In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de gemeente Haarlem Aan: Engel-de Vries, Suzanne Plaats: Haarlem Datum: 1941-10-21 Onderwerp: persoonsbewijs met een ‘J’.

Van: de gemeente Haarlem Aan: Engel-de Vries, Suzanne Plaats: Haarlem Datum: 1941-10-21 Onderwerp: persoonsbewijs met een ‘J’.

Persoonsbewijs van Suzanne Engel-de Vries

Joodse gemeenschappen in Nederland

Joodse gemeenten in Zuid-Holland

Joodse gemeente Hardinxveld-Giessendam

Joodse gemeente Zwijndrecht

Joodse gemeente Zuidland

Joodse gemeente Woerden

Joodse gemeente Delft

Joodse gemeente Hellevoetsluis

Joodse gemeente Leidschendam-Voorburg

Joodse gemeente Brielle

Joodse gemeente Bodegraven

Joodse gemeente Alphen aan den Rijn

Joodse gemeente Alblasserdam

Joodse gemeente Dirksland

Joodse gemeente Den Haag

Joodse gemeente Dordrecht

Joodse gemeente Lekkerkerk

Joodse gemeente Leiden

Joodse gemeente Leerdam

Joodse gemeente Hendrik-Ido-Ambacht

Joodse gemeente Heenvliet

Joodse gemeente Vlaardingen

Joodse gemeente Gouda

Joodse gemeente Gorinchem

Joodse gemeente Maassluis

Joodse gemeente Naaldwijk

Joodse gemeente Middelharnis

Joodse gemeente Sliedrecht

Joodse gemeente 's Gravendeel-Puttershoek

Joodse gemeente Schoonhoven

Joodse gemeente Schiedam

Joodse gemeente Rotterdam

Joodse gemeente Ridderkerk

Joodse gemeente Pijnacker

Joodse gemeente Oud-Beijerland

Joodse gemeente Strijen

Van: Dop, H.H. zuster Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Oud Gastel Datum: 1946-03-12 Onderwerp: pakje voor de jarige, hoewel iets te laat; flink eten, niet mopperen en moeder helpen; lief zijn voor Eddy en de andere kinderen op school; door werkzaamheden aan de zolder is het pakje wat later gekomen….voor de tweede keer jarig deze week…&nbsp;

Van: Dop, H.H. zuster Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Oud Gastel Datum: 1946-03-12 Onderwerp: pakje voor de jarige, hoewel iets te laat; flink eten, niet mopperen en moeder helpen; lief zijn voor Eddy en de andere kinderen op school; door werkzaamheden aan de zolder is het pakje wat later gekomen….voor de tweede keer jarig deze week…&nbsp;

Briefkaart van zuster H.H. Dop aan Chaja van Bergen

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden van C.A.M. de Vries

Receptenboek met 32 gerechten. Achterin het boekje staat de inhoudsopgave. Het receptenboek bevat ook enkele rekensommen, tekeningen (van Ruth David) en kinderverhalen.

Receptenboek met 32 gerechten. Achterin het boekje staat de inhoudsopgave. Het receptenboek bevat ook enkele rekensommen, tekeningen (van Ruth David) en kinderverhalen.

Receptenboek van chef-kok Ernst David in kamp Westerbork

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, Greet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-05 Onderwerp: omstandigheden; felicitatie met verjaardag. De schrijfster weet ondertussen al aardig de weg te vinden in het centrum van Amsterdam.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, Greet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-05 Onderwerp: omstandigheden; felicitatie met verjaardag. De schrijfster weet ondertussen al aardig de weg te vinden in het centrum van Amsterdam.

Brief van Martha Bertenthal aan Greet Kokje vanuit Amsterdam

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Briefkaart van B. Gersons en F. Gersons-Gomperts aan Dr. L.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Asscher, A. en Cohen, D., voorzitters Joodsche Raad&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-03-27 Onderwerp: op bevel van de Duitse autoriteiten moeten de Joodse inwoners van Bloemendaal, Aerdenhout en Overveen op maandag 30 maart hun woning verlaten. De bedoeling is dat zij die dag naar Amsterdam verhuizen om zich daar te vestigen.&nbsp;

Van: Asscher, A. en Cohen, D., voorzitters Joodsche Raad&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-03-27 Onderwerp: op bevel van de Duitse autoriteiten moeten de Joodse inwoners van Bloemendaal, Aerdenhout en Overveen op maandag 30 maart hun woning verlaten. De bedoeling is dat zij die dag naar Amsterdam verhuizen om zich daar te vestigen.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad aan de Joodse inwoners van Bloemendaal, Ardenhout en Overveen

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Brief van de Joodse Raad Afdeling Arnhem aan de heer J. W. Adelaar

Mededeling Van: Joodsche Raad kampafdeling Haarlem Aan: Joodsche Raad Haarlem Plaats: Haarlem Datum: 1942-09-28 Onderwerp: medegegeven ten behoeven van de heer A.B. de Vries te Haarlem, rugzakken, broodzakken, dekens en eetnappen. De heer A.B. de Vries bevond zich op dat moment in de gevangenis aan de Amstelveense weg en zou naar kamp Westerbork worden gestuurd.

Mededeling Van: Joodsche Raad kampafdeling Haarlem Aan: Joodsche Raad Haarlem Plaats: Haarlem Datum: 1942-09-28 Onderwerp: medegegeven ten behoeven van de heer A.B. de Vries te Haarlem, rugzakken, broodzakken, dekens en eetnappen. De heer A.B. de Vries bevond zich op dat moment in de gevangenis aan de Amstelveense weg en zou naar kamp Westerbork worden gestuurd.

Mededeling Joodsche Raad kampafdeling Haarlem aan de Joodsche Raad Haarlem

Twaalf kwitanties afgegeven door de Joodsche Raad voor Amsterdam/Joodsche Raad Afdeling Vergunningen te Haarlem&nbsp; Bedrag 0,25 cent zijnde administratiekosten van een aangevraagde reisvergunning.&nbsp; Periode 28-11-1941 - 12-02-1942 5493-13 (1) t/m 5493-13 (12).

Twaalf kwitanties afgegeven door de Joodsche Raad voor Amsterdam/Joodsche Raad Afdeling Vergunningen te Haarlem&nbsp; Bedrag 0,25 cent zijnde administratiekosten van een aangevraagde reisvergunning.&nbsp; Periode 28-11-1941 - 12-02-1942 5493-13 (1) t/m 5493-13 (12).

Kwitanties afgegeven door de Joodse Raden te Amsterdam en Haarlem

Joodse gemeenten in Noord-Holland

Joodse gemeente Haarlem

Anti-Joodse maatregelen

Bewegingsvrijheid voor Joden beperkt

Amsterdam ‘Judenrein’ verklaard

Reizen of verhuizen zonder vergunning voor Joden verboden

Joodse gemeente Beverwijk

Joodse gemeente Den Helder

Joodse gemeente Wormerveer

Joodse gemeente Zaandam

Joodse gemeente 's-Gravenland

Joodse gemeente Nieuw-Vennep

Joodse gemeente Amsterdam

Joodse gemeente Bussum

Joodse gemeente Medemblik

Joodse gemeente Hoorn

Joodse gemeente Alkmaar

Joodse gemeente Naarden

Joodse gemeente Hilversum

Joodse gemeente Enkhuizen

Joodse gemeente Monnickendam

Joodse gemeente Edam

Joodse gemeente Uithoorn

Joodse gemeente Weesp

Joodse gemeente Zandvoort

Joodse gemeente Texel

Van: Wolff, Julius Aan; Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-12 Onderwerp: Een bedankje voor het toegezonden pakket. Ze waren heel blij met de samenstelling ervan. In het kamp is het bij behoorlijk weer best uit te houden; bij slecht weer is de straat een beetje modderig, alhoewel hij snel opdroogt. Ze treffen in het kamp een groot deel van de familie aan. De familie Gersons beoogde met hun briefkaart niet zelf een pakket te ontvangen, maar waren er wel erg blij mee. Om de 14 dagen mogen de kampbewoners 2 briefkaarten of brieven schrijven, daarom riep Wolff de hulp van Gersons in.

Van: Wolff, Julius Aan; Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-12 Onderwerp: Een bedankje voor het toegezonden pakket. Ze waren heel blij met de samenstelling ervan. In het kamp is het bij behoorlijk weer best uit te houden; bij slecht weer is de straat een beetje modderig, alhoewel hij snel opdroogt. Ze treffen in het kamp een groot deel van de familie aan. De familie Gersons beoogde met hun briefkaart niet zelf een pakket te ontvangen, maar waren er wel erg blij mee. Om de 14 dagen mogen de kampbewoners 2 briefkaarten of brieven schrijven, daarom riep Wolff de hulp van Gersons in.

Briefkaart van Julius Wolff aan Dr. l.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Biene, van, Eva Aan: Biene, van, Ina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-13 Onderwerp: omstandigheden; vraag om zeep te sturen

Van: Biene, van, Eva Aan: Biene, van, Ina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-13 Onderwerp: omstandigheden; vraag om zeep te sturen

Briefkaart van Eva van Biene aan Ina van Biene vanuit kamp Westerbork

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Briefkaart van Salomon Hammelburg aan Simon Hammelburg vanuit kamp Westerbork

Van: Grüneberg, B. Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: zes dagen in kamp Westerbork; ze kunnen niet op René wachten, breng hem zo spoedig mogelijk naar zijn schoonouders, verzorg hem nu en voor de toekomst, de schrijver ziet geen andere weg meer; zijn ouders (Hugo en Martha) gaan naar Vught; hij ligt zelf met hoge koorts (39/8) op bed; graag pakjes sturen; meer zullen jullie waarschijnlijk niet meer van ons horen...

Van: Grüneberg, B. Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: zes dagen in kamp Westerbork; ze kunnen niet op René wachten, breng hem zo spoedig mogelijk naar zijn schoonouders, verzorg hem nu en voor de toekomst, de schrijver ziet geen andere weg meer; zijn ouders (Hugo en Martha) gaan naar Vught; hij ligt zelf met hoge koorts (39/8) op bed; graag pakjes sturen; meer zullen jullie waarschijnlijk niet meer van ons horen...

Briefkaart van Bernhard Grüneberg aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Wolff, Prof. J. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Onderwerp: Wolff bericht Nieland dat ook zijn vrouw en zoon in Westerbork zijn. Hij hoopt dat Nieland iets van Gersons, barak 69, heeft gehoord. Blumenthal is ook in Westerbork. Hij neemt deel aan de wekelijkse wiskunde-bijeenkomsten, die uit ca. 10 mensen bestaan.

Van: Wolff, Prof. J. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Onderwerp: Wolff bericht Nieland dat ook zijn vrouw en zoon in Westerbork zijn. Hij hoopt dat Nieland iets van Gersons, barak 69, heeft gehoord. Blumenthal is ook in Westerbork. Hij neemt deel aan de wekelijkse wiskunde-bijeenkomsten, die uit ca. 10 mensen bestaan.

Briefkaart van prof. J. Wolff aan Dr. L.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Gersons-Gomperts Aan: Nieland, Fam. Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-10 Onderwerp: Bedankje voor een ontvangen pakket.

Van: Gersons-Gomperts Aan: Nieland, Fam. Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-10 Onderwerp: Bedankje voor een ontvangen pakket.

LenaPeper

Lena
Peper