In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp Datum: 1942 &nbsp;

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp Datum: 1942 &nbsp;

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de heer J.W. Adelaar Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-22 Onderwerp: bericht van de bagageafdeling uit Westerbork. De bagage van A.B. de Vries kon niet gevonden worden.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de heer J.W. Adelaar Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-22 Onderwerp: bericht van de bagageafdeling uit Westerbork. De bagage van A.B. de Vries kon niet gevonden worden.

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan de heer J.W. Adelaar

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: prachtig Pinksterweer; herinneringen; 'het is onbegrijpelijk wat er van een mens overblijft als hij onder ongunstige omstandigheden leeft'; gelukkig gaat het langs haar heen; moeder is veel dieper gezakt; ‘alleen het gevoel om steeds in en bedorven sfeer te moeten ademen, is vaak benauwend’; Röttgen maakt een prettige indruk. Hij is ook met Cato bezig; beste is een nieuwe aanvraag te doen; spullen die ze nodig heeft…; moeder wat beter, vader is goed…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: prachtig Pinksterweer; herinneringen; 'het is onbegrijpelijk wat er van een mens overblijft als hij onder ongunstige omstandigheden leeft'; gelukkig gaat het langs haar heen; moeder is veel dieper gezakt; ‘alleen het gevoel om steeds in en bedorven sfeer te moeten ademen, is vaak benauwend’; Röttgen maakt een prettige indruk. Hij is ook met Cato bezig; beste is een nieuwe aanvraag te doen; spullen die ze nodig heeft…; moeder wat beter, vader is goed…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via haar moeder Johnanna Kan-Kaufmann) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en omstandigheden, werk op de heide; kampboerderij…

Brief van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Foto van de stafkaart van Eastern Holland. &nbsp; Original Route Map 1st Troop 8th CRU. Datum: 1945-04-12 Onderwerp: detail Zwiggelterveld met 'Concentrationcamp'. De stafkaart werd gebruikt door lt. A.J. Sheppard.

Foto van de stafkaart van Eastern Holland. &nbsp; Original Route Map 1st Troop 8th CRU. Datum: 1945-04-12 Onderwerp: detail Zwiggelterveld met 'Concentrationcamp'. De stafkaart werd gebruikt door lt. A.J. Sheppard.

Foto van een detail uit een stafkaart van 'Eastern Holland'

Van: Turfrijer, Harry (Henry) Geboren: 1916-09-15 Aan: Belterman, J. Datum: 1943 Plaats: 's Hertogenbosch, K.L. Auffanglager (Vught) Onderwerp: De schrijver heeft zijn vrouw Greet en Mieltje zien vertrekken naar Westerbork. Volgens Harry is de kans groot dat ze daar blijven en dat is ook de reden waarom hij in Vught blijft. Kennelijk zijn hierover bij de familie andere gedachten. Hij zal tot de hereniging met vrouw en kind zijn troost bij zijn schoonzusje zoeken.

Van: Turfrijer, Harry (Henry) Geboren: 1916-09-15 Aan: Belterman, J. Datum: 1943 Plaats: 's Hertogenbosch, K.L. Auffanglager (Vught) Onderwerp: De schrijver heeft zijn vrouw Greet en Mieltje zien vertrekken naar Westerbork. Volgens Harry is de kans groot dat ze daar blijven en dat is ook de reden waarom hij in Vught blijft. Kennelijk zijn hierover bij de familie andere gedachten. Hij zal tot de hereniging met vrouw en kind zijn troost bij zijn schoonzusje zoeken.

Brief van Harry (Henry) Turfrijer aan J. Belterman vanuit kamp Vught

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Brief van Levie Querido aan familie en vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

Briefkaart van Charles Vecht aan de heer Blauw vanuit kamp Westerbork

Van: Boers, Jeanette Aan: ? Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp De brief is geschreven vanuit barak 67. De schrijfster is vanuit de gevangenis in Scheveningen (Oranjehotel) in kamp Westerbork terecht gekomen (60 personen). Ze weet dat ze met het aankomende transport weg moet. ‘De een zegt Duitsland, de ander zegt Polen, maar niemand weet het definitief’. In de brief heeft ze het verder over haar verblijf in de gevangenis in Scheveningen (cel en verhoren), het verblijf in barak 67 (aantal personen, inrichting en slapen en wassen), het werken in het kamp: turf verzamelen en zooltjes plakken, het eten, over de transportnacht, over vluchten en bewaking…; Jopie en Bram zijn heel hulpvaardig.

Van: Boers, Jeanette Aan: ? Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp De brief is geschreven vanuit barak 67. De schrijfster is vanuit de gevangenis in Scheveningen (Oranjehotel) in kamp Westerbork terecht gekomen (60 personen). Ze weet dat ze met het aankomende transport weg moet. ‘De een zegt Duitsland, de ander zegt Polen, maar niemand weet het definitief’. In de brief heeft ze het verder over haar verblijf in de gevangenis in Scheveningen (cel en verhoren), het verblijf in barak 67 (aantal personen, inrichting en slapen en wassen), het werken in het kamp: turf verzamelen en zooltjes plakken, het eten, over de transportnacht, over vluchten en bewaking…; Jopie en Bram zijn heel hulpvaardig.

Brief van Jeanette Boers vanuit de strafbarak van kamp Westerbork

&nbsp;Door Walter Wijnberg in een doosje bewaard. Het gaat om zijn moeder, Selma Wijnberg-Manassen.

&nbsp;Door Walter Wijnberg in een doosje bewaard. Het gaat om zijn moeder, Selma Wijnberg-Manassen.

van Selma Wijnberg-Manassen

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Ausweiskarte van Simon Wijnberg

Stamkaart/Noodkaart van Alfred Kaufmann. Hij kreeg de kaart nadat hij uit Palestina kwam en zich in Amsterdam vestigde.

Stamkaart/Noodkaart van Alfred Kaufmann. Hij kreeg de kaart nadat hij uit Palestina kwam en zich in Amsterdam vestigde.

Stamkaart van Alfred Kaufmann

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

AnnaVega-Coronel

Anna
Vega-Coronel