In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Naziconcentratiekampen

Kamp Haaren

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03 Onderwerp: brief ontvangen; enorme koude gehad, het is weer aan het dooien; Mathilda kan slecht tegen de koude en met de gladheid durft zij de straat niet op; Jet is ziek geweest; sinds ze steun heeft mijden de mensen haar; de kolen zijn op; een vraag aan haar kleindochter; over andere familieleden; over het dagelijks leven…&nbsp;

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03 Onderwerp: brief ontvangen; enorme koude gehad, het is weer aan het dooien; Mathilda kan slecht tegen de koude en met de gladheid durft zij de straat niet op; Jet is ziek geweest; sinds ze steun heeft mijden de mensen haar; de kolen zijn op; een vraag aan haar kleindochter; over andere familieleden; over het dagelijks leven…&nbsp;

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Batavier, M.&nbsp; Aan: Ras-Batavier, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-24&nbsp; Onderwerp: vraag om gebruiksvoorwerpen en wol en naald om sokken te stoppen. De schrijver heeft het druk met zijn werk als sanitäter.

Van: Batavier, M.&nbsp; Aan: Ras-Batavier, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-24&nbsp; Onderwerp: vraag om gebruiksvoorwerpen en wol en naald om sokken te stoppen. De schrijver heeft het druk met zijn werk als sanitäter.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: van Koppelen Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-06-19 Onderwerp: brief van dochter Jet ontvangen; felicitatie voor Jet haar verjaardag; Mathilda hoopt dat de volgende verjaardag met elkaar gevierd kan worden..; briefwisselingen en contacten met verschillende personen; het is koud; Mathilda kwam Betje van Zanten tegen; doktersbezoeken (oogarts) en vreselijk mager geworden; familie van haar schoonzoon is vertrokken…

Van: van Koppelen Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-06-19 Onderwerp: brief van dochter Jet ontvangen; felicitatie voor Jet haar verjaardag; Mathilda hoopt dat de volgende verjaardag met elkaar gevierd kan worden..; briefwisselingen en contacten met verschillende personen; het is koud; Mathilda kwam Betje van Zanten tegen; doktersbezoeken (oogarts) en vreselijk mager geworden; familie van haar schoonzoon is vertrokken…

Van: Deutschen Wehrmacht Aan: Vries, de Plaats: Datum: 1945-03-30

Van: Deutschen Wehrmacht Aan: Vries, de Plaats: Datum: 1945-03-30

Kaart

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr.455 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Aron, Mathilde geb. 11-04-57 overleden te Westerbork op 01-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr.455 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Aron, Mathilde geb. 11-04-57 overleden te Westerbork op 01-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Mathilde van Aron

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-1943 Onderwerp: verzoek om een witte blouse toe te sturen, die ze nodig heeft. Een brief komt later.

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-1943 Onderwerp: verzoek om een witte blouse toe te sturen, die ze nodig heeft. Een brief komt later.

Briefkaart van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer vanuit Amsterdam

Bewijs van crematie Datum: 16-06-1943 Nr. 344 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Marcus Maximiliaan, geb. 01-05-80 overleden te Westerbork op 06-06-1943 en op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 16-06-1943 Nr. 344 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Marcus Maximiliaan, geb. 01-05-80 overleden te Westerbork op 06-06-1943 en op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Marcus Maximiliaan Weijl

Van: Inspectie der Domeinen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1951-12-07&nbsp; Onderwerp: inzake afbraak van het crematorium te Westerbork. Bevestiging ontvangst van de opbrengst van 351 gulden.

Van: Inspectie der Domeinen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1951-12-07&nbsp; Onderwerp: inzake afbraak van het crematorium te Westerbork. Bevestiging ontvangst van de opbrengst van 351 gulden.

Brief van de Inspectie der Domeinen aan de Houtvester Assen

Foto van militairen en lokale jeugd in een zwembad. Datum: 1949

Foto van militairen en lokale jeugd in een zwembad. Datum: 1949

Foto van militairen en lokale jeugd in een zwembad

Izaäk Gans, de vader van Gerard Gans was orthodox-Joods opgevoed. Toen hij op 18-jarige leeftijd Christen werd, is hij om deze reden door zijn familie verstoten. Hij trouwde met een niet-joodse vrouw en samen kregen zij 13 kinderen. Eppo was de tweede zoon en het vijfde kind in ons gezin. Hij scheelde minder in jaren met mij dan Gerard, maar toch heb ik aan hem minder herinnering dan aan Gerard. Hij werkte bij Philips op een laboratorium om het glaswerk na de proeven leeg en schoon te maken. Dat was werk dat zorgvuldig moest gebeuren en het leek hem wel wat om later als laborant te kunnen werken. Nog later werkte hij in een bloemenhandel bij het gezin thuis, die hij samen met zijn broer Gerard had opgezet als dekmantel, omdat zij beiden actief waren in het verzet. Eppo was impulsief en driftig en ook wat overmoedig; hij wilde graag vooruit in zijn leren. Maar Eppo werd opgepakt en komt na een verblijf in de gevangenissen van Den Bosch en Den Haag uiteindelijk in 1944 in kamp Vught terecht. Daar kan hij aan de slag bij het Philipskommando. Naast de toegestane brieven heeft Eppo ook brieven geschreven vanuit Vught via een contactpersoon van de Philipsfabrieken. Eppo gebruikte dan een andere naam: Cor Enwald. In zijn brieven aan zijn familie en verloofde spreekt zijn vaste geloof en zijn verwachting en hoop voor de toekomst, ondanks alles. Hij probeert ook zijn familie moed in te spreken. Eppo werd op 5 september 1944 vanuit Vught naar Sachsenhausen gedeporteerd en kort daarop doorgevoerd naar Neuengamme.

Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: voorschriften voor gedetineerden betr. het groeten aan officieren e.d.

Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: voorschriften voor gedetineerden betr. het groeten aan officieren e.d.

Order van J. G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork over groetplicht

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: handgeschreven namenlijst met plaatsnamen daarachter.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: handgeschreven namenlijst met plaatsnamen daarachter.

Lijst met namen en woonplaatsen

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 248 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Levin, Edith geb. 24-01-85 overleden te Westerbork op 01-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 248 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Levin, Edith geb. 24-01-85 overleden te Westerbork op 01-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Raphaël MozesPrins

Raphaël Mozes
Prins