In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

https://loods24rotterdam.netrex.nl/verhalen/1940-1945/89/verhaal-over-elza-moses-verteld-door-chris-hoogendoorn-tijdens-de-herdenking-op-30.7.2018..html?versioning=1 Verhaal over Elza Moses verteld door Chris Hoogendoorn tijdens de herdenking op 30.7.2018 Een van de namen op het kindermonument is die van Elza Moses. Zij werd twee jaar oud. Tot voor een paar maanden was er op deze aarde niemand meer die wist hoe zij er ooit heeft uitgezien, en hoe haar ouders er uit zagen. Ze was in rook opgegaan, figuurlijk maar ook letterlijk, in Sobibor. Het enige wat aan haar herinnerde was haar naam hier op het kindermonument. O ja, en op een document van Westerbork, waarop staat: “Elza Moses, geboren am 4. Dezember 1940, letzbekanter Wohnsitz Rotterdam, wurde am 20. April 1943 in das Lager Westerbork eingeliefert und am 27. April nach Sobibor deportiert. Kategorie: Jüdin” Sinds een paar maanden weten we meer over Elza en haar ouders. Elza heeft een gezicht gekregen. We weten nu hoe zij er uit zag, een blakende baby, en hoe haar ouders er uit zagen. En haar oma. Zij hebben nu een gezicht gekregen. Allemaal te vinden op de website joods monument. Wat is er gebeurd dat ik dit nu kan vertellen? In februari jl. brachten mijn vrouw en ik een bezoek aan een vriendin. Sjanie Slingerland. Van haar schoonouders was bekend dat zij in de oorlog onderduikers herbergden. Tijdens ons bezoek overhandigt ze ons dit oude sigarendoosje. Gevonden in het bureau van haar man na zijn overlijden. “Ik denk dat het heel bijzonder is”, zegt ze. “Wil jij daar eens mee aan de slag. Jij met jouw verleden”. Daarbij doelend op het feit dat ik zo’n slordige 40 jaar geleden acht jaar vrijwilligerswerk heb gedaan in Israël. Daaraan heb ik niet alleen ons gezin met drie kinderen overgehouden maar ook een onuitroeibaar virus dat interesse en affectie veroorzaakt voor volk en staat van Israël en de Hebreeuwse taal. Als ik het doosje open, begrijpen we direct wat ze bedoelt met “bijzonder”: het zijn foto’s en documenten van een Joods gezinnetje, het echtpaar Moses met één baby, genaamd Elza. Een gezin dat blijkbaar bij haar schoonouders ondergedoken had gezeten. We spreken af dat ik nader onderzoek zal doen en op zoek zal gaan naar familieleden om hen de foto’s en documenten te overhandigen. Laat ik mij beperken tot de conclusies: Vaststaat dat het Rotterdamse gezin Moses in het najaar van 1942 onderduikt bij de familie Slingerland in Nieuwkoop, een klein dorp in de buurt van Alphen aan den Rijn. De vader des huizes, Leen Slingerland, dus de latere schoonvader van Sjanie, runt ten tijde van de Tweede Wereldoorlog met zijn vrouw een boerderij en kwekerij. Hij houdt tijdens de oorlog vele onderduikers verborgen, aan de rand van het plassengebied. In april 1943 wordt een vijftal Nieuwkopers opgepakt vanwege illegale activiteiten, meer in het bijzonder vanwege “jodenbegunstiging”. Onder hen is Leen Slingerland. Hij overleeft het kamp Vught. Op die fatale datum in april 1943 is tegelijk met die vijf verzetsmensen ook het gezin Moses opgepakt. Met voor hen de fatale afloop in Sobibor. Tot slot mijn zoektocht naar familieleden. Om redenen van privacy kan ik daar niet veel over berichten. Na een intensieve speurtocht op internet heb ik een volle neef weten te vinden van de moeder van Elza. Hij heeft de oorlog overleefd hier in Rotterdam. Een man van inmiddels in de 80. We mogen hem en zijn kinderen dankbaar zijn dat zij bereid zijn om de gevonden documenten af te staan aan het stadsarchief van Rotterdam. Ik sluit af met het lezen van een briefje van de hand van de ouders van Elza, gericht aan haar grootouders. Een brief die nooit zijn bestemming heeft bereikt omdat die geschreven is op een moment dat alle vier de grootouders van Elza al waren omgebracht in Auschwitz, in oktober 1942. In de brief wordt heel subtiel gevraagd om wat benodigdheden. Er wordt geen enkele naam in genoemd. Er wordt gerefereerd aan Schellingstraat, waar de andere grootouders wonen. Het eerste stukje is van de hand van de vader van Elza, het tweede stuk van haar moeder. Het briefje luidt als volgt: Beste mensen, Bij ons is God zij dank alles wel. Het is alleen jammer dat ik mijn hoge schoenen uit dienst niet hier heb. Die heb ik hard nodig, en een lange onderbroek. Mijn pijp en wat tabak of tabakssurrogaat mis ik ook erg. Ook wat oude werkkleding. Dan het stukje van de moeder van Elza gericht aan haar ouders. Lieve oudjes, Hoe gaat het met u? Met ons is het best en met de kleine aap ook. Ze is erg lief en vraagt naar die oma. Als alles goed gaat en ze is jarig zijn we weer bij u. Als u dat rooie jurkje van het kind hebt zou ik die graag hebben en lange kousen van haar en mij. We eten flink en worden dik. Nu lieverds, over een poosje schrijf ik wel weer maar niet zoo gauw. De groeten aan Schellingstraat. Veel zoentjes van ons en het allerbeste.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: overlijden van Alfred Lam.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: overlijden van Alfred Lam.

Transport 14 september 1943 - Auschwitz