In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notitie over de deportatie van Henri Kwieser naar Theresienstadt

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Briefkaart van Adolf Gerzon aan M. Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Levie Querido

Formulier Nederlandsche Roode kruis Plaats: Den Haag Onderwerp: verzoek door tusschenkomst van het Duitsche Roode Kruis aan het Internationale Comité van het Roode Kruis te Genève om inlichtingen Niet ingevuld. Met bijbehorende attentie.

Formulier Nederlandsche Roode kruis Plaats: Den Haag Onderwerp: verzoek door tusschenkomst van het Duitsche Roode Kruis aan het Internationale Comité van het Roode Kruis te Genève om inlichtingen Niet ingevuld. Met bijbehorende attentie.

Formulier Nederlandsche Roode kruis voor een verzoek

Bewaking kamp Westerbork

Nederlandse politie kamp Westerbork

Politiebataljon Amsterdam kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1963-09-16 Onderwerp: verklaring overlijden Cornelia de Vries

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1963-09-16 Onderwerp: verklaring overlijden Cornelia de Vries

Verklaring van overlijden van Cornelia de Vries

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Brief aan de Voorlichtingsbureaus van de Joodse Raad in Den Haag in verband met de registratie van Joodse inwoners

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

van Aron Gudema in kamp Westerbork

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Voor het verlaten van het kamp&nbsp; Van: As, van, A. Ondertekend door Captain Conally, Det. Sec. Civil Affairs.

Voor het verlaten van het kamp&nbsp; Van: As, van, A. Ondertekend door Captain Conally, Det. Sec. Civil Affairs.

Bewijs voor Aad van As om het kamp te mogen verlaten

1942

Juni 1942

Woning adjunct-directeur Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Woning adjunct-directeur Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de woning van de adjunct-directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Oproep voor transport voor Alida Tabaksblatt. Met informatie over het meenemen van bagage. Verschijnen op de verzamelplaats in de Langestraat 3. Het transport gaat niet door. Alida Tabaksblatt wordt in Theresienstadt bevrijd. Haar vader is de predikant Srul Tabaksblatt (zie dienst gedoopte Joden in de Westerborkfilm).

Oproep voor transport voor Alida Tabaksblatt. Met informatie over het meenemen van bagage. Verschijnen op de verzamelplaats in de Langestraat 3. Het transport gaat niet door. Alida Tabaksblatt wordt in Theresienstadt bevrijd. Haar vader is de predikant Srul Tabaksblatt (zie dienst gedoopte Joden in de Westerborkfilm).

Oproep voor Alida Tabaksblatt te verschijnen voor het transport van 14 oktober 1944 vanuit Theresienstadt

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Brief van Werner Sterzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant A.K. Gemmeker (nauwelijks zichtbaar) en een andere SS'er op het perron bij de vetrekkende trein.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant A.K. Gemmeker (nauwelijks zichtbaar) en een andere SS'er op het perron bij de vetrekkende trein.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Bureau Terugreis Nederland&nbsp; Aan: Langstadt, S.&nbsp; Plaats:&nbsp;Theresienstadt Datum: 1945-06-06&nbsp; Onderwerp: aangewezen voor transport

Van: Bureau Terugreis Nederland&nbsp; Aan: Langstadt, S.&nbsp; Plaats:&nbsp;Theresienstadt Datum: 1945-06-06&nbsp; Onderwerp: aangewezen voor transport

voor de terugreis van Sara Langstadt van Theresienstadt naar Nederland

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de boswachterij Hooghalen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten zich in de Grote Zaal melden

Mededeling&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten zich in de Grote Zaal melden

Mededeling over het melden van gemengd-gehuwden in de Grote Zaal

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-11-02&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van kampterrein (aantal hectares, inclusief het schieterrein) aan Ministerie van Oorlog (huurovereenkomst).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-11-02&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van kampterrein (aantal hectares, inclusief het schieterrein) aan Ministerie van Oorlog (huurovereenkomst).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Brief van Werner Goldschmidt aan de familie Deenik vanuit de trein gegooid

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 26 Datum: 1945-06-01 Onderwerp: het bezit van vreemd geld (Duits); bezitters van foto's van transporten, barakken of van andere bijzonderheden worden verzocht deze voor enige dagen af te staan aan Aad van As, barak 33; vestigen in Arnhem is voorlopig niet mogelijk; postverkeer; inlichtingenbureau verzoekt de lijsten die ter inzage liggen niet mee te nemen; godsdienstoefeningen in de synagoge, barak 88; zionisme, bijeenkomst barak 41; ruilen; een jasje verloren; hoofdmagazijn; kledingmagazijn; reparaties; pakketten; voedselresten. Joden in Palestina en elders in de wereld.

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 26 Datum: 1945-06-01 Onderwerp: het bezit van vreemd geld (Duits); bezitters van foto's van transporten, barakken of van andere bijzonderheden worden verzocht deze voor enige dagen af te staan aan Aad van As, barak 33; vestigen in Arnhem is voorlopig niet mogelijk; postverkeer; inlichtingenbureau verzoekt de lijsten die ter inzage liggen niet mee te nemen; godsdienstoefeningen in de synagoge, barak 88; zionisme, bijeenkomst barak 41; ruilen; een jasje verloren; hoofdmagazijn; kledingmagazijn; reparaties; pakketten; voedselresten. Joden in Palestina en elders in de wereld.

Kampkrant/De Westerborker van i juni 1945 nummer 26

Sonder-Ausweis&nbsp; Van Berg, Abraham, 25-9-09, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Van Berg, Abraham, 25-9-09, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Abraham van Berg

Ordnungspolizei kamp Westerbork

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefste zus,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 66. Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;de schrijfster kan niet slapen, het is maandagavond (transportnacht). Ze heeft niets anders te doen dan zoveel mogelijk buiten te blijven. Dit is afhankelijk van vriendelijke OD'ers, die de doorgang naar het kamp bewaken; over vriendinnen onder andere de oudere en getrouwde Eva Levin, die als een zus voor haar is; over omgang met andere kampgevangenen; kinderen van het weeshuis uit de barak, de leiding heeft geprobeerd haar als hulp voor de kinderen binnen te halen, maar haar S-band verhinderd dit. Morgen zullen vele van deze kinderen vertrekken; moeder is ouder geworden…

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefste zus,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 66. Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;de schrijfster kan niet slapen, het is maandagavond (transportnacht). Ze heeft niets anders te doen dan zoveel mogelijk buiten te blijven. Dit is afhankelijk van vriendelijke OD'ers, die de doorgang naar het kamp bewaken; over vriendinnen onder andere de oudere en getrouwde Eva Levin, die als een zus voor haar is; over omgang met andere kampgevangenen; kinderen van het weeshuis uit de barak, de leiding heeft geprobeerd haar als hulp voor de kinderen binnen te halen, maar haar S-band verhinderd dit. Morgen zullen vele van deze kinderen vertrekken; moeder is ouder geworden…

Erna Sofie
Durlacher-Solomonica

Archiefbronnen

Wij gebruiken cookies

Erna SofieDurlacher-Solomonica

Archief­bronnen

Wij gebruiken cookies

Erna Sofie
Durlacher-Solomonica

Archiefbronnen