In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Stodel, Salomon Aan: zijn vrouw (verloofde Chelly de Wilde), ouders en familieleden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-02 Onderwerp: in haast, vannacht om 3.30 uit zijn bed gehaald voor transport naar Duitsland; er is niets aan te doen, hij is goed uitgerust; met vertrouwen in de toekomst gaat hij naar het onbekende..; de rugzak kwam net op tijd; een pakket met bonen stuurt hij terug, evenals een postwissel van 85 gulden; in het pakje zit een speldje voor Chellie (zijn verloofde), laat ze het dragen, hij draagt één van haar… ‘Geld maar in de brief gestopt’.

Van: Stodel, Salomon Aan: zijn vrouw (verloofde Chelly de Wilde), ouders en familieleden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-02 Onderwerp: in haast, vannacht om 3.30 uit zijn bed gehaald voor transport naar Duitsland; er is niets aan te doen, hij is goed uitgerust; met vertrouwen in de toekomst gaat hij naar het onbekende..; de rugzak kwam net op tijd; een pakket met bonen stuurt hij terug, evenals een postwissel van 85 gulden; in het pakje zit een speldje voor Chellie (zijn verloofde), laat ze het dragen, hij draagt één van haar… ‘Geld maar in de brief gestopt’.

Brief van Salomon Stodel aan zijn vrouw, ouders en andere familieleden vanuit kamp Westerbork

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Kamp Westerbork, 1939. Een ('familie') barak in aanbouw.

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Kamp Westerbork, 1939. Een ('familie') barak in aanbouw.

van de bouw van een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Margules-Eppe, K. Zum gedenken Westerbork 1995. München, 1995. Speciaal voor de herdenking gemaakt door de vrouw van Hans Margules. Drukwerk.

Margules-Eppe, K. Zum gedenken Westerbork 1995. München, 1995. Speciaal voor de herdenking gemaakt door de vrouw van Hans Margules. Drukwerk.

Tekening/Drukwerk van K. Margules-Eppe voor het herdenken van de bevrijding van kamp Westerbork

Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg Plaats Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971. Overblijfselen van het ketelhuis met de schoorsteenpijp. Op de achtergrond de radio telescopen.

Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg Plaats Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971. Overblijfselen van het ketelhuis met de schoorsteenpijp. Op de achtergrond de radio telescopen.

Foto van de afbraak van het ketelhuis in woonoord Schattenberg

Van: Hoorn, van, Betsy Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-30 (maandagmorgen) Onderwerp: beschrijving van de situatie, koude, ze ligt drie hoog, het is te koud om haar potlood vast te houden, het is 10 uur en de kachel brand nog niet, ze werkt als ordonnans in het ziekenhuis. Ze heeft dienst van 13.00 tot 18.00. Er is vanmorgen weer een transport. De treinstaat al klaar. De helft van de barak heeft een oproep gekregen.

Van: Hoorn, van, Betsy Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-30 (maandagmorgen) Onderwerp: beschrijving van de situatie, koude, ze ligt drie hoog, het is te koud om haar potlood vast te houden, het is 10 uur en de kachel brand nog niet, ze werkt als ordonnans in het ziekenhuis. Ze heeft dienst van 13.00 tot 18.00. Er is vanmorgen weer een transport. De treinstaat al klaar. De helft van de barak heeft een oproep gekregen.

Brief van Betsy van Hoorn aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Brief van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Breslauer, W.R. Kinderen aan het figuurzagen in het Durchgangslager Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; In een barak zijn kinderen bezig met figuurzagen voor het maken van speelgoed. Een werkmeester houdt toezicht. Het jongentje links op de voorgrond is Stefan Breslauer. &nbsp;

Breslauer, W.R. Kinderen aan het figuurzagen in het Durchgangslager Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; In een barak zijn kinderen bezig met figuurzagen voor het maken van speelgoed. Een werkmeester houdt toezicht. Het jongentje links op de voorgrond is Stefan Breslauer. &nbsp;

Kinderen aan het figuurzagen voor het maken van speelgoed

Van: Spetter, Barend, Leo en moeder Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Barend: nog een paar woorden. Hij gelooft niet dat ze lang zullen blijven;&nbsp;het is in het kamp geen Eldorado; hij hoopt op een spoedig weerzien… Leo: nog enkele woorden, misschien wel voor de laatste keer; er verlaten twee transporten per week het kamp, op de maandag- en vrijdagochtend (naar Polen of Tsjechoslowakije); ze liggen (met mazzel) met z'n drieën op dezelfde zaal (stal). Dit kan elke dag weer veranderen: er bestaat een kans dat Leo alleen wordt doorgestuurd; alleen kinderen onder de 16 jaar worden als gezinslid beschouwd (Leo is 28 jaar oud); Leo is vrijwillig naar kamp Westerbork gegaan en zal er alles aan doen zo lang mogelijk bij hun te blijven; In Polen worden ze van elkaar gescheiden; graag levensmiddelen: brood, boter, kaas, koek, suiker en voor Leo ook sigaretten en voor vader shag of rooktabak; bonbons, pepermunt, elektrische zaklantaarn of anders batterijen voor zijn eigen lantaarn; gegevens voor het pakket!, adres barak 70; leven met 150 mensen in een barak, als ze mogen blijven, slaan ze er zich wel doorheen… Moeder: het spijt haar dat ze geen afscheid heeft kunnen nemen; ze hoopt spoedig weer terug te kunnen zijn; ze ziet erg op tegen de verre reis….

Van: Spetter, Barend, Leo en moeder Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Barend: nog een paar woorden. Hij gelooft niet dat ze lang zullen blijven;&nbsp;het is in het kamp geen Eldorado; hij hoopt op een spoedig weerzien… Leo: nog enkele woorden, misschien wel voor de laatste keer; er verlaten twee transporten per week het kamp, op de maandag- en vrijdagochtend (naar Polen of Tsjechoslowakije); ze liggen (met mazzel) met z'n drieën op dezelfde zaal (stal). Dit kan elke dag weer veranderen: er bestaat een kans dat Leo alleen wordt doorgestuurd; alleen kinderen onder de 16 jaar worden als gezinslid beschouwd (Leo is 28 jaar oud); Leo is vrijwillig naar kamp Westerbork gegaan en zal er alles aan doen zo lang mogelijk bij hun te blijven; In Polen worden ze van elkaar gescheiden; graag levensmiddelen: brood, boter, kaas, koek, suiker en voor Leo ook sigaretten en voor vader shag of rooktabak; bonbons, pepermunt, elektrische zaklantaarn of anders batterijen voor zijn eigen lantaarn; gegevens voor het pakket!, adres barak 70; leven met 150 mensen in een barak, als ze mogen blijven, slaan ze er zich wel doorheen… Moeder: het spijt haar dat ze geen afscheid heeft kunnen nemen; ze hoopt spoedig weer terug te kunnen zijn; ze ziet erg op tegen de verre reis….

Brief van Barend, moeder en Leo Spetter aan J. Spetter en gezin vanuit kamp Westerbork

Verklaring van de Ned. Israel. Gemeente te Rotterdam Het bestuur verklaart dat R.M. Kruimink op 9 mei 1940 niet tot de gemeente behoorde en ook na dien tijd niet hierin is opgenomen Datum: 1942-10-28 Plaats: Rotterdam

Verklaring van de Ned. Israel. Gemeente te Rotterdam Het bestuur verklaart dat R.M. Kruimink op 9 mei 1940 niet tot de gemeente behoorde en ook na dien tijd niet hierin is opgenomen Datum: 1942-10-28 Plaats: Rotterdam

Verklaring van de Ned. Israel. Gemeente betreffende R.M. Kruimink

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 1 (Joodse Raad) Datum: 1942&nbsp; Onderwerp: Aankomst van kinderen en beschrijving omstandigheden.

Van: Simons, D. Aan: Medema, mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 1 (Joodse Raad) Datum: 1942&nbsp; Onderwerp: Aankomst van kinderen en beschrijving omstandigheden.

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-06 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-06 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan de fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Sanders, Louis, M. Aan: Jan en Suze Plaats: Fochterloo, Joods werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-04 Onderwerp: briefkaart ontvangen en hem aan Bennie laten lezen; hij is dus nog in Ybenheer; Bennie verwacht ieder ogenblik zijn vergunning…; de enige zorg van de schrijver is: ‘hoe krijg ik mijn buik vol’; wachten voorlopig af wat er gaat gebeuren, ‘zolang er leven is, is er hoop’.

Van: Sanders, Louis, M. Aan: Jan en Suze Plaats: Fochterloo, Joods werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-04 Onderwerp: briefkaart ontvangen en hem aan Bennie laten lezen; hij is dus nog in Ybenheer; Bennie verwacht ieder ogenblik zijn vergunning…; de enige zorg van de schrijver is: ‘hoe krijg ik mijn buik vol’; wachten voorlopig af wat er gaat gebeuren, ‘zolang er leven is, is er hoop’.

Brief van Louis Sanders aan Jan en Suze vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Personen overleden en gecremeerd Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork met datum van crematie. Meyer Leisen is in het Academisch Ziekenhuis te Groningen overleden als kampgevangene.

Personen overleden en gecremeerd Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork met datum van crematie. Meyer Leisen is in het Academisch Ziekenhuis te Groningen overleden als kampgevangene.

Lijst met namen van personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-01-11, No. 64&nbsp; Inhoud: Strafmaatregel wegens het smokkelen van een brief via pakketten.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-01-11, No. 64&nbsp; Inhoud: Strafmaatregel wegens het smokkelen van een brief via pakketten.

Lagerbefehl No. 64

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: mensen die op de oude Weinreblijst staan moeten zich melden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: mensen die op de oude Weinreblijst staan moeten zich melden.

Mededeling voor personen die op de oude Weinreblijst staan

Van: Hoorn, van, H. en B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-13 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, oma is ook in kamp Westerbork terecht gekomen. Ze ligt in het ziekenhuis en de meisjes denken dat ze dinsdag doorgestuurd zal worden. Henriette moet heide trekken voor bezems, transport uit Groningen binnengekomen.

Van: Hoorn, van, H. en B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-13 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, oma is ook in kamp Westerbork terecht gekomen. Ze ligt in het ziekenhuis en de meisjes denken dat ze dinsdag doorgestuurd zal worden. Henriette moet heide trekken voor bezems, transport uit Groningen binnengekomen.

Brief van Henriette en Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Kortoef-Leijden van Amstel Aan: Piket, T. Datum: 1943-07-06 Onderwerp: pakket ontvangen

Van: Kortoef-Leijden van Amstel Aan: Piket, T. Datum: 1943-07-06 Onderwerp: pakket ontvangen

Briefkaart van S. Kortoef-Leijden van Amstel aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daniel Datum: 1944-04-18

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daniel Datum: 1944-04-18

BeliaTurfreijer-de Haan

Belia
Turfreijer-de Haan