In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

1945

Februari 1945

Industriebarakken kamp Westerbork

Metaalsloperij kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Woonoord Schattenberg

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Brief van Chaja Waterman aan Mir en Jaap vanuit kamp Westerbork

Barak 58

Ibertus (Bert) Magnus is het tweede kind en de enige zoon van Noach Magnus (geb. 1886 te Emmen) en Roosje Jakobs (geboren 1893 te Emmen). De vader van Noach is koopman en dat beroep gaat Noach ook uitoefenen. Hij trouwt op 17 november 1915 met Roosje Jakobs, dochter van koopman Israël Jakobs en Betje Levie.In het gezin worden – behalve Bert – twee meisjes geboren: Henriëtte in 1916 en Nanny Sari Louise in 1928.&nbsp; Noach en Roosje (Ro) drijven in Emmen de mode-en stoffenwinkel “Weduwe ter Brink”. Na de geboorte van Bert verhuist het gezin naar Delfzijl. Hier wonen ze tot 23 april 1925. Op die datum wordt het gezin ingeschreven in Groningen. Zij wonen eerst aan de Heerestraat (no. 101a); na twee jaar wordt verhuisd naar de Westerkade (no.13); weer twee jaar later vindt de verhuizing plaats naar de Wassenberghstraat (no. 28) en tenslotte wordt op 24 april 1939 het huis aan de Kraneweg (no.75) betrokken. Bert ontwikkelt zich als een sociale en zeer muzikale jongeman. Hij kan goed leren en wordt leerling aan de Handels-HBS (tegenwoordig het Werkmancollege) aan de Nieuwe Sint Jansstraat. Op deze HBS is op 26 maart 1930 het schoolorkest The Plus Fours* Dancing and Flirting Band opgericht. Bert speelt al op 16-jarige leeftijd (eind 1933) een leidende rol in de band. Hij is daar saxofonist (tenorist) en ontwikkelt zich volgens toenmalige medespelers (zie het boek Ruige dagen, 70 jaar jazz in Groningen) tot de beste solist uit de geschiedenis van The Plus Fours. Er wordt veel muziek gemaakt: op dansmiddagen en –avonden van de dansleraar S. van Stratum, maar vooral op schoolfeestjes. Tussen de band van het gymnasium (The Jazzing Classics) en die van de HBS is sprake van een enorme rivaliteit: jazz leeft! Bert woont tussen december 1936 en 5 februari 1938 in Amsterdam (Zuider Amstellaan 213 hs; tegenwoordig Rooseveltlaan) en werkt daar bij de confectiefabriek Hollandia- Kattenburg als handelsagent in textiel. Het verhindert hem niet om de muzikale spil te zijn en te blijven van The Plus Fours. Hij is zeer aimabel en zit volgens zijn zuster Sari altijd vol verhalen die hij met veel humor aan “troepen kleine kinderen” vertelt. Zij en haar leeftijdsgenootjes genieten altijd zeer van Berts aanwezigheid en zijn opgewektheid. Eigenlijk lacht het leven Bert toe tot de inval van Nazi-Duitsland in Nederland in mei 1940. Het leven van het joodse gezin Magnus komt onder zware druk te staan. Vader Magnus is zich zeer wel bewust van de gevaren die de Joden te duchten hebben van de Nazi’s en hij raadt anderen aan onder te duiken.&nbsp;In 1941 speelt Bert (naar wat later bleek) voor het laatst met The Plus Fours. Op zondagmiddag 2 november 1941 is hij per trein op weg naar Assen waar zijn oom een zaak in textiel heeft. In de trein wordt gesproken over de oorlogstoestand en Bert steekt zijn afkeer van Hitler en de met hem heulende Nederlanders niet onder stoelen of banken. In de coupé zit een uit Assen afkomstige Gestapo-spion. Deze volgt Bert ongemerkt in Assen naar de winkel van zijn oom en de Sicherheitsdienst (SD) komt even later om Bert te arresteren. Hij wordt gevangen gezet in de gevangenis van Assen. Hij mag één maal per week een brief naar huis schrijven, waarin hij zijn best doet om de moed erin te houden en zijn familie niet onnodig te verontrusten. Pogingen van zijn ouders om Bert vrij te krijgen, lopen- ondanks toezeggingen van de SS-er Lehnhoff te Groningen – op niets uit. Ook lukt het hun niet om hem nog een keer te zien, hoewel hij met dat doel half januari 1942 is overgebracht naar het politiebureau in Groningen. Bert wordt door Lehnhoff persoonlijk met de auto naar Leer (Dld) gebracht en vandaaruit wordt hij op transport gesteld naar het concentratiekamp Buchenwald bij Weimar. Bert bezwijkt op 25 maart 1942 aan dysenterie in Buchenwald. Op 1 april 1942 is hij aldaar gecremeerd. Bron: https://www.stolpersteineschilderswijkgroningen.nl/slachtoffers-in-de-schilderswijk/kraneweg/kraneweg-75/

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd