In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van Abraham Roos

Foto van Abraham van Dam als schoenmaker.

Foto van Abraham van Dam als schoenmaker.

Foto van Abraham van Dam

Van: Angress, Hans en Weil, Erich Plaats: Utrecht Datum: 1942-08-19 Onderwerp: ‘Wij zijn in Utrecht aangekomen en hebben het nog best. Wij krijgen drinken en soep. Dus dat gaat nogal. Vannacht ongeveer 1 uur gaan we verder…’

Van: Angress, Hans en Weil, Erich Plaats: Utrecht Datum: 1942-08-19 Onderwerp: ‘Wij zijn in Utrecht aangekomen en hebben het nog best. Wij krijgen drinken en soep. Dus dat gaat nogal. Vannacht ongeveer 1 uur gaan we verder…’

Briefkaart van Hans Angress en Erich Weil geschreven in de trein op weg naar kamp Westerbork

van: van Heeks, Cosman Aan: Lierens, H. Plaats: Hardenberg, Joodse werkkamp Molengoot Datum: 1942 Onderwerp: groet van Cossie

van: van Heeks, Cosman Aan: Lierens, H. Plaats: Hardenberg, Joodse werkkamp Molengoot Datum: 1942 Onderwerp: groet van Cossie

Ansichtkaart van Cosman van Heeks aan H. Lierens vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Enveloppe van Cosman van Heeks aan H. Lierens vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Van: van Heeks, C. Aan: van Heeks, A. Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 10-1942 Onderwerp: bericht vanuit het kamp met de tekst: ‘stiekem de laatste kaart.'&nbsp;

Van: van Heeks, C. Aan: van Heeks, A. Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 10-1942 Onderwerp: bericht vanuit het kamp met de tekst: ‘stiekem de laatste kaart.'&nbsp;

Ansichtkaart van C. van Heeks aan A. van Heeks vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Van: Leeuwen, Arie Aan: Huizinga, familie Plaats: Bergentheim, Joodse werkkamp Kloosterhaar, kamer 10 Datum: 1942-07 Onderwerp: hartelijke groeten.

Van: Leeuwen, Arie Aan: Huizinga, familie Plaats: Bergentheim, Joodse werkkamp Kloosterhaar, kamer 10 Datum: 1942-07 Onderwerp: hartelijke groeten.

Ansichtkaart van Arie van Leeuwen aan de familie Huizinga vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Rosa Polak en haar man zijn in 1943 door Ans Hoedeman verraden. Bij het oppakken is Rosa gevlucht en ondergedoken in een naaiatelier naast Carré. Daar heeft ze tot de bevrijding gezeten.

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Brief van S. Kortoef aan Truus Piket vanuit het Joodse werkkamp De Vecht

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-05-20 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: het is er mooi. De schrijver zou willen dat hij thuis op het dak kon zitten en niet in de bossen zou hoeven te werken. Hij hoopt dat het niet lang zal duren en dat alles ten goede komt…

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-05-20 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: het is er mooi. De schrijver zou willen dat hij thuis op het dak kon zitten en niet in de bossen zou hoeven te werken. Hij hoopt dat het niet lang zal duren en dat alles ten goede komt…

Van: Kortoef, S Aan: Truus Datum: 1942-07-05 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp: De Vecht) Onderwerp: omstandigheden vergeleken met de stad.

Van: Kortoef, S Aan: Truus Datum: 1942-07-05 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp: De Vecht) Onderwerp: omstandigheden vergeleken met de stad.

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Wisman, B.&nbsp; Plaats: Echten&nbsp; Datum: 1942-06-21&nbsp; Onderwerp: o.a. over vrije tijdsbesteding en volgen van onderwijs; koffergrammofoon, boeken en een cursus Engels en Nederlands.

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Wisman, B.&nbsp; Plaats: Echten&nbsp; Datum: 1942-06-21&nbsp; Onderwerp: o.a. over vrije tijdsbesteding en volgen van onderwijs; koffergrammofoon, boeken en een cursus Engels en Nederlands.

Brief van S. Metzelaar aan B. Wisman vanuit het Joodse werkkamp Echten

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-06-21 Plaats: Dalfsen (Joodse werkkamp De Vecht) Onderwerp: reactie op een brief van Truus: hoe ze aan dat materiaal voor foto's komen weet ik ook niet. Er is hier geen fotograaf… Ze zeggen dat het nu wel gauw afgelopen zal zijn (het werkkamp)…

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-06-21 Plaats: Dalfsen (Joodse werkkamp De Vecht) Onderwerp: reactie op een brief van Truus: hoe ze aan dat materiaal voor foto's komen weet ik ook niet. Er is hier geen fotograaf… Ze zeggen dat het nu wel gauw afgelopen zal zijn (het werkkamp)…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Praag, van, Hanny&nbsp; Aan: Mimi&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp; Onderwerp: Verontschuldigingen; afscheid nemen.

Van: Praag, van, Hanny&nbsp; Aan: Mimi&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp; Onderwerp: Verontschuldigingen; afscheid nemen.

Samuel Izakde Leeuw

Samuel Izak
de Leeuw