In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 107

Ziekenhuisbarakken

Polikiniek

Antragstelle

1940

Mei 1940

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Collaboratie

Oostfrontstrijders

1945

Mei 1945

1944

Februari 1944

1941

Juni 1941

1939

Juni 1939

Dolle Dinsdag

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Betreft toestemming tijdelijk verlaten van het terrein van het repatriëringscentrum Paterskerk te Eindhoven.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Betreft toestemming tijdelijk verlaten van het terrein van het repatriëringscentrum Paterskerk te Eindhoven.

Verklaring voor het tijdelijk verlaten van het repatriëringscentrum Paterkerk

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring Militair Gezag voor Meijer Stad

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-08-17 Onderwerp: in Amsterdam is de toestand een grandioze sof; hoopt op een snel bezoek van Reina. De afleiding hebben ze nodig; verlangd naar vrede…; Ab was in Zeist en Utrecht en hij heeft een kilo pruimen opgegeten; in Mokum krijgen de Joden geen fruit en groente; iedereen heeft een Christengroetenbuurvrouw;…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-08-17 Onderwerp: in Amsterdam is de toestand een grandioze sof; hoopt op een snel bezoek van Reina. De afleiding hebben ze nodig; verlangd naar vrede…; Ab was in Zeist en Utrecht en hij heeft een kilo pruimen opgegeten; in Mokum krijgen de Joden geen fruit en groente; iedereen heeft een Christengroetenbuurvrouw;…

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941 Onderwerp:&nbsp;zondagmorgen zonder zorgen…; ook een brief aan Jansje geschreven; zit op zijn dak te zonnen; zijn pen was gevallen, hij vraagt zich af of Reina kan lezen wat hij schrijft…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941 Onderwerp:&nbsp;zondagmorgen zonder zorgen…; ook een brief aan Jansje geschreven; zit op zijn dak te zonnen; zijn pen was gevallen, hij vraagt zich af of Reina kan lezen wat hij schrijft…

Brief van Ab Hakker aan Reina de Boer vanuit Amsterdam

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-11-13 Onderwerp: briefpapier met eigen briefhoofd; als hij al Jood reizen mocht, was hij naar haar toegekomen; over een bombardement op Harlingen…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-11-13 Onderwerp: briefpapier met eigen briefhoofd; als hij al Jood reizen mocht, was hij naar haar toegekomen; over een bombardement op Harlingen…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-12 Onderwerp: Reina is jarig; Ab heeft een cadeautje voor Reina. Ze had het ooit in een winkel in Amsterdam gezien en zei toen: ‘och, wat leuk!’; …

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-12 Onderwerp: Reina is jarig; Ab heeft een cadeautje voor Reina. Ze had het ooit in een winkel in Amsterdam gezien en zei toen: ‘och, wat leuk!’; …

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Van: Inspectie der Gerepatrieerden Amsterdam Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-14 Onderwerp: terug naar Nederland na een verblijf in Theresienstadt.

Van: Inspectie der Gerepatrieerden Amsterdam Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-14 Onderwerp: terug naar Nederland na een verblijf in Theresienstadt.

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden van Hanna Kolthoff

Van: Garrelts, waarnemend burgemeester Aan: v/d Broek, J. Plaats: Slochteren Datum: 1945-04-28 Onderwerp: het verlenen van onderdak en voeding aan het gezin van Dam-Sleutelberg.

Van: Garrelts, waarnemend burgemeester Aan: v/d Broek, J. Plaats: Slochteren Datum: 1945-04-28 Onderwerp: het verlenen van onderdak en voeding aan het gezin van Dam-Sleutelberg.

Verklaring over het verlenen van huisvesting en voeding voor het gezin van Aron van Dam in Slochteren

1942

Juli 1942

Werkverschaffing

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Gevangenissen

Huis van bewaring Arnhem

Huis van bewaring Veenhuizen

Huis van bewaring Assen

Gevangenis Weteringenschans

Huis van bewaring Doetinchem

Huis van bewaring Zwolle

Scholtenshuis

Huis van bewaring Groningen

Huis van bewaring Meppel

Gevangenis Amstelveenseweg

Huis van bewaring Haagse Veer

Oranjehotel

Mei 1941

Monumenten in kamp Westerbork

Nationaal Monument

Werkplaatsen kamp Westerbork

Horlogemakerij

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

120.000 Stempel

Maart 1944

Oktober 1939

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:10&nbsp; Datum: 1951-1965

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:10&nbsp; Datum: 1951-1965

André Lodewijkvan Emden

André Lodewijk
van Emden