In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Woensdag 17 Maart 1943. ( potlood zijlijn: ‘jood uit Lager ontvlucht) Opperwachtmeester de Jong,van het Lager Westerbork,geeft telefonisch kennis dat hedenmorgen sinds 4 uur uit het Lager vermist wordt de jood Eduard van de Rhoer,geb. te Meppel 17 Juli 1908,Nederlander,ongehuwd,Textielagent,voorheen wonende te Meppel,Stationsstraat 6.Van de Rhoer moest hedenmorgen op transport en heeft gebruik makende van de mist de beenen genomen.Hij verbleef sinds 18 Augustus 1942 in het Lager.Signalement: lang 1.65 á 1.70,gezet postuur,rond gezicht,bleeke gelaatskleur,blond haar,eenigszins kaalhoofdig zonder baard of knevel.Kleeding onbekend.Spreekt beschaafd Nederlandsch en vloeiend Duitsch.Hij is niet in het bezit van een persoonsbewijs.Aanhouding en voorgeleiding wordt verzocht. ( de Kruijff) ( bron: archief gem.pol.assen)

Frits Philips Frits Max Philips was op 25 juli 1926 geboren in Harderwijk als zoon van Philip Philips en Selma Philips-Kussel, op het adres Hoogstraat 33. Hij was een aardige, wat stille jongen, tenger gebouwd. Hij hielp als klein ventje graag in de slagerij van zijn vader en moeder. Hij was een knappe jongen, liep altijd netjes gekleed, maar had een eigenaardige manier van lopen: Met zijn duimen in zijn broekzakken en zijn ellebogen naar buiten gebogen liep hij op een sloffende manier. Frits was het 'oogappeltje' van zijn moeder Selma. Tijdens zijn lagere schooltijd op school B en op de (m)ulo had Frits twee vriendjes: Dicky Mulder en Martin Roelofsen. Die (m)ulo-school was op de tweede etage van diezelfde school B, op het Kerkplein naast het "oudemannenhuis" en tegenover de Grote Kerk. Frits kon goed leren. Begin september 1941 kwam de verordening dat Joodse leerlingen niet meer naar openbare scholen mochten, maar naar aparte scholen moesten waar uitsluitend Joodse leraren les gaven. Toen besloten een aantal Joodse families om de kinderen voortaan thuis les te geven. Dat gebeurde bij mevrouw Zwart in de Wilhelminalaan en bij mevrouw Perelaer thuis in de Prins-Hendriklaan, vlakbij het Oranjepark. Daar kregen diverse Joodse kinderen les. Frits is gelijk met zijn moeder Selma en zuster Betty op 18 oktober 1942 in Harderwijk ondergedoken en heeft ook op verschillende adressen gewoond. Op 27 augustus 1943 zijn Selma, Betty en Frits opgepakt op hun onderduikadres bij de familie Stoorvogel in de Bruggestraat. Zij zijn door een lid van de Sicherheits-polizei naar het politiebureau op de Kuipwal gebracht. Behalve Selma, Betty en Frits was er nog een Joodse jongen opgepakt. Het is niet bekend of die jongen ook bij de familie Stoorvogel was ondergedoken of dat hij ergens anders door de Duitsers was opgepakt. Bij Frits en die jongen hadden de Duitsers een stok in hun broekspijp gebonden om vluchten te voorkomen. Die jongen beweerde dat hij niet Joods was, maar Selma vroeg hem: "En als je dan je broek moet laten zakken? Ook burgemeester Vos was op het bureau aanwezig en liep zenuwachtig heen en weer, maar kon aan de situatie helaas niets meer veranderen!". Selma smeekte: "Laat mij maar meegaan en niet de kinderen!". De Sipo-beambte deelt mee dat de Joden op het politiebureau moeten blijven en later naar Westerbork zullen worden gebracht. Dat is dezelfde nog dag gebeurd. Op een onkostenformulier, van 4 november 1943, zijn de kosten beschreven voor het transport van de familie Philips én van E. Guernerie naar het kamp Westerbork op 27 augustus. E. Guernerie was waarschijnlijk de jongeman die gelijk met Selma en haar kinderen die ochtend binnen werden gebracht op het politiebureau. Na vier dagen in Westerbork is Frits, samen met zijn moeder Selma en zuster Betty op 31 augustus 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. Na aankomst in Auschwitz, op 3 september werden de mensen op het perron geselecteerd. Selma en Betty Philips zijn daar, onmiddelijk na aankomst omgebracht. Selma was toen 48 jaar oud en Betty was 23 jaar oud. Frits kwam wel door de selectie en werd in Auschwitz, of één van de andere werkkampen daar in de omgeving, als dwangarbeider tewerkgesteld. Dat werk was meestal zeer zwaar en de leefomstandigheden ronduit beestachtig. Net als zoveel anderen heeft Frits het zware werk niet lang vol kunnen houden. In de zes maanden daarna is hij vermoedelijk bezweken, zijn overlijdensdatum werd na de oorlog vastgesteld op 31 maart 1944. Frits was toen pas 17 jaar oud.

Het doen van voorzieningen aan barak 28 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: deze barakken vormden samen de voormalige centrale keuken.

Het doen van voorzieningen aan barak 28 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: deze barakken vormden samen de voormalige centrale keuken.

Plattegrond met legenda: voorzieningen die zullen worden toegevoegd aan de barakken 28, 29 en 30

Joodse gemeenten in Overijssel

Joodse gemeente Vriezenveen

Tekening. Tekening van woonwagens in kamp Westerbork. Getekend door J.H. Gosschalk Kamp Westerbork, (januari) 1944.

Tekening. Tekening van woonwagens in kamp Westerbork. Getekend door J.H. Gosschalk Kamp Westerbork, (januari) 1944.

Regina BlancheGoldschmidt

Regina Blanche
Goldschmidt