In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Boerma, A.P.A., kamparts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-06 Onderwerp: tegengaan van stuiven op het ziekenhuisterrein t.b.v. Tbc-patiënten. Er is voor een gedeelte gras gezaaid. daarnaast zal er regelmatig worden gesproeid.

Van: Boerma, A.P.A., kamparts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-06 Onderwerp: tegengaan van stuiven op het ziekenhuisterrein t.b.v. Tbc-patiënten. Er is voor een gedeelte gras gezaaid. daarnaast zal er regelmatig worden gesproeid.

Verzoek van kamparts A.P.A. Boerma aan J.G. Buijvoets om stuiven van zand op het ziekenhuisterrein tegen te gaan

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: verhuisd naar barak 46G; Lion zit in 1A; graag pakketjes, zodat ze het een en ander kunnen meenemen naar Polen, liefst iets dat goed blijft tijdens het transport; over het eten in het kamp; over achter laten van bezittingen; Bep is een paar dagen ziek geweest; kon ze maar blijven tot na de oorlog, in het kamertje dat ze nu deelt met zes personen; Carla heeft drie jongens die alles voor haar doen en aanbrengen; de vrees is dat ze komende vrijdag op transport moeten gaan als er niets bereikt wordt; hopen op uitstel, ieder transport er weer een en een langer verblijf van drie dagen in het kamp; ze moet de was gaan doen, ze krijgt bijna niets schoon, vanwege gebrek aan zeep en koud water; ze halen wel eens een emmer met warm water uit de Centrale keuken; realiteit of een droom…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: verhuisd naar barak 46G; Lion zit in 1A; graag pakketjes, zodat ze het een en ander kunnen meenemen naar Polen, liefst iets dat goed blijft tijdens het transport; over het eten in het kamp; over achter laten van bezittingen; Bep is een paar dagen ziek geweest; kon ze maar blijven tot na de oorlog, in het kamertje dat ze nu deelt met zes personen; Carla heeft drie jongens die alles voor haar doen en aanbrengen; de vrees is dat ze komende vrijdag op transport moeten gaan als er niets bereikt wordt; hopen op uitstel, ieder transport er weer een en een langer verblijf van drie dagen in het kamp; ze moet de was gaan doen, ze krijgt bijna niets schoon, vanwege gebrek aan zeep en koud water; ze halen wel eens een emmer met warm water uit de Centrale keuken; realiteit of een droom…

Brief van Clara en Bep Haagman aan tante Miep, oom Dick en Mary vanuit kamp Westerbork

Bewijs Kruimink, Rudolph, M. dient op 16 november het bed te houden

Bewijs Kruimink, Rudolph, M. dient op 16 november het bed te houden

Doktersvoorschrift voor Rudolph M. Kruimink

Van: Querido, Abraham Aan: Fien (Prins-Snof) en Rika Plaats: Westerbork, kamp, barak 6, zaal 4 Datum: 1945-01-14 Onderwerp: Abraham maakt het best, het ontbreekt hem aan niets; er is alleen te weinig te roken; een pakketje is welkom; briefpost; mogelijkheid voor Austausch (uitwisseling naar geallieerd gebied); medisch praatje gehouden voor kamergenoten, het werd zeer gewaardeerd…

Van: Querido, Abraham Aan: Fien (Prins-Snof) en Rika Plaats: Westerbork, kamp, barak 6, zaal 4 Datum: 1945-01-14 Onderwerp: Abraham maakt het best, het ontbreekt hem aan niets; er is alleen te weinig te roken; een pakketje is welkom; briefpost; mogelijkheid voor Austausch (uitwisseling naar geallieerd gebied); medisch praatje gehouden voor kamergenoten, het werd zeer gewaardeerd…

Brief van Abraham Querido aan Fien Prins-Snof en Rika vanuit kamp Westerbork

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29 Onderwerp: getroffene Simon Vissel.

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29 Onderwerp: getroffene Simon Vissel.

Verklaring van erfrecht in verband met huisraadschade

Van: Feldman-Kan, Ruth (via B. Vos) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 5 Datum: 1944-06-03 Onderwerp: het is koud, voor het werken is het beter zo en in de barakken is het warm; een gemengd-gehuwde kreeg bij bezoek van zijn vrouw bij haar eerste aanvraag. Ze spraken 3 uur met elkaar; positief dat alles goed komt, ze hoort zichzelf zingen in de lange gangen van de barakken en op de zaal probeert ze zo lief en opgewekt mogelijk te zijn voor de patiënten; over haar houding, collega's en haar manier van overleven…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Ruth (via B. Vos) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 5 Datum: 1944-06-03 Onderwerp: het is koud, voor het werken is het beter zo en in de barakken is het warm; een gemengd-gehuwde kreeg bij bezoek van zijn vrouw bij haar eerste aanvraag. Ze spraken 3 uur met elkaar; positief dat alles goed komt, ze hoort zichzelf zingen in de lange gangen van de barakken en op de zaal probeert ze zo lief en opgewekt mogelijk te zijn voor de patiënten; over haar houding, collega's en haar manier van overleven…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Ausweiskarte Westerbork, kamp Van: Katz-Goldsmit, Kaatje Ze kwam via kamp Vught in Westerbork terecht.

Ausweiskarte Westerbork, kamp Van: Katz-Goldsmit, Kaatje Ze kwam via kamp Vught in Westerbork terecht.

Ausweis van Kaatje Katz-Goldsmit

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-08-23 Onderwerp: Nr. E.20/417. Kantinebeheerder. Het beheer over de kantines verloopt niet goed. Het advies wordt gegeven om het Hoofd van Inwendige Dienst hiermee te belasten.&nbsp;

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-08-23 Onderwerp: Nr. E.20/417. Kantinebeheerder. Het beheer over de kantines verloopt niet goed. Het advies wordt gegeven om het Hoofd van Inwendige Dienst hiermee te belasten.&nbsp;

Rapport van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over het niet goed verlopen van het beheer in de kantines

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Brief van de Joodse Raad Afdeling Arnhem aan de heer J. W. Adelaar

Buitenopname. Vooraanzicht van de schouwburg. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970

Buitenopname. Vooraanzicht van de schouwburg. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970

Foto van het vooraanzicht van de schouwburg, voormalige synagoge en registratiezaal

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-15 Onderwerp: over de waarde van een brief; briefpost; Werner wil Stella graag zien en spreken; in deze tijd mag geen zelftevredenheid zijn; over Werner en Stella; in het kamp zijn echtparen, waarvan de man in Westerbork zit en de vrouw in Amsterdam of andersom.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-15 Onderwerp: over de waarde van een brief; briefpost; Werner wil Stella graag zien en spreken; in deze tijd mag geen zelftevredenheid zijn; over Werner en Stella; in het kamp zijn echtparen, waarvan de man in Westerbork zit en de vrouw in Amsterdam of andersom.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene Jacques Tailleur verzorgt de kippen op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene Jacques Tailleur verzorgt de kippen op de kampboerderij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Tolk&amp; Co., Handelsonderneming Aan:&nbsp;Westerbork, Interneringskamp Plaats: Heemstede Datum: 1945-06-01 Onderwerp: verzamelrekening nr. 11286, betreffende huur van spoor, spoorwegmaterieel en een locomotief (kapot sinds maanden, retour naar Wageningen op 15-08). Tolk bemiddeld ook namens andere spoorwegmaterieel verhuurbedrijven.

Van: Tolk&amp; Co., Handelsonderneming Aan:&nbsp;Westerbork, Interneringskamp Plaats: Heemstede Datum: 1945-06-01 Onderwerp: verzamelrekening nr. 11286, betreffende huur van spoor, spoorwegmaterieel en een locomotief (kapot sinds maanden, retour naar Wageningen op 15-08). Tolk bemiddeld ook namens andere spoorwegmaterieel verhuurbedrijven.

Rekening van Tolk&Co in verband met huur van spoorwegmaterieel

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk op de knopenmakerij van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk op de knopenmakerij van het kamp.

Van: Til Aan: Gosschalk, Joseph Plaats: onbekend Datum: 1944 Onderwerp: over een adres in Meppel, op de achterkant staan ook een adressen in Havelte en Oss. Joseph was als gemengd-gehuwde Jood werkzaam op het vliegveld te Havelte (werkkamp voor gemengd- gehuwde Joden).

Van: Til Aan: Gosschalk, Joseph Plaats: onbekend Datum: 1944 Onderwerp: over een adres in Meppel, op de achterkant staan ook een adressen in Havelte en Oss. Joseph was als gemengd-gehuwde Jood werkzaam op het vliegveld te Havelte (werkkamp voor gemengd- gehuwde Joden).

Brief van Til aan Joseph Gosschalk over een adres in Meppel

In kamp Westerbork gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijken in de periode januari-april 1943.

In kamp Westerbork gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijken in de periode januari-april 1943.

Lijst met in kamp Westerbork gesloten huwelijken in 1943

Boek Met als titel 'Intra Nos', geschreven door Cornélie Noordwal. Het boek is voorzien van een stempel van de Lagerbücherei Westerbork.&nbsp; &nbsp;

Boek Met als titel 'Intra Nos', geschreven door Cornélie Noordwal. Het boek is voorzien van een stempel van de Lagerbücherei Westerbork.&nbsp; &nbsp;

Een boek uit de kampbibliotheek

Van: M. (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp:&nbsp;M. schrijft dat de sneeuw een sprookje was. Het gaf haar het idee op een hoogvlakte in de bergen te zitten, als het fabrieksfluitje (ketelhuis) de droom tenminste niet verstoorde. Met Leo gaat het na zijn operatie aan de beterende hand. Hij mag al twee dagen uit bed en mag komende dinsdag misschien het ziekenhuis verlaten. Er komt nog een tweede operatie, die Leo het liefst direct had gehad.&nbsp;

Van: M. (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp:&nbsp;M. schrijft dat de sneeuw een sprookje was. Het gaf haar het idee op een hoogvlakte in de bergen te zitten, als het fabrieksfluitje (ketelhuis) de droom tenminste niet verstoorde. Met Leo gaat het na zijn operatie aan de beterende hand. Hij mag al twee dagen uit bed en mag komende dinsdag misschien het ziekenhuis verlaten. Er komt nog een tweede operatie, die Leo het liefst direct had gehad.&nbsp;

JohannaVlessing-de Miranda

Johanna
Vlessing-de Miranda