In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Arbeidsinzet

Politionele Acties

Vervolging Jehova's Getuigen

Molukse acties

Wannseeconferentie

Invoering Neurenberger Wetten in Nederland

Duitse invasie

Silbertanne-moorden

Militaire operaties

Bevrijding

Gemengd-gehuwde Joden

Sinti en Roma

Operatie Black Tulip

Werkverschaffing

Woonwagenbewoners

Nederlandse Spoorwegen

Collaboratie

Repatriëring uit Nederlands-Indië

Organisation Todt

Philips Kommando

Ontvluchten uit Nederland

Executies

Binnenlandse Strijdkrachten

Opkomst van de nazi’s in Duitsland

Kinderen van 'foute' ouders

Dolle Dinsdag

Kristallnacht

Bersiap

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Wederopbouw

Vooroorlogs leven Nederlands-Indië

Anti-Duitse houding bevolking

Nederlandse leger in krijgsgevangenschap

Verzet

Hongerwinter

Operatie Amherst

Distributie

Razzia in Putten

Represailles

Radio Oranje

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 4

Van: Abraham Querido Aan: zijn geliefde vrouw Fientje Daamen en zijn zus Jet Plaats: Westerbork kamp Datum: 1945-05-06 Onderwerp: Abraham mist haar aanwezigheid op hun ontmoetingsplek in het bos onder de boom buiten het kamp (eind maart/begin april); over de bevrijding van het kamp op 12 april; op 10 april moet de hele bosploeg terug naar het kamp (bewaker Fischer); angst voor deportatie; dagenlang artillerievuur en allerlei geruchten; op 11 april vertrek van de Duitse bezetting van het kamp, Joodse leiding, onder bescherming van het Rode Kruis; ster mag niet meer gedragen worden, enthousiaste stemming; 12 april een vergadering voor alle kampbewoners, voorzitter Van As; om 16.00 als hij bijna uitgesproken is komt iemand de zaal binnen en spreekt de woorden: 'de Tommies zijn er!' ; de mensen in de zaal liepen naar buiten en niet lang daarna kwamen de eerste Canadezen; elke dag luisteren naar de radio over het verdere oorlogsverloop. In alle barakken en in de Grote Zaal is een radio aanwezig; de volgende dag, een heerlijk ontwaken; ongeveer honderd bevrijdde kampgevangenen hebben de benen genomen. Dit werd na 14 dagen officieel verboden; Abraham wilde wachten tot Nijkerk was bevrijd; voorlopig nog in Westerbork; elke dag met een geleende fiets naar Zwiggelte voor ruilhandel, waspoeder (en textiel) voor boter en eieren; Abraham eet drie eieren per dag, ook spek. Hij heeft nooit geweten dat dat zo lekker is; hij ruilt ook voor mevrouw Fried, die hem altijd goed geholpen heeft; Abraham heeft nergens gebrek aan; vrijheid is een toverwoord; 600 NSB-vrouwen met kale kopen in het kamp, ze moeten zich mesjogge werken; thee is in Zwiggelte niet te krijgen; in het kamp circuleert een lijst met namen van onderduikers die in het zuiden van het land zijn opgedoken; zijn kinderen zijn mogelijk nu ook vrij; Abraham houdt &nbsp;sinds de bevrijding van het kamp een dagboek bij; sinds 14 dagen stromen NSB'ers het kamp binnen. Er zijn er bij het schrijven van de brief ongeveer 1500. Ze hebben een kale kop, een band met nummer en ze moeten werken; de Joden in het kamp zijn hun bazen; &nbsp;Abraham is ploegbaas over 25 NSB'ers; er worden nieuwe straten aangelegd; Abraham vindt het een genot om macht over zijn vijanden te hebben; ze hebben allerlei smoesjes, onder andere dat ze nooit lid van de partij wilden zijn; Abraham werkt halve dagen; Hij sluit de brief af door ook iets aan zijn zus jet te schrijven… De brief wordt door de marechaussee (moet zijn Schalkhaarder) meegenomen om op de post te doen.

Van: Abraham Querido Aan: zijn geliefde vrouw Fientje Daamen en zijn zus Jet Plaats: Westerbork kamp Datum: 1945-05-06 Onderwerp: Abraham mist haar aanwezigheid op hun ontmoetingsplek in het bos onder de boom buiten het kamp (eind maart/begin april); over de bevrijding van het kamp op 12 april; op 10 april moet de hele bosploeg terug naar het kamp (bewaker Fischer); angst voor deportatie; dagenlang artillerievuur en allerlei geruchten; op 11 april vertrek van de Duitse bezetting van het kamp, Joodse leiding, onder bescherming van het Rode Kruis; ster mag niet meer gedragen worden, enthousiaste stemming; 12 april een vergadering voor alle kampbewoners, voorzitter Van As; om 16.00 als hij bijna uitgesproken is komt iemand de zaal binnen en spreekt de woorden: 'de Tommies zijn er!' ; de mensen in de zaal liepen naar buiten en niet lang daarna kwamen de eerste Canadezen; elke dag luisteren naar de radio over het verdere oorlogsverloop. In alle barakken en in de Grote Zaal is een radio aanwezig; de volgende dag, een heerlijk ontwaken; ongeveer honderd bevrijdde kampgevangenen hebben de benen genomen. Dit werd na 14 dagen officieel verboden; Abraham wilde wachten tot Nijkerk was bevrijd; voorlopig nog in Westerbork; elke dag met een geleende fiets naar Zwiggelte voor ruilhandel, waspoeder (en textiel) voor boter en eieren; Abraham eet drie eieren per dag, ook spek. Hij heeft nooit geweten dat dat zo lekker is; hij ruilt ook voor mevrouw Fried, die hem altijd goed geholpen heeft; Abraham heeft nergens gebrek aan; vrijheid is een toverwoord; 600 NSB-vrouwen met kale kopen in het kamp, ze moeten zich mesjogge werken; thee is in Zwiggelte niet te krijgen; in het kamp circuleert een lijst met namen van onderduikers die in het zuiden van het land zijn opgedoken; zijn kinderen zijn mogelijk nu ook vrij; Abraham houdt &nbsp;sinds de bevrijding van het kamp een dagboek bij; sinds 14 dagen stromen NSB'ers het kamp binnen. Er zijn er bij het schrijven van de brief ongeveer 1500. Ze hebben een kale kop, een band met nummer en ze moeten werken; de Joden in het kamp zijn hun bazen; &nbsp;Abraham is ploegbaas over 25 NSB'ers; er worden nieuwe straten aangelegd; Abraham vindt het een genot om macht over zijn vijanden te hebben; ze hebben allerlei smoesjes, onder andere dat ze nooit lid van de partij wilden zijn; Abraham werkt halve dagen; Hij sluit de brief af door ook iets aan zijn zus jet te schrijven… De brief wordt door de marechaussee (moet zijn Schalkhaarder) meegenomen om op de post te doen.

Brief van Abraham Querido aan zijn vrouw en zus vanuit het bevrijdde kamp Westerbork

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Brief van Rijksgebouwendienst aan Houtvester Assen

Van: Meyer de Vries&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-06-25&nbsp; Onderwerp: suggesties opschroeven werkprestaties Joodse vluchtelingen. De schrijver is zich wel bewust van het feit dat de werkverschaffing in kamp Westerbork niet te vergelijken is met de werkverschaffing elders, gezien de achtergrond van de kampbewoners; Huisman en Schol.

Van: Meyer de Vries&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-06-25&nbsp; Onderwerp: suggesties opschroeven werkprestaties Joodse vluchtelingen. De schrijver is zich wel bewust van het feit dat de werkverschaffing in kamp Westerbork niet te vergelijken is met de werkverschaffing elders, gezien de achtergrond van de kampbewoners; Huisman en Schol.

Brief van Meyer de Vries aan de directeur van Staatsbosbeheer

Barak 36

Sport kamp Westerbork

Voetbal kamp Westerbork

Kampleven Westerbork

Werken in kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1941

Maart 1941

April 1941

September 1941

Juli 1941

Augustus 1941

November 1941

Januari 1941

Oktober 1941

December 1941

Februari 1941

Juni 1941

Mei 1941

Vooroorlogs Joods leven

Orthodoxe stroming Jodendom

Zionisme

Anschluss

Joodse vluchtelingen

Hachsjara

Liberale stroming Jodendom

Vooroorlogs antisemitisme

Surinaamse Joden

Marokkaanse Joden

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

GertrudSchönbeck-Philip

Gertrud
Schönbeck-Philip