In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Briefkaart van B. Gersons en F. Gersons-Gomperts aan Dr. L.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

David Lopes Dias is schoenmaker in Amsterdam als hij in 1912 trouwt met de niet-Joodse Trijntje Gnodde. Vanwege de gezondheid van David verhuist het gezin in 1915 naar Hilversum. Daar wordt hij in 1919 lid van de gemeenteraad voor de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Tweemaal is David wethouder, in 1922-1923 en van 1927 tot 1940. Kort na de Duitse inval verdwijnt hij om onduidelijke redenen, maar keert na een paar maanden terug.&nbsp; David Lopes Dias waarschuwt al voor de bezetting over de gevolgen van het Nationaal Socialisme in Duitsland. Ook na de bezetting blijft hij dat doen. Als Hilversum eind oktober 1940 een fanatieke NSB-burgemeester krijgt, Von Bönninghausen, neemt David kort voor zijn installatie ontslag als wethouder. In zijn ontslagbrief aan de gemeenteraad schrijft hij: “De ontwikkeling welke zich thans voltrekt hebben een toestand geschapen, die hij mij als sociaal-democraat, onmogelijk maakt, het mij toevertrouwde ambt van wethouder langer te vervullen.”&nbsp; Enkele maanden later wordt David Lopes Dias op 23 december 1940 gearresteerd en overgebracht naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. In maart 1942 wordt hij naar kamp Amersfoort gestuurd tot hij in juni op transport naar concentratiekamp Mauthausen gaat. Hij wordt daar op 4 juli 1942 ingeschreven en sterft op 10 juli 1942 om 1.00 uur. ‘Freitod durch Elektro-Zaun’ staat op het formulier. In 1952 verscheen bij de Arbeiderspers een boekje over David Lopes Dias met de titel In memoriam David Lopes Dias&nbsp; Bron: Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Breslauer, W.R. Werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Een groep kampgevangenen, waaronder een aantal kinderen houden pauze onder bewaking van een marechaussee.

Breslauer, W.R. Werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Een groep kampgevangenen, waaronder een aantal kinderen houden pauze onder bewaking van een marechaussee.

Pauze tijdens werkzaamheden op het land

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Foto

Van: Wolff, Julius Aan; Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-12 Onderwerp: Een bedankje voor het toegezonden pakket. Ze waren heel blij met de samenstelling ervan. In het kamp is het bij behoorlijk weer best uit te houden; bij slecht weer is de straat een beetje modderig, alhoewel hij snel opdroogt. Ze treffen in het kamp een groot deel van de familie aan. De familie Gersons beoogde met hun briefkaart niet zelf een pakket te ontvangen, maar waren er wel erg blij mee. Om de 14 dagen mogen de kampbewoners 2 briefkaarten of brieven schrijven, daarom riep Wolff de hulp van Gersons in.

Van: Wolff, Julius Aan; Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-12 Onderwerp: Een bedankje voor het toegezonden pakket. Ze waren heel blij met de samenstelling ervan. In het kamp is het bij behoorlijk weer best uit te houden; bij slecht weer is de straat een beetje modderig, alhoewel hij snel opdroogt. Ze treffen in het kamp een groot deel van de familie aan. De familie Gersons beoogde met hun briefkaart niet zelf een pakket te ontvangen, maar waren er wel erg blij mee. Om de 14 dagen mogen de kampbewoners 2 briefkaarten of brieven schrijven, daarom riep Wolff de hulp van Gersons in.

Briefkaart van Julius Wolff aan Dr. l.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Wolff, Prof. J. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Onderwerp: Wolff bericht Nieland dat ook zijn vrouw en zoon in Westerbork zijn. Hij hoopt dat Nieland iets van Gersons, barak 69, heeft gehoord. Blumenthal is ook in Westerbork. Hij neemt deel aan de wekelijkse wiskunde-bijeenkomsten, die uit ca. 10 mensen bestaan.

Van: Wolff, Prof. J. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Onderwerp: Wolff bericht Nieland dat ook zijn vrouw en zoon in Westerbork zijn. Hij hoopt dat Nieland iets van Gersons, barak 69, heeft gehoord. Blumenthal is ook in Westerbork. Hij neemt deel aan de wekelijkse wiskunde-bijeenkomsten, die uit ca. 10 mensen bestaan.

Briefkaart van prof. J. Wolff aan Dr. L.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Grüneberg, B. Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: zes dagen in kamp Westerbork; ze kunnen niet op René wachten, breng hem zo spoedig mogelijk naar zijn schoonouders, verzorg hem nu en voor de toekomst, de schrijver ziet geen andere weg meer; zijn ouders (Hugo en Martha) gaan naar Vught; hij ligt zelf met hoge koorts (39/8) op bed; graag pakjes sturen; meer zullen jullie waarschijnlijk niet meer van ons horen...

Van: Grüneberg, B. Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: zes dagen in kamp Westerbork; ze kunnen niet op René wachten, breng hem zo spoedig mogelijk naar zijn schoonouders, verzorg hem nu en voor de toekomst, de schrijver ziet geen andere weg meer; zijn ouders (Hugo en Martha) gaan naar Vught; hij ligt zelf met hoge koorts (39/8) op bed; graag pakjes sturen; meer zullen jullie waarschijnlijk niet meer van ons horen...

Briefkaart van Bernhard Grüneberg aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Briefkaart van Salomon Hammelburg aan Simon Hammelburg vanuit kamp Westerbork

Militair Kampement Westerbork.&nbsp; Datum: 1949 Vier militairen op bezoek: ‘Bij de sergeant van de week’.&nbsp;

Militair Kampement Westerbork.&nbsp; Datum: 1949 Vier militairen op bezoek: ‘Bij de sergeant van de week’.&nbsp;

Foto van militairen in het Militair kampement Westerbork

Marianna Wolf is geboren op 02/12/1904 in Amsterdam (Nederland). Ze woonde in Amsterdam. In 1938, gescheiden van haar man, voegde ze zich bij haar ouders en haar zus Margaretha in Brussel . Na de invasie van België vluchtten de twee zussen naar Frankrijk en zochten hun toevlucht in Arcachon (Gironde). Daar werden ze gearresteerd, geïnterneerd in een kamp bij Poitiers en vervolgens in Lamotte-Beuvron (Loir-et-Cher). Eind juli 1942 werden ze overgebracht naar het kamp Pithiviers, vanwaar ze werden gedeporteerd met konvooi 14, dat op 03/08/1942 vertrok naar het kamp Auschwitz-Birkenau.&nbsp;

Barendvan Coevorden

Barend
van Coevorden