In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: van Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-Uitkeringen (Stichting Jokos-Huisraadschade) Aan: van Dam- Lang, G. F. Plaats: Amsterdam Datum: 1961-09-04 Onderwerp: schadeclaim t.n.v. Salomon de Winter en Magdalena van Dam.

Van: van Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-Uitkeringen (Stichting Jokos-Huisraadschade) Aan: van Dam- Lang, G. F. Plaats: Amsterdam Datum: 1961-09-04 Onderwerp: schadeclaim t.n.v. Salomon de Winter en Magdalena van Dam.

Brief van Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-Uitkeringen aan C.F. van Dam-Lang

Ezechiël werd op 26 maart 1876 in Apeldoorn geboren en kwam op 7 oktober 1899 in Harderwijk wonen. Hij trouwde op 16 maart 1901 in Stadskanaal met Geertje Vleesblok. In 1940 had Harderwijk bijna 9000 inwoners en binnen die kleine gemeenschap stonden Geertje en Ezechiël goed bekend. Ezechiël, of Zeeg de Jood zoals hij ook werd genoemd, handelde in lompen en metalen en had tevens een vergunning om huiden te prepareren en te verhandelen. Hij trok met zijn handkar door Harderwijk en omgeving om spullen te kopen of te verkopen. Toen de zaak beter ging, kocht Ezechiël een kleine vrachtauto waarmee ook de grotere en zwaardere spullen vervoerd konden worden. Later kocht hij ook een luxe auto, een zogenaamde "two-seater", waar zijn zoons ook in mochten rijden.&nbsp; Ezechiël en Geertje hebben op verschillende plekken in Harderwijk gewoond. Zijn laatste huis, op de Hoogeweg nummer 29 was een groot huis met ruimte voor opslag. Rondom een gedeelte van de tuin stond een schutting van ongeveer anderhalve meter hoog waarachter de voorraad oud ijzer lag. Links achterin de tuin stond een grote loods waar lompen werden gesorteerd. In die loods werkte Piet, de knecht van Ezechiël. Uit gesprekken met oudere Harderwijkers kwam Ezechiël naar voren als een opgewekt iemand en als een hardwerkende en eerlijke zakenman.&nbsp; Op 29 maart 1943 komt van Generalkommissaris Rauter het bevel dat in acht provincies geen Joden meer mogen wonen en dat die provincies tegelijk ontruimd moeten worden. De tekst bij deze "Provinzentjudung" luidt: "Op 10 april is Joden het verblijf aldaar verboden; zij moeten naar Vught". Vanuit Arnhem komt op 6 april 1943 de mededeling: Alle Joden, die in de provincies Gelderland en Overijssel wonen, moeten hun woonplaats verlaten en zich melden in het kamp te Vught. De Joden zijn verplicht hun woning behoorlijk af te sluiten en de sleutels vóór hun vertrek af te geven bij den politiegezagsdragers hunner gemeente. Op hun verzoek kan deze den Joden een reisvergunning naar Vught geven. Na 10 april 1943 behooren alle Joden de provincies Gelderland en Overijssel te hebben verlaten. Alle Joden, die zich na dit tijdstip nog, zonder daartoe gerechtigd te zijn, in de beide provincies ophouden, worden als illegaal levende Joden aangemerkt en moeten worden gearresteerd en in een kamp ondergebracht worden.&nbsp; Ook Ezechiël en Geertje de Lange kregen hun reisvergunning en op vrijdag 9 april 1943 vertrokken zij naar Vught. Het is nog niet duidelijk of Geertje en Ezechiël met de trein, of per auto naar kamp Vught zijn gegaan. Op hun reisvergunning stond dat zij zich per spoor naar Vught moesten begeven, maar politiechef H. Kraaijenbrink schreef in zijn boek dat zij een auto bestelden en zich naar Vught lieten brengen. Op de vraag van de heer Kraaijenbrink waarom ook zij niet onderdoken antwoordde Ezechiël: "Ik wil geen andere mensen in moeilijkheden brengen". Het is inderdaad mogelijk dat Ezechiël en Geertje samen met nog drie andere Joodse Harderwijkers - Margaretha de Jong-Mozes, Dina Braunberger-Mozes en David Braunberger - inplaats van de trein te nemen een auto met chauffeur hebben gehuurd en zich gezamenlijk naar Vught lieten brengen. Wel zeker is dat zij alle vijf op die 9e april 1943 in het kamp te Vught aankwamen. Geertje kwam in barak 24 A terecht en Ezechiël in barak 38 A. Kamp Vught Het kamp vormde een reserve van arbeidskrachten die door de SS tegen betaling beschikbaar werden gesteld aan allerlei ondernemingen en industrieën binnen en buiten het kamp Vught. Het werk buiten het kamp was altijd zware arbeid in de buitenlucht. Dat stelde de Duitsers voor de vraag, wat te doen met de zieken, de ouden van dagen en de kinderen. Zij losten die vraag op door hen weg te sturen naar Westerbork en van daaruit, vrijwel onmiddelijk, naar Polen.&nbsp; Op 8 mei 1943 vertrokken ook Ezechiël en Geertje vanuit kamp Vught naar kamp Westerbork. Drie dagen later al, op 11 mei, worden Geertje en Ezechiël van Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor in Polen gedeporteerd. Met dat transport vertrokken ook Margaretha de Jong-Mozes, Dina en David Braunberger naar Sobibor. Eenmaal in Sobibor aangekomen worden Geertje en Ezechiël, onmiddellijk na aankomst, op 14 mei 1943, omgebracht. Ezechiël was toen 67 jaar oud en Geertje was toen 71 jaar oud. Van de vijf kinderen van Ezechiël en Geertje heeft alleen hun jongste zoon, Abraham (Appie) de oorlog weten te overleven.&nbsp;

EmanuelSchuijer

Emanuel
Schuijer