In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-26 Onderwerp: brief en foto van Stella ontvangen; in 1936 Stella voor het laatst gezien; Werner verbleef in België en Rotterdam en werd vervolgens gearresteerd door de Vreemdelingendienst, 9 maanden in het huis van Bewaring in Rotterdam; geïnterneerd in Nieuwersluis, 2 jaar en 3 maanden; tijdens de meidagen naar het Huis van Bewaring in Amsterdam; na enkele weken naar Duitsland overgebracht (Kleef en Essen) voor een periode van 7 maanden; weer naar Nederland naar kamp Westerbork; In het kamp ontvangen bewoners brieven met berichten over familieleden die naar Duitsland worden gedeporteerd; positieve geest; over bezoek aan het kamp, bezoekuren, slapen in Hooghalen en lopen naar het kamp; genoeg boeken om te lezen in het kamp, ook kranten en weekbladen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-26 Onderwerp: brief en foto van Stella ontvangen; in 1936 Stella voor het laatst gezien; Werner verbleef in België en Rotterdam en werd vervolgens gearresteerd door de Vreemdelingendienst, 9 maanden in het huis van Bewaring in Rotterdam; geïnterneerd in Nieuwersluis, 2 jaar en 3 maanden; tijdens de meidagen naar het Huis van Bewaring in Amsterdam; na enkele weken naar Duitsland overgebracht (Kleef en Essen) voor een periode van 7 maanden; weer naar Nederland naar kamp Westerbork; In het kamp ontvangen bewoners brieven met berichten over familieleden die naar Duitsland worden gedeporteerd; positieve geest; over bezoek aan het kamp, bezoekuren, slapen in Hooghalen en lopen naar het kamp; genoeg boeken om te lezen in het kamp, ook kranten en weekbladen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Brief van Alex Wachtel aan Ernst en Frime David-Heller vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Foto van Sanders-Feitsma, Martha en dochter Judith Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Foto van Sanders-Feitsma, Martha en dochter Judith Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Foto van Martha Sanders-Feitsma en haar dochter Judith

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders van C.A.M. de Vries Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: aanvulling op circulaire betreffende verordening tav joden (onderwijs) Zie ook 5521-03 + enveloppe (5521-09-1)

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders van C.A.M. de Vries Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: aanvulling op circulaire betreffende verordening tav joden (onderwijs) Zie ook 5521-03 + enveloppe (5521-09-1)

Brief van Gemeente Amsterdam aan de ouders van C.A.M. de Vries

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw aan het aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw aan het aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.

Aardappelrooien op het land bij kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp; Onderwerp: concept 3 van de Kamporder betreffende Kampwacht. Er zijn met pen wijzigingen aangebracht in de tekst van het concept.

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp; Onderwerp: concept 3 van de Kamporder betreffende Kampwacht. Er zijn met pen wijzigingen aangebracht in de tekst van het concept.

Order (concept) van J.G. Buijvoets over de kampwacht in Interneringskamp Westerbork

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06 Onderwerp: Bericht van verhuizing naar kamp Westerbork, barak 63

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06 Onderwerp: Bericht van verhuizing naar kamp Westerbork, barak 63

Briefkaart van S. Cosman aan R. Bosschart vanuit Amsterdam

Van: Leeuw, de, Schoontje Aan: de Leeuw, Bernard Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12/1944-01 Onderwerp: vraag om levensmiddelen en groeten aan allen. Deel van de brief ontbreekt.

Van: Leeuw, de, Schoontje Aan: de Leeuw, Bernard Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12/1944-01 Onderwerp: vraag om levensmiddelen en groeten aan allen. Deel van de brief ontbreekt.

Brief van Schoontje de Leeuw aan haar zoon Bernard vanuit kamp Westerbork

Betsij Henriette (Betty) van der Harst-Trompetter, alias 'Tineke' of 'Gon van der Laan' &nbsp;was een Joods verzetsstrijder. Haar ouders en broers Joël en Bram werden in de nacht van 2 op 3 oktober 1942 in Hoogeveen gearresteerd en na een verblijf in Westerbork op transport gezet naar Auschwitz. Haar ouders werden op 5 november 1942 kort na aankomst in Auschwitz vergast, Joël overleed op 17 maart 1944 in Auschwitz na zestien maanden dwangarbeid, Bram kwam om ergens in januari 1945, bij de dodenmars van Blechhammer naar Groß-Rosen. Haar zus Henny, die in de oorlog getrouwd was en in Amsterdam bij haar schoonouders woonde, werd daar gearresteerd en via Westerbork op transport gezet naar Theresienstadt. Na een tocht door diverse concentratiekampen werd ze uiteindelijk in Kratzau (een subkamp van Groß-Rosen) bevrijd. Na de oorlog emigreerde ze naar de Verenigde Staten.&nbsp; Toen haar familie gearresteerd werd, woonde Betty Trompetter in de Viottastraat te Amsterdam. Door onder te duiken wist ze aan de razzia's te ontkomen. Op 28 november 1942 dook ze onder in pension 'De Roo' in Ugchelen, waar ze haar toekomstige echtgenoot Albert Henry van der Harst leerde kennen. Op 4 maart 1943 vertrokken ze, begeleid door Johannes Post naar een onderduikadres in Rijnsburg. Op verzoek van Johannes besloot ze later koerierster voor het verzet te worden. Als zodanig reisde zij met een eersteklas-treinabonnement door het hele land, wisselde informatie uit en bezorgde bonkaarten, valse identiteitsbewijzen en wapens. In de onderduik maakte Betty gebruik van een persoonsbewijs van Christina Cornelia de Hoog, waaraan ze binnen het verzet de roepnaam "Tineke" heeft overgehouden. Later kreeg ze een persoonsbewijs van Hillegonda Annetta Alida van der Laan, roepnaam "Gon". In het boek "Johannes Post" van Anne de Vries wordt ze Tineke van der Laan genoemd. Ze heeft meegewerkt aan de overval op het Huis van Bewaring Weteringschans. Deze overval is verraden. Ze is in de Amsterdamse Kinkerstraat opgepakt en gevangengezet in het Huis van Bewaring aan de Havenstraat (bij de Amstelveenseweg). Eind juli 1944 is ze naar Kamp Vught gebracht, vanwaar ze op 6 september 1944 naar Ravensbrück werd vervoerd. In Ravensbrück werkte ze onder andere als stratenmaker. Na ongeveer een maand werd ze naar het Agfacommando, een van de buitencommando's van Dachau vervoerd, waar ze op 15 oktober 1944 aankwam. Met haar medegevangenen liep ze dagelijks naar de Agfa-Kamerawerke-fabriek nabij München. Hier moest ze van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat zelfontspanners voor afweergeschut inregelen. Na de bevrijding, die voor haar kwam op 30 april 1945, werd zij met enkele lotgenoten twee weken opgevangen in Parijs, waar zij als helden werden onthaald. Bij aankomst in Nederland was niets geregeld; ze reisde met de trein naar Den Haag en liep naar het adres van Albert van der Harst. Met hem trouwde ze op 12 oktober 1945. Betty Trompetter heeft de kampen overleefd, mede doordat haar Joodse identiteit niet bekend is geworden.&nbsp;

Van: Vader en moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Geen zorgen maken. Sal zijn persoonsbewijs heeft een stempel gekregen.

Van: Vader en moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Geen zorgen maken. Sal zijn persoonsbewijs heeft een stempel gekregen.

Brief van Naatje van Gelder en haar echtgenoot aan haar zoon Leon en schoondochter

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Van: Snoek, Hermine Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-01 Onderwerp: Op transport gaan Briefkaart is niet afgestempeld of geadresseerd. Verschillende familieleden gaan op transport naar Bergen-Belsen.

Van: Snoek, Hermine Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-01 Onderwerp: Op transport gaan Briefkaart is niet afgestempeld of geadresseerd. Verschillende familieleden gaan op transport naar Bergen-Belsen.

Briefkaart van Hermine Snoek vanuit kamp Westerbork

Reisverloop vanuit kamp Westerbork

Deportatiewagons vanuit kamp Westerbork

Personenwagons gebruikt bij deportatie vanuit kamp Westerbork

Goederenwagons gebruikt bij deportatie vanuit kamp Westerbork

Veewagons gebruikt bij deportatie vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Ton die in de wagon gebruikt werd als 'toilet' wordt door een OD'er naar de wagon gebracht. Kamp Westerbork, 1944-05-19. Still van een opname uit de Westerbork-film.

Ton die in de wagon gebruikt werd als 'toilet' wordt door een OD'er naar de wagon gebracht. Kamp Westerbork, 1944-05-19. Still van een opname uit de Westerbork-film.

Een OD'er brengt een toiletton naar de deportatietrein

Overgetypt krantenartikel uit Het Nieuws van den Dag&nbsp; Datum: 1943-09-27&nbsp; Onderwerp: Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders, later gecremeerd in Westerbork.

Overgetypt krantenartikel uit Het Nieuws van den Dag&nbsp; Datum: 1943-09-27&nbsp; Onderwerp: Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders, later gecremeerd in Westerbork.

Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Verklaring van S. Schoon aan Aad van As over Aad zijn functioneren

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Kampgevangenen wachten met bagage bij de deportatietrein

Van: Neumann, A.&nbsp; Aan: Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen&nbsp; Plaats: Deventer&nbsp; Datum: 1939-09-16&nbsp; Onderwerp: landbouw- en veeteelt opleiding Vluchtelingenkamp.

Van: Neumann, A.&nbsp; Aan: Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen&nbsp; Plaats: Deventer&nbsp; Datum: 1939-09-16&nbsp; Onderwerp: landbouw- en veeteelt opleiding Vluchtelingenkamp.

Davidvan der Poorten

David
van der Poorten