In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Van: Grevelink, J. Aan: Bewakingsmanschappen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-30 Onderwerp: bewakingsmanschappen dienen zich stipt aan de tijd te houden met hun werkploegen bij de slagboom van post West.

Van: Grevelink, J. Aan: Bewakingsmanschappen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-30 Onderwerp: bewakingsmanschappen dienen zich stipt aan de tijd te houden met hun werkploegen bij de slagboom van post West.

Mededeling van J. Grevelink aan de bewakingsmanschappen van Interneringskamp Westerbork

Van: Wijnschenk, Siem en Bets Aan: Creman, F. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-11 Onderwerp: omstandigheden, op transport gaan, afscheid nemen; leefomstandigheden in de barakken; vraag om levensmiddelen. Met honderden mensen in een barak, mannen, vrouwen en kinderen door elkaar. Het is al hun derde barak. Een nacht hebben ze op een stoel doorgebracht. Het is een smerige boel, toch proberen ze zolang mogelijk te blijven. Siem is ziek geweest, omdat ze niet op dezelfde barak zijn ondergebracht kon Bets weinig voor hem doen. Celine en Bernard zijn afgelopen maandag op transport gegaan. Bets heeft geen afscheid kunnen nemen. Pakket voor Celine heeft Bets ontvangen. De dekens zijn naar Henk gegaan. Siem en Bets vragen om hulp. + bijbehorende enveloppe

Van: Wijnschenk, Siem en Bets Aan: Creman, F. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-11 Onderwerp: omstandigheden, op transport gaan, afscheid nemen; leefomstandigheden in de barakken; vraag om levensmiddelen. Met honderden mensen in een barak, mannen, vrouwen en kinderen door elkaar. Het is al hun derde barak. Een nacht hebben ze op een stoel doorgebracht. Het is een smerige boel, toch proberen ze zolang mogelijk te blijven. Siem is ziek geweest, omdat ze niet op dezelfde barak zijn ondergebracht kon Bets weinig voor hem doen. Celine en Bernard zijn afgelopen maandag op transport gegaan. Bets heeft geen afscheid kunnen nemen. Pakket voor Celine heeft Bets ontvangen. De dekens zijn naar Henk gegaan. Siem en Bets vragen om hulp. + bijbehorende enveloppe

Brief van Siem en Bets Wijnschenk aan F. Creman vanuit kamp Westerbork

Van: Blokjesman-Snoek, Zuster Aan: In' t Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1943 Onderwerp: pakket schone jurk ontvangen

Van: Blokjesman-Snoek, Zuster Aan: In' t Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1943 Onderwerp: pakket schone jurk ontvangen

Briefkaart van zuster Blokjesman-Snoek aan Nel in' t Veld vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 221 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weyl, Bertha geb. 24-03-56 overleden te Westerbork op 23-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 221 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weyl, Bertha geb. 24-03-56 overleden te Westerbork op 23-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Bertha Weyl

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-01 Onderwerp: pakketpost; verwarring over de barak van Jules, barak 3 of 6?; Siegfried heeft voorlopig uitstel van transport gekregen; de zorgen blijven…

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-01 Onderwerp: pakketpost; verwarring over de barak van Jules, barak 3 of 6?; Siegfried heeft voorlopig uitstel van transport gekregen; de zorgen blijven…

Brief van Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan:&nbsp;afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-08-01 Onderwerp: Verzamelrekening (doorslagpapier) nr. 11377 inzake materiaalhuur: spoor, wissels, railbuiger, een dommekracht, kiepwagens, dwarsliggers…

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan:&nbsp;afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-08-01 Onderwerp: Verzamelrekening (doorslagpapier) nr. 11377 inzake materiaalhuur: spoor, wissels, railbuiger, een dommekracht, kiepwagens, dwarsliggers…

Rekening van Tolk&Co in verband met huur van spoorwegmaterieel aan de afdeling Buitendienst van het Interneringskamp Westerbork

Van: tante Mien (moeder) en oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944-03 Onderwerp: weersomstandigheden; inhoud pakjes ook zeep en dergelijke; pakjes ontvangen?; ook geld hebben? wat kan je ermee?; heb je een aardige meester?; zijn er veel kinderen in de klas, zijn er aardige bij? Heb je een echt vriendinnetje?; voldoende vragen om te beantwoorden…

Van: tante Mien (moeder) en oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944-03 Onderwerp: weersomstandigheden; inhoud pakjes ook zeep en dergelijke; pakjes ontvangen?; ook geld hebben? wat kan je ermee?; heb je een aardige meester?; zijn er veel kinderen in de klas, zijn er aardige bij? Heb je een echt vriendinnetje?; voldoende vragen om te beantwoorden…

Brief van moeder en vader aan Hanneke

Van: Adelaar, J.W. Aan: geachte heer Cohen (Nico) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bedankje voor bericht over familieleden inzake aankomst van goederen. Blij dat zijn schoonmoeder haar spullen voor het transport heeft kunnen meenemen. Ook wat betreft de bagage van zijn schoonvader. Nu het goed verzorgt wordt, kan het beter in kamp Westerbork blijven. De schrijver zal zijn schoonvader (in de gevangenis Amstelveenseweg) ervan op de hoogte brengen.

Van: Adelaar, J.W. Aan: geachte heer Cohen (Nico) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bedankje voor bericht over familieleden inzake aankomst van goederen. Blij dat zijn schoonmoeder haar spullen voor het transport heeft kunnen meenemen. Ook wat betreft de bagage van zijn schoonvader. Nu het goed verzorgt wordt, kan het beter in kamp Westerbork blijven. De schrijver zal zijn schoonvader (in de gevangenis Amstelveenseweg) ervan op de hoogte brengen.

Brief van J. Adelaar aan Nico Cohen vanuit Haarlem

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en broer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-20 Onderwerp: de brief is illegaal; de brief is voor de hele familie bestemd; nog geen papieren uit Luxemburg; kreeg bericht van de Antragstelle, voorlopig vrijgesteld van deportatie; 7 maanden in Westerbork; veel mensen zien komen en gaan, het ergste is Bruintje, dat was niet nodig geweest; wordt ongelukkig van het zien van mensen bij elkaar die leef en leed afwachten en delen; &nbsp;vraagt om een paar sokken, het wordt te koud voor blote voeten in de schoenen; verlegen om een zaklantaarn, het is stikdonker in het kamp; hij heeft zij &nbsp;benen al bezeerd en hij durft haast niet te lopen; ook heeft hij enveloppen nodig…

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en broer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-20 Onderwerp: de brief is illegaal; de brief is voor de hele familie bestemd; nog geen papieren uit Luxemburg; kreeg bericht van de Antragstelle, voorlopig vrijgesteld van deportatie; 7 maanden in Westerbork; veel mensen zien komen en gaan, het ergste is Bruintje, dat was niet nodig geweest; wordt ongelukkig van het zien van mensen bij elkaar die leef en leed afwachten en delen; &nbsp;vraagt om een paar sokken, het wordt te koud voor blote voeten in de schoenen; verlegen om een zaklantaarn, het is stikdonker in het kamp; hij heeft zij &nbsp;benen al bezeerd en hij durft haast niet te lopen; ook heeft hij enveloppen nodig…

Brief van Henri Fuldauer aan zijn ouders en broer vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-04-08, No. 73 Inhoud: Benoeming tot dienstleider (Leopold Oberlander)

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-04-08, No. 73 Inhoud: Benoeming tot dienstleider (Leopold Oberlander)

Lagerbefehl No. 73

Van: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-04-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Onderwerp: een knipkaart voor de kantine (no. 0361).&nbsp;

Van: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-04-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Onderwerp: een knipkaart voor de kantine (no. 0361).&nbsp;

Kaart van Inge Gassmann-Baumann in kamp Westerbork

Van: Kortoef, J. Datum: 1943-02-11 Onderwerp: toewijzing voedsel op doktersadvies

Van: Kortoef, J. Datum: 1943-02-11 Onderwerp: toewijzing voedsel op doktersadvies

Bewijs voor J. Kortoef voor toewijzing voedsel op doktersadvies

Van: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Onderwerp: werkzaam bij de bosploeg, Gruppe (Benno) Sonn.

Van: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Onderwerp: werkzaam bij de bosploeg, Gruppe (Benno) Sonn.

Arbeitskarte van Abraham Querido in kamp Westerbork

Transport. Transport uit kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1944-05-09 Wegrijdende trein over de afgetakte spoorlijn. De trein is op weg naar het hoofdspoor richting Assen.&nbsp; Te zien is het rijtuig van het bewakingspersoneel.

Transport. Transport uit kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1944-05-09 Wegrijdende trein over de afgetakte spoorlijn. De trein is op weg naar het hoofdspoor richting Assen.&nbsp; Te zien is het rijtuig van het bewakingspersoneel.

Deportatietrein verlaat kamp Westerbork

Van: Roos, Bram en zijn vrouw Mimi Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-13 Onderwerp: het eerste gedeelte van de brief is door Mimi geschreven. Ze geeft aan hoeveel ellende er is, dat er niet veel te krijgen is en bedankt alvast voor een aan hen toegezegd pakket. Bram beschrijft hoe het kamp er uit ziet: hoeveel barakken er zijn en hoeveel bedden er in staan, hoeveel mensen er in de grootste gaan en hoe ze zijn verdeeld in mannen en vrouwen. Het eten is niet best, maar ze hebben geluk door in de keuken te werken. Zijn broers Leo (Leman) en Broertje (Mozes) zijn al in aug. 1942 'doorgegaan' en zijn ouders in okt. 1942. Hij wil graag brieven ontvangen, maar waarschuwt dat soms brieven geopend worden.

Van: Roos, Bram en zijn vrouw Mimi Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-13 Onderwerp: het eerste gedeelte van de brief is door Mimi geschreven. Ze geeft aan hoeveel ellende er is, dat er niet veel te krijgen is en bedankt alvast voor een aan hen toegezegd pakket. Bram beschrijft hoe het kamp er uit ziet: hoeveel barakken er zijn en hoeveel bedden er in staan, hoeveel mensen er in de grootste gaan en hoe ze zijn verdeeld in mannen en vrouwen. Het eten is niet best, maar ze hebben geluk door in de keuken te werken. Zijn broers Leo (Leman) en Broertje (Mozes) zijn al in aug. 1942 'doorgegaan' en zijn ouders in okt. 1942. Hij wil graag brieven ontvangen, maar waarschuwt dat soms brieven geopend worden.

Brief van Bram en Mini Roos aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Kroonenberg, J. (Johanna) Aan: de leiding van het kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-05 Onderwerp: een schrijfmachine en alle kleren van J. Kroonenberg waren in het kamp achtergebleven na haar onderduik. (Ze werkte vanuit kamp Westerbork (samen met de heer Blüth) in Amsterdam). Betrokkene verzoekt tot teruggave van haar bezittingen.

Van: Kroonenberg, J. (Johanna) Aan: de leiding van het kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-05 Onderwerp: een schrijfmachine en alle kleren van J. Kroonenberg waren in het kamp achtergebleven na haar onderduik. (Ze werkte vanuit kamp Westerbork (samen met de heer Blüth) in Amsterdam). Betrokkene verzoekt tot teruggave van haar bezittingen.

Verzoek van J. Kroonenberg teruggave van in kamp Westerbork achtergebleven spullen

Tekening&nbsp; Tekening van een meisje met de tekst 'Ich liebe euch. 1000 küsse von eurer Trudie’

Tekening&nbsp; Tekening van een meisje met de tekst 'Ich liebe euch. 1000 küsse von eurer Trudie’

Tekening van Trudie, een nichtje van Ruth David

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 73 (of barak 97). Onder leiding van de rabbijnen Frank en Augapfel.

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 73 (of barak 97). Onder leiding van de rabbijnen Frank en Augapfel.

Mededeling over gebedsdiensten in barak 73 in kamp Westerbork

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

MauritsCoronel

Maurits
Coronel