In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Dragers van de urnen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-04-25&nbsp; Onderwerp: regeling herdenkingsdienst, organisatie van het bijzetten van urnen. De herdenkingsdienst begint in de schouwburg van het voormalige kamp Westerbork. Vervolgens zullen 20 urnen gevuld met de as van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders door nabestaanden in het verzetsgraf worden bijgezet.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Dragers van de urnen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-04-25&nbsp; Onderwerp: regeling herdenkingsdienst, organisatie van het bijzetten van urnen. De herdenkingsdienst begint in de schouwburg van het voormalige kamp Westerbork. Vervolgens zullen 20 urnen gevuld met de as van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders door nabestaanden in het verzetsgraf worden bijgezet.

Brief van S. Schoon inzake bijzetten van de urnen

Van: Stichting Opbouw Drenthe&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-27&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. De stichting Opbouw Drenthe schrijft dat de barakken niet voldoen aan de doeleinden van de Stichting.

Van: Stichting Opbouw Drenthe&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-27&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. De stichting Opbouw Drenthe schrijft dat de barakken niet voldoen aan de doeleinden van de Stichting.

Brief van Stichting Opbouw Drenthe aan Houtvester Assen

Van: Droppers, Marechaussee Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-27 Onderwerp: Jan Droppers bedankt zijn zuster in Enschede voor het pakje met handschoenen, dat hij in kamp Westerbork, waar hij momenteel dienst doet, heeft ontvangen. Hij is er blij mee, maar heeft ze nog niet nodig omdat het niet koud is. Wat maar goed is, want anders was het een stuk zwaarder, omdat hij continu wacht moet houden, de ene week 's nachts, de andere week overdag. 's Nachts moeten ze wacht "kloppen" om het kamp heen en overdag staan ze in de torens. In het kamp zijn altijd ongeveer 10.000 Joden Er gaat bijna geen dag voorbij of er komen er weer bij, maar elke week gaan er "vast" 1200 naar Polen. Wat natuurlijk een verschrikkelijk iets is voor die mensen. Maar gelukkig hoeven zij daarbij niet te helpen, dat regelen de Joden zelf. Je moet er medelijden mee hebben, want wat de Joden momenteel aangedaan wordt kan niemand goedkeuren. Maar hun mentaliteit komt in het kamp vaak tot uiting. Ze staan met een been in het graf, maar als ze elkaar een hak kunnen zetten zullen ze het niet laten. Hij maakt het wel goed. Het eten is goed, maar er is niet veel te beleven omdat je midden op de hei zit. Vermoedelijk zal hij er de komende maanden ook wel blijven. Hij had vernomen dat zijn zuster onlangs bijna een vliegtuig op haar dak had gekregen, wat natuurlijk minder mooi is. Hij las dat ze momenteel met paardrijles bezig is. Hij heeft nu ook weer een paard gekregen, die in Groningen op stal is. De groeten aan allen.

Van: Droppers, Marechaussee Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-27 Onderwerp: Jan Droppers bedankt zijn zuster in Enschede voor het pakje met handschoenen, dat hij in kamp Westerbork, waar hij momenteel dienst doet, heeft ontvangen. Hij is er blij mee, maar heeft ze nog niet nodig omdat het niet koud is. Wat maar goed is, want anders was het een stuk zwaarder, omdat hij continu wacht moet houden, de ene week 's nachts, de andere week overdag. 's Nachts moeten ze wacht "kloppen" om het kamp heen en overdag staan ze in de torens. In het kamp zijn altijd ongeveer 10.000 Joden Er gaat bijna geen dag voorbij of er komen er weer bij, maar elke week gaan er "vast" 1200 naar Polen. Wat natuurlijk een verschrikkelijk iets is voor die mensen. Maar gelukkig hoeven zij daarbij niet te helpen, dat regelen de Joden zelf. Je moet er medelijden mee hebben, want wat de Joden momenteel aangedaan wordt kan niemand goedkeuren. Maar hun mentaliteit komt in het kamp vaak tot uiting. Ze staan met een been in het graf, maar als ze elkaar een hak kunnen zetten zullen ze het niet laten. Hij maakt het wel goed. Het eten is goed, maar er is niet veel te beleven omdat je midden op de hei zit. Vermoedelijk zal hij er de komende maanden ook wel blijven. Hij had vernomen dat zijn zuster onlangs bijna een vliegtuig op haar dak had gekregen, wat natuurlijk minder mooi is. Hij las dat ze momenteel met paardrijles bezig is. Hij heeft nu ook weer een paard gekregen, die in Groningen op stal is. De groeten aan allen.

Brief van J. Droppers aan G. Droppers vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Brief van H. Pierson en T. W. Siertsema aan J.G. Buijvoets over een reisvergunning van voormalge bewoners van kamp Hooghalen

Van: Stodel, Sientje en Max Aan: lieve ouders Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: juli 1942 Onderwerp: uitgebreide beschrijving van de omstandigheden en de dagelijkse bezigheden in de Hollandsche schouwburg, over aankomst, verblijf en mogelijk vertrek naar kamp Westerbork.

Van: Stodel, Sientje en Max Aan: lieve ouders Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: juli 1942 Onderwerp: uitgebreide beschrijving van de omstandigheden en de dagelijkse bezigheden in de Hollandsche schouwburg, over aankomst, verblijf en mogelijk vertrek naar kamp Westerbork.

Brief van Max en Sientje Stodel aan hun ouders vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: een van de kinderen van Levie Querido Plaats: Utrecht Datum: 1943-01 Onderwerp: aantekeningen en actie punten in verband met de deportatie van Levie Querido, hoe is het gegaan, wat te doen en hoe…; hoe met moeder?…

Van: een van de kinderen van Levie Querido Plaats: Utrecht Datum: 1943-01 Onderwerp: aantekeningen en actie punten in verband met de deportatie van Levie Querido, hoe is het gegaan, wat te doen en hoe…; hoe met moeder?…

Notitie van mogelijk Abraham Querido rond het oppakken van zijn vader

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefste zus,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 66. Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;de schrijfster kan niet slapen, het is maandagavond (transportnacht). Ze heeft niets anders te doen dan zoveel mogelijk buiten te blijven. Dit is afhankelijk van vriendelijke OD'ers, die de doorgang naar het kamp bewaken; over vriendinnen onder andere de oudere en getrouwde Eva Levin, die als een zus voor haar is; over omgang met andere kampgevangenen; kinderen van het weeshuis uit de barak, de leiding heeft geprobeerd haar als hulp voor de kinderen binnen te halen, maar haar S-band verhinderd dit. Morgen zullen vele van deze kinderen vertrekken; moeder is ouder geworden…

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefste zus,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 66. Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;de schrijfster kan niet slapen, het is maandagavond (transportnacht). Ze heeft niets anders te doen dan zoveel mogelijk buiten te blijven. Dit is afhankelijk van vriendelijke OD'ers, die de doorgang naar het kamp bewaken; over vriendinnen onder andere de oudere en getrouwde Eva Levin, die als een zus voor haar is; over omgang met andere kampgevangenen; kinderen van het weeshuis uit de barak, de leiding heeft geprobeerd haar als hulp voor de kinderen binnen te halen, maar haar S-band verhinderd dit. Morgen zullen vele van deze kinderen vertrekken; moeder is ouder geworden…

Brief van Chaja Waterman aan haar zus Mirjam vanuit kamp Westerbork

Van: Waterman-Lopes Cardozo, Jet,&nbsp; Aan: Mir, (Waterman Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08 Onderwerp: omstandigheden in kamp, plaatsen van namen op een lijst. Echtgenoot Barend is werkzaam bij boer Stolt in Zwiggelte, tot donderdag te bereiken via het station Beilen en met de fiets langs het &nbsp;Oranjekanaal. Max Ardel is aangekomen; het is rotter dan rot met alle transporten…

Van: Waterman-Lopes Cardozo, Jet,&nbsp; Aan: Mir, (Waterman Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08 Onderwerp: omstandigheden in kamp, plaatsen van namen op een lijst. Echtgenoot Barend is werkzaam bij boer Stolt in Zwiggelte, tot donderdag te bereiken via het station Beilen en met de fiets langs het &nbsp;Oranjekanaal. Max Ardel is aangekomen; het is rotter dan rot met alle transporten…

Brief van Henriette Waterman-LopesCardozo aan haar dochter Mirjam vanuit kamp Westerbork

Van: (Waterman), Mirjam,&nbsp; Aan: vrienden&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp: vraag om diverse spullen, over arrestatie, verhoor en achtergebleven spullen, waaronder 2 koffers in Utrecht en een fiets op het Centraal Station in Amsterdam. &nbsp;

Van: (Waterman), Mirjam,&nbsp; Aan: vrienden&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp: vraag om diverse spullen, over arrestatie, verhoor en achtergebleven spullen, waaronder 2 koffers in Utrecht en een fiets op het Centraal Station in Amsterdam. &nbsp;

Lodewijk ArnoldHouthakker

Lodewijk Arnold
Houthakker