In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

Ansichtkaart van H. Wolf aan haar dochter Hanna

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 22 Woonoord &nbsp;Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-23 Opmerking: voormalige OD-barak krijgt een woonfunctie.

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 22 Woonoord &nbsp;Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-23 Opmerking: voormalige OD-barak krijgt een woonfunctie.

Plattegrond met aanzichten en een doorsnede van barak 22 in woonoord Schattenberg

Mededeling van het Bureau terugreis Nederland Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17&nbsp; Bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd, geen Nederlandse nationaliteit hebben en daarheen wensen terug te keren.&nbsp; Bijz.: op achterzijde aantekeningen.

Mededeling van het Bureau terugreis Nederland Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17&nbsp; Bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd, geen Nederlandse nationaliteit hebben en daarheen wensen terug te keren.&nbsp; Bijz.: op achterzijde aantekeningen.

Bekendmaking voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd

Van: Spiegel, Elise (Liesel) (via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fred Datum: 1942-09-08 Onderwerp: ‘Gelukkig een bericht gekregen. Laat de kinderen zelf schrijven. Schrijf vaak…’ Antwoord van de kinderen op 28-10-1942. ‘We zijn blij met de brief. Fritz en ik zijn gezond. Je moet ook vaak schrijven. We gaan beiden naar school.’

Van: Spiegel, Elise (Liesel) (via het Britse Rode Kruis) Aan: Spiegel, Edith en Fred Datum: 1942-09-08 Onderwerp: ‘Gelukkig een bericht gekregen. Laat de kinderen zelf schrijven. Schrijf vaak…’ Antwoord van de kinderen op 28-10-1942. ‘We zijn blij met de brief. Fritz en ik zijn gezond. Je moet ook vaak schrijven. We gaan beiden naar school.’

Brief van Elise Spiegel aan haar twee kinderen via het Rode Kruis

Brief Van: Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring Plaats: Bern, Zwitserland Datum: 1945-07-21 Onderwerp: zij die op dinsdag 24 juli met het konvooi van Bazel naar Nederland vertrekken, zullen op maandag door de douane worden gecontroleerd op het Elsasser Bahnhof. De heer A. Bosnak zal optreden als leider van het konvooi.&nbsp;

Brief Van: Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring Plaats: Bern, Zwitserland Datum: 1945-07-21 Onderwerp: zij die op dinsdag 24 juli met het konvooi van Bazel naar Nederland vertrekken, zullen op maandag door de douane worden gecontroleerd op het Elsasser Bahnhof. De heer A. Bosnak zal optreden als leider van het konvooi.&nbsp;

Brief van Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring in verband met vertrek uit Zwitserland

Betreft: Ziekenhuis Vluchtelingenkamp Westerbork (type C-barak) Schaal: 1:100 Opmerking: Het ziekenhuis bevond zich in de barak dat later (Doorgangskamp) de Kommandantur werd. Als ziekenhuis bestond de barak uit 2 mannenzalen, een vrouwen - en kinderzaal, een verlosruimte, een onderzoekruimte, een quarantaineruimte, een keuken, en een ruimte voor personeel. Daarnaast twee badruimtes en een terras. &nbsp;

Betreft: Ziekenhuis Vluchtelingenkamp Westerbork (type C-barak) Schaal: 1:100 Opmerking: Het ziekenhuis bevond zich in de barak dat later (Doorgangskamp) de Kommandantur werd. Als ziekenhuis bestond de barak uit 2 mannenzalen, een vrouwen - en kinderzaal, een verlosruimte, een onderzoekruimte, een quarantaineruimte, een keuken, en een ruimte voor personeel. Daarnaast twee badruimtes en een terras. &nbsp;

Bouwtekening van de ziekenbarak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Distributie stamkaart (tweede) Van: Meijer-Verduin, R. Datum: 1943-1945

Distributie stamkaart (tweede) Van: Meijer-Verduin, R. Datum: 1943-1945

Stamkaart (tweede) van R. Meijer-Verduin

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak is te zien.

Operette Operette kamp Westerbork Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942 Voorstelling: 'Der fidele Bauer'. Een deel van de orkestbak is te zien.

Naum SamsonowitschSkorochod

Naum Samsonowitsch
Skorochod