brak er roodvonk in de barak uit. Je mag alleen op zes meter van de deur af staan. Werner heeft de groeten overgedragen voor alle meisjes die Stella kennen. De meisjes gaven de groeten terug. Ze waren bezig met het verstellen van hun kleding. De familie Hes is nog in barak 67, ook hier was roodvonk uitgebroken. Tot gisteren was deze barak nog gesperd. Nu was er echter difterie uitgebroken en is de barak weer voor een paar dagen ontoegankelijk (dus niet met het eerstvolgende transport mee); Werner heeft voor Stella gevraagd naar Louis Veerman. Hij stond niet op de lijst van barak 66; Stella's nicht Sara heeft Werner een brief geschreven om hem te bedanken voor de zorg van haar moeder Vogeltje; in de barak van Werner (21) worden Jiddische platen gedraaid, de barak is vol met Joden met baarden; de 20ste is het eerste transport met vakarbeiders naar kamp Vugt gegaan, met de zelfde trein zijn personen van Vught naar kamp Westerbork gegaan, om met het volgende uitgaande transport doorgestuurd te worden; de nijverheidsschool gaar voorlopig niet door; alle personen van de 2000-lijst (Stammliste) hebben een nieuwe kampkaart gekregen; de vrouw van Dr. Mannheim (en zoon) is nu ook in het kamp; de Hongaarse Rapsodie wordt gespeelt in de barak.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: uitgaansverbod vanaf 19.00 uur. De mannen verblijven in hun barak en doden de tijd met schaken, dammen, kaarten, lezen en het herstellen van kleding. Er staat ook een grammofoon te draaien, Werner hoort zo af en toe de grappen van Snip en Snap; dank voor het pakket; Werner heeft al twee dagen buikloop, aan ritueel eten doet hij niet, dat is een kamphoofdstuk dat hij overslaat; De kinderen van het kindertehuis waar Estella werkt zijn in kamp Westerbork aangekomen. Binnen twee dagen brak er roodvonk in de barak uit. Je mag alleen op zes meter van de deur af staan. Werner heeft de groeten overgedragen voor alle meisjes die Stella kennen. De meisjes gaven de groeten terug. Ze waren bezig met het verstellen van hun kleding. De familie Hes is nog in barak 67, ook hier was roodvonk uitgebroken. Tot gisteren was deze barak nog gesperd. Nu was er echter difterie uitgebroken en is de barak weer voor een paar dagen ontoegankelijk (dus niet met het eerstvolgende transport mee); Werner heeft voor Stella gevraagd naar Louis Veerman. Hij stond niet op de lijst van barak 66; Stella's nicht Sara heeft Werner een brief geschreven om hem te bedanken voor de zorg van haar moeder Vogeltje; in de barak van Werner (21) worden Jiddische platen gedraaid, de barak is vol met Joden met baarden; de 20ste is het eerste transport met vakarbeiders naar kamp Vugt gegaan, met de zelfde trein zijn personen van Vught naar kamp Westerbork gegaan, om met het volgende uitgaande transport doorgestuurd te worden; de nijverheidsschool gaar voorlopig niet door; alle personen van de 2000-lijst (Stammliste) hebben een nieuwe kampkaart gekregen; de vrouw van Dr. Mannheim (en zoon) is nu ook in het kamp; de Hongaarse Rapsodie wordt gespeelt in de barak.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Bewijs van ontvangst voor verzonden pakket naar kamp Westerbork

Van: Wolf, Rosa Aan: mej. Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-03-16 Onderwerp: op de Vughtlijst geplaats; het is daar veel strenger vergeleken met Westerbork; vandaar geen transporten, in Westerbork wordt ze daar iedere week ziek van als de mensen vertrekken; kan er nog iets voor haar worden geregeld (vrij komen); verzoek om een pakketje. Ze vind het vreselijk om te moeten bedelen; ze ligt op het bovenste bed, aan haar voeten staan schrijfmachine, levensmiddelen en kleren, maar ook achter- en boven haar hoofd; over een mevrouw ie haar waren uitstalt op een tafel, vanuit bed te zien; in het kamp spreekt ze uitsluitend Duis; ' s avonds bridgen…

Van: Wolf, Rosa Aan: mej. Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-03-16 Onderwerp: op de Vughtlijst geplaats; het is daar veel strenger vergeleken met Westerbork; vandaar geen transporten, in Westerbork wordt ze daar iedere week ziek van als de mensen vertrekken; kan er nog iets voor haar worden geregeld (vrij komen); verzoek om een pakketje. Ze vind het vreselijk om te moeten bedelen; ze ligt op het bovenste bed, aan haar voeten staan schrijfmachine, levensmiddelen en kleren, maar ook achter- en boven haar hoofd; over een mevrouw ie haar waren uitstalt op een tafel, vanuit bed te zien; in het kamp spreekt ze uitsluitend Duis; ' s avonds bridgen…

Briefkaart/brief van Rosa Wolf aan D. Been vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, M, Reens-de Jonge Urbach, D. en Reens, A. (vader-moeder-dochter) Aan: Roel, Rudi en mevr. de Haan&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-07 Onderwerp: gelukwensen voor verjaardag en pakketpost voor Sander Sanders, barak 62 of via het adres van (Erich) Zielke, huis 7, zodat de post niet wordt teruggestuurd naar Amsterdam en in ieder geval bij Zielke terecht komt. &nbsp;

Van: Reens, M, Reens-de Jonge Urbach, D. en Reens, A. (vader-moeder-dochter) Aan: Roel, Rudi en mevr. de Haan&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-07 Onderwerp: gelukwensen voor verjaardag en pakketpost voor Sander Sanders, barak 62 of via het adres van (Erich) Zielke, huis 7, zodat de post niet wordt teruggestuurd naar Amsterdam en in ieder geval bij Zielke terecht komt. &nbsp;

Ronald SiegfriedWeening

Ronald Siegfried
Weening