In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Binnenkomende transporten kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit kamp Vught

Binnenkomende transport kamp Westerbork 21 maart 1944

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Commandant Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-07-02&nbsp; Onderwerp: Vernieuwing contracten voor het gebruik van het kampterrein en de boerderij.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Commandant Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-07-02&nbsp; Onderwerp: Vernieuwing contracten voor het gebruik van het kampterrein en de boerderij.

Brief van Houtvester Assen aan de commandant van kamp Westerbork

Van: Stoker, R. (bewaker) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Annen Datum: 1945-07-04/05/06 Onderwerp: driedaags rapport over gedetineerden werkzaam in Annen. Over voeding, verblijf- en werkomstandigheden.

Van: Stoker, R. (bewaker) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Annen Datum: 1945-07-04/05/06 Onderwerp: driedaags rapport over gedetineerden werkzaam in Annen. Over voeding, verblijf- en werkomstandigheden.

Rapport van bewaker R. Stoker over gedetineerden werkzaam te Annen

Getuigschrift voor Refendar Walter Kauffmann werkzaam geweest in Alfeld/Leine.

Getuigschrift voor Refendar Walter Kauffmann werkzaam geweest in Alfeld/Leine.

Getuigschrift voor Refendar Walter Kauffmann werkzaam geweest in Alfeld/Leine

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-05-05 Onderwerp: drukte, weinig tijd om te schrijven; moet een Jodenster dragen en ze kan niet meer bij de familie Veer komen; kan wel aangevraagd worden, met een bewijs om te naaien…&nbsp;

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-05-05 Onderwerp: drukte, weinig tijd om te schrijven; moet een Jodenster dragen en ze kan niet meer bij de familie Veer komen; kan wel aangevraagd worden, met een bewijs om te naaien…&nbsp;

Brief van Sonja Blits aan familie Veer vanuit Amsterdam

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-08 Onderwerp: een kaart van Hanneke gelezen. Ze vraagt om veiligheidsspelden en haar doopsbewijzen; in de volgende briefkaart moet Hanneke schrijven of ze de pakketjes ook ontvangt; in bijna ieder pak zit boter; kistje met fruit onderweg…; briefkaarten sturen naar Wera de Wolf in den Haag; moeder zal iets van vis sturen voor op het brood; opletten dat het niet bederft; brief is mogelijk langer onderweg, onzekerheid over Hanneke's baraknummer nu het doopbewijs er is…; briefkaarten schrijven

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-08 Onderwerp: een kaart van Hanneke gelezen. Ze vraagt om veiligheidsspelden en haar doopsbewijzen; in de volgende briefkaart moet Hanneke schrijven of ze de pakketjes ook ontvangt; in bijna ieder pak zit boter; kistje met fruit onderweg…; briefkaarten sturen naar Wera de Wolf in den Haag; moeder zal iets van vis sturen voor op het brood; opletten dat het niet bederft; brief is mogelijk langer onderweg, onzekerheid over Hanneke's baraknummer nu het doopbewijs er is…; briefkaarten schrijven

Brief van tante (moeder) aan Hanneke

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-13 Onderwerp: wie weet komt deze week het langverwachte briefje (vrijlating); de wachtweek verliep uitstekend, een prachtig stel collega's, een broeder en een zuster; ze begint om vijf uur en de loop-patiënten in de mannenzaal vliegen uit hun bed om haar te helpen. Toen de dagdienst om 7 uur kwam, waren alle bedden al opgemaakt; vader vraagt elke ochtend hetzelfde: ‘is moeder al op en komt ze gauw bij me?’; vrij goed geslapen overdag; L. is verloofd, trots loopt ze ons voorbij &nbsp;alsof ze wil zeggen: ‘zie je wel…’; ze ontmoet dagelijks bij het eten een neef van Annie de Vries; ze delen alles met zijn drieën (vader, moeder en Lotte); vader staat elke ochtend op en wandelt dan een stukje; moeder werkt 's morgens in de naaihoek en bezoekt vader 3 keer per dag; Lotte hoopt op 13 augustus bij haar man te zijn…ze is dan 9 jaar getrouwd…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-13 Onderwerp: wie weet komt deze week het langverwachte briefje (vrijlating); de wachtweek verliep uitstekend, een prachtig stel collega's, een broeder en een zuster; ze begint om vijf uur en de loop-patiënten in de mannenzaal vliegen uit hun bed om haar te helpen. Toen de dagdienst om 7 uur kwam, waren alle bedden al opgemaakt; vader vraagt elke ochtend hetzelfde: ‘is moeder al op en komt ze gauw bij me?’; vrij goed geslapen overdag; L. is verloofd, trots loopt ze ons voorbij &nbsp;alsof ze wil zeggen: ‘zie je wel…’; ze ontmoet dagelijks bij het eten een neef van Annie de Vries; ze delen alles met zijn drieën (vader, moeder en Lotte); vader staat elke ochtend op en wandelt dan een stukje; moeder werkt 's morgens in de naaihoek en bezoekt vader 3 keer per dag; Lotte hoopt op 13 augustus bij haar man te zijn…ze is dan 9 jaar getrouwd…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Bonkaart

Van: familie Doof Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp (?) Datum:&nbsp; Onderwerp: mededeling dat personen (Dora en Jules Pinto) zijn doorgezonden; wij gaan vrijdag door

Van: familie Doof Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp (?) Datum:&nbsp; Onderwerp: mededeling dat personen (Dora en Jules Pinto) zijn doorgezonden; wij gaan vrijdag door

Brief van de familie Doof aan de familie Matteman vanuit kamp Westerbork

Contacten kamp Westerbork met overheden

Contacten kamp Westerbork en Ministerie van Binnenlandse Zaken

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-23&nbsp; Plaats: Westerbork,&nbsp; kamp Onderwerp: registratie van pakketten

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-23&nbsp; Plaats: Westerbork,&nbsp; kamp Onderwerp: registratie van pakketten

Mededeling over registratie van pakketten

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-09-29 Onderwerp: Levy heeft nog steeds niets van zijn vrouw en kinderen gehoord; de keel maakt het goed; over zijn kinderen en of zijn vrouw het kan redden; verlangt naar een bericht…

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-09-29 Onderwerp: Levy heeft nog steeds niets van zijn vrouw en kinderen gehoord; de keel maakt het goed; over zijn kinderen en of zijn vrouw het kan redden; verlangt naar een bericht…

Brief van Levy Coster aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak en de zaal is te zien.

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak en de zaal is te zien.

Decor van de operette 'Der fidele Bauer'

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Persoonsbewijs van Fritz Tauber

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Order algemeen nummer 4 Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Van: Buter, D. wachtcommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: beklag over het gedrag van sergeant-majoor-instructeur die zich misdroeg bij controle bij de slagboom (post West). Daaronder: handgeschreven notitie: de klacht is besproken met betrokkene.

Van: Buter, D. wachtcommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: beklag over het gedrag van sergeant-majoor-instructeur die zich misdroeg bij controle bij de slagboom (post West). Daaronder: handgeschreven notitie: de klacht is besproken met betrokkene.

Rapport van wachtcommandant D. Buter aan kampcommandant J.G. Buijvoets

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Nan en Joop&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945&nbsp; Onderwerp: transport naar het westen en zijn gezondheid. Bob is goed hersteld. Mariette komt elke dag langs. De terugreis zal met een bus naar Zwolle gaan en vervolgens met een vrachtboot naar Amsterdam.

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Nan en Joop&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945&nbsp; Onderwerp: transport naar het westen en zijn gezondheid. Bob is goed hersteld. Mariette komt elke dag langs. De terugreis zal met een bus naar Zwolle gaan en vervolgens met een vrachtboot naar Amsterdam.

Brief van Bob Cahen aan zijn zus en zwager

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: een in het kamp gesloten huwelijk.

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: een in het kamp gesloten huwelijk.

Bericht over een gesloten huwelijk in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: filmtekst

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: filmtekst

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Specifieke groepen kampbewoners

Sinti & Roma en woonwagenbewoners kamp Westerbork

Foto van een schoolklas Datum: 1942 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-) Onderwerp: Gisela Müller zit op de tweede rij, tweede van rechts. Helemaal rechts op dezelfde rij zit Ruth Bogen. 3de van links op deze rij Hermine Faktor. Achter de onderwijzer staat Stefan Breslauer (zoon van fotograaf Breslauer).&nbsp; Links op de tweede rij is Inez Spanier.

Foto van een schoolklas Datum: 1942 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-) Onderwerp: Gisela Müller zit op de tweede rij, tweede van rechts. Helemaal rechts op dezelfde rij zit Ruth Bogen. 3de van links op deze rij Hermine Faktor. Achter de onderwijzer staat Stefan Breslauer (zoon van fotograaf Breslauer).&nbsp; Links op de tweede rij is Inez Spanier.

Foto van een schoolklas in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de Joodse Raad Aan: betrokkenen Plaats: Datum: 1942 Onderwerp: praktische wenken voor de uitrusting voor de werkverruiming in Duitsland.&nbsp;

Van: de Joodse Raad Aan: betrokkenen Plaats: Datum: 1942 Onderwerp: praktische wenken voor de uitrusting voor de werkverruiming in Duitsland.&nbsp;

Instructie en praktische wenken voor de uitrusting voor de werkverruiming in Duitsland

Van: het Bureel van de kampintendant (de Jong) Aan: de kamppolitie en de N.B.S Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-08 Onderwerp: Sam Stern mag op 9 mei het kamp verlaten en zijn bagage meenemen na controle; verlenging van de vergunning met een dag.

Van: het Bureel van de kampintendant (de Jong) Aan: de kamppolitie en de N.B.S Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-08 Onderwerp: Sam Stern mag op 9 mei het kamp verlaten en zijn bagage meenemen na controle; verlenging van de vergunning met een dag.

Mededeling van het Bureel Kampintendant aan de kamp aan de kamppolitie en de N.B.S betreffende Samson Sten

De koffer van J. en G. Polnaya, vader en zoon.&nbsp; Beiden zijn oud-bewoners van Schattenberg van 1951-1970.&nbsp; Bij J. Polnaya is waarschijnlijk zijn legernummer op de koffer genoteerd: N 368.44.

De koffer van J. en G. Polnaya, vader en zoon.&nbsp; Beiden zijn oud-bewoners van Schattenberg van 1951-1970.&nbsp; Bij J. Polnaya is waarschijnlijk zijn legernummer op de koffer genoteerd: N 368.44.

Juda ElisaVleeschhouwer

Juda Elisa
Vleeschhouwer