In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verslag betreffende Joodse vluchtelingen in Nederland Datum: 1938-12-31&nbsp; Onderwerp: aanwas; vertrek; beschrijving van verschillende kampen; omstandigheden; geestelijke toestand; gezondheid; orde en tucht; religieus leven; illegaal, legaal.

Verslag betreffende Joodse vluchtelingen in Nederland Datum: 1938-12-31&nbsp; Onderwerp: aanwas; vertrek; beschrijving van verschillende kampen; omstandigheden; geestelijke toestand; gezondheid; orde en tucht; religieus leven; illegaal, legaal.

Verslag over de toestand van de Joodse vluchtelingen in Nederland

Van: Amstleven N.V. Amsterdamsche Maatschappij van Levensverzekeringen Plaats: Oegstgeest Datum: 1951-02-20 Onderwerp: ondergetekende verklaart dat van mevr. K. Polak is ontvangen een uitkeringskwitantie, polis nummer, kaart inzake inlichtingen en formulier inzake wijze van overboeking

Van: Amstleven N.V. Amsterdamsche Maatschappij van Levensverzekeringen Plaats: Oegstgeest Datum: 1951-02-20 Onderwerp: ondergetekende verklaart dat van mevr. K. Polak is ontvangen een uitkeringskwitantie, polis nummer, kaart inzake inlichtingen en formulier inzake wijze van overboeking

Verklaring van Amstleven voor K. Polak

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-06 Onderwerp: slagzin van de week; luidsprekers; gedicht zonder titel; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; gedicht schijn en wezen; onze liefde tegenover God; recht; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de pestvogel.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-06 Onderwerp: slagzin van de week; luidsprekers; gedicht zonder titel; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; gedicht schijn en wezen; onze liefde tegenover God; recht; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de pestvogel.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Van: Meijer, H.I. Aan: Departement van Binnenlandse Zaken Plaats: Zwijndrecht Datum: 1945-12-02 Onderwerp: samenstellen van een lijst van boeken en andere goederen die aanwezig zijn in kamp Westerbork

Van: Meijer, H.I. Aan: Departement van Binnenlandse Zaken Plaats: Zwijndrecht Datum: 1945-12-02 Onderwerp: samenstellen van een lijst van boeken en andere goederen die aanwezig zijn in kamp Westerbork

Brief van H.I. Meijer betreffende een lijst van boeken uit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk; zaaien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk; zaaien.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Tweede distributiestamkaart, op naam van Lena Cohen-Nijstad, geboren op 11 apr. 1924 en woonachtig in Deventer, 1946.

Tweede distributiestamkaart, op naam van Lena Cohen-Nijstad, geboren op 11 apr. 1924 en woonachtig in Deventer, 1946.

Distributiestamkaart van Lena Cohen-Nijstad

Enveloppe Geadresseerde: Fam. Matteman, L., Amsterdam Verzonden vanuit Apeldoornsche Bosch

Enveloppe Geadresseerde: Fam. Matteman, L., Amsterdam Verzonden vanuit Apeldoornsche Bosch

Enveloppe geadresseerd aan de familie Matteman vanuit Apeldoornsche Bosch

Muziekboek en foto's, scans: betreft een Russisch/Franse uitgave van het derde concert voor twee piano's van Rachmaninoff, editie A. Gutheil. het is voorzien met de handtekening van Mischa Hillesum, 4-12-1942.&nbsp; Op 9-8-1943 schreef hij in het boek -hij zat toen in kamp Westerbork- de volgende tekst: 'Harstocht hoeft niet lichamelijk te zijn. Het mooist is misschien alles wanneer men er vanaf ziet. Niet altijd omzien, maar de eigen weg vervolgen. Dromerig spel. Niet voor anderen spelen. Eigenwaarde hebben.'&nbsp; &nbsp;

Muziekboek en foto's, scans: betreft een Russisch/Franse uitgave van het derde concert voor twee piano's van Rachmaninoff, editie A. Gutheil. het is voorzien met de handtekening van Mischa Hillesum, 4-12-1942.&nbsp; Op 9-8-1943 schreef hij in het boek -hij zat toen in kamp Westerbork- de volgende tekst: 'Harstocht hoeft niet lichamelijk te zijn. Het mooist is misschien alles wanneer men er vanaf ziet. Niet altijd omzien, maar de eigen weg vervolgen. Dromerig spel. Niet voor anderen spelen. Eigenwaarde hebben.'&nbsp; &nbsp;

Een muziekboek van Mischa Hillesum

Van: onbekend Aan: Querido, Abraham (vermoedelijk) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01 Onderwerp: moeder moet ziek &nbsp;blijven. Voor Levie is weinig te doen; Jacob Brandon van de Joodse Raad niet kunnen spreken; Suskind was in de Rietlanden op de Panamakade, waar een trein werd volgeladen; de schrijver heeft hem in de trein kunnen spreken, weinig kans; zal de zaak opnemen met Brandon; de schrijver heeft Levie niet kunnen spreken, vanwege controle; Levie zal de volgende avond naar Vught gaan…

Van: onbekend Aan: Querido, Abraham (vermoedelijk) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01 Onderwerp: moeder moet ziek &nbsp;blijven. Voor Levie is weinig te doen; Jacob Brandon van de Joodse Raad niet kunnen spreken; Suskind was in de Rietlanden op de Panamakade, waar een trein werd volgeladen; de schrijver heeft hem in de trein kunnen spreken, weinig kans; zal de zaak opnemen met Brandon; de schrijver heeft Levie niet kunnen spreken, vanwege controle; Levie zal de volgende avond naar Vught gaan…

Brief van een onbekende schrijver aan een van de kinderen van Levie Querido vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-26 Onderwerp: ouders van Werner zijn in een barakkenkamp in Duitsland terecht gekomen; Werner was niet lekker, door het harde werken of een reactie op een tyfus injectie; Levie Pach is weer thuis en zal waarschijnlijk voor het kamp afgekeurd worden; Werner kijkt uit naar het bezoek aan Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-26 Onderwerp: ouders van Werner zijn in een barakkenkamp in Duitsland terecht gekomen; Werner was niet lekker, door het harde werken of een reactie op een tyfus injectie; Levie Pach is weer thuis en zal waarschijnlijk voor het kamp afgekeurd worden; Werner kijkt uit naar het bezoek aan Amsterdam.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Datum: 1943-1946 Onderwerp: Technische tekening voor de stofafzuiging op een verticale roterende schuurschijf.

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Datum: 1943-1946 Onderwerp: Technische tekening voor de stofafzuiging op een verticale roterende schuurschijf.

Tekening van een stofafzuiging op een roterende schuurschijf

Van: de Kroo, M., kampcommandant Kamp Laren Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Laren Datum: 1947-01-01 Onderwerp: Organisatieschema (namen bij de functies) &nbsp;van kamp Laren Crailoo N.H.

Van: de Kroo, M., kampcommandant Kamp Laren Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Laren Datum: 1947-01-01 Onderwerp: Organisatieschema (namen bij de functies) &nbsp;van kamp Laren Crailoo N.H.

Schema van de organisatie van kamp Laren (Crailo)

Van: Buijvoets, J.G./ Speijer, N. dr. Aan: Plaats: voormalig N.A.D. kamp Hooghalen/ Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: medische verzorging.&nbsp; Lijst van medische middelen, die dringend nodig zijn. Een groot deel wordt vanuit kamp Westerbork geleverd. Medisch advies van arts Nico Speijer (oud-kampgevangene).&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G./ Speijer, N. dr. Aan: Plaats: voormalig N.A.D. kamp Hooghalen/ Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: medische verzorging.&nbsp; Lijst van medische middelen, die dringend nodig zijn. Een groot deel wordt vanuit kamp Westerbork geleverd. Medisch advies van arts Nico Speijer (oud-kampgevangene).&nbsp;

Lijst met noodzakelijke medicamenten voor drie weken voor het ziekenhuis van kamp Hooghalen

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-24 Onderwerp: mogelijk 5 dagen verlof, twee dagen voor het reizen en drie dagen thuis; datum is nog niet bekend; Ben komt dan bij Suze en Jan eten, zorg maar voor veel aardappelen, bonen…; ze mogen weer gesloten brieven schrijven en ontvangen, maar Ben heeft geen enveloppen en briefpapier; stuur ook maar het geld op dat hij van oom David heeft gekregen; de groeten ook van L. Sanders…

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-24 Onderwerp: mogelijk 5 dagen verlof, twee dagen voor het reizen en drie dagen thuis; datum is nog niet bekend; Ben komt dan bij Suze en Jan eten, zorg maar voor veel aardappelen, bonen…; ze mogen weer gesloten brieven schrijven en ontvangen, maar Ben heeft geen enveloppen en briefpapier; stuur ook maar het geld op dat hij van oom David heeft gekregen; de groeten ook van L. Sanders…

Brief van Ben de Vries aan Jan en Suze vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 34

Van: Edelsztein, M.J. Aan: Zwart, zuster Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-14 Onderwerp: ze zijn gezond en bevinden zich in kamp Westerbork; ze werken beiden; hij is en dag met verlof in Amsterdam; de groeten aan verschillende families en zijn dochter Adele…

Van: Edelsztein, M.J. Aan: Zwart, zuster Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-14 Onderwerp: ze zijn gezond en bevinden zich in kamp Westerbork; ze werken beiden; hij is en dag met verlof in Amsterdam; de groeten aan verschillende families en zijn dochter Adele…

BettyPoppers-Prins

Betty
Poppers-Prins