In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Leeraar, Emile Aan: Vos, de , P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-30 Onderwerp: verblijven in Westerbork, maken het psychisch en fysiek goed; Emile en zijn dochter (poppenkindje) kunnen bij elkaar slapen. Een kinderjuffrouw zorgt voor de kinderen en houdt ze gezellig bezig. Oeseke (dochter) heeft vannacht over P. de Vos gedroomd. Ze is lief en verstandig; verzoek om levensmiddelen en broodbeleg voor Oeseke.

Van: Leeraar, Emile Aan: Vos, de , P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-30 Onderwerp: verblijven in Westerbork, maken het psychisch en fysiek goed; Emile en zijn dochter (poppenkindje) kunnen bij elkaar slapen. Een kinderjuffrouw zorgt voor de kinderen en houdt ze gezellig bezig. Oeseke (dochter) heeft vannacht over P. de Vos gedroomd. Ze is lief en verstandig; verzoek om levensmiddelen en broodbeleg voor Oeseke.

Brief van Emile Leeraar aan P. de Vos vanuit kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 2 oktober 1942 - Auschwitz

Calendarium kamp Westerbork

1978

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08-31 Onderwerp: niet kunnen vatten Jules niet meer te zullen zien, arme Liesje; door censuur van Lippmann-Rosenthal bleven de brieven lang onderweg; brief en bedankkaarten van Liesje; Liesje mocht niet bij de crematie aanwezig zijn; hoop blijft dat zij snel uit het kamp vrijgelaten zal worden…

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08-31 Onderwerp: niet kunnen vatten Jules niet meer te zullen zien, arme Liesje; door censuur van Lippmann-Rosenthal bleven de brieven lang onderweg; brief en bedankkaarten van Liesje; Liesje mocht niet bij de crematie aanwezig zijn; hoop blijft dat zij snel uit het kamp vrijgelaten zal worden…

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

1947

Transport 25 januari 1944 - Auschwitz

Onderduikplaatsen

Onderduik in Grubbenvorst

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-16 Onderwerp: dank voor de verschillende pakketten; een zielige verjaardag voor Jules, toch blij dat hij er iets beter uitziet; Lies werkt de hele dag (aardappelschillen, ze heeft mesjes nodig), vervolgens eet ze haar brood en gaat ze op bezoek bij Jules; mogen geen pakjes van Ariërs en uit de provincie meer ontvangen; bang voor het doorsturen van haar moeder en zus Henny, bang dat ze Jules moet achterlaten; ze hoopt op een gunstige tijding van Siegfried; bedankt voor de pakketen; de pijn van Jules is verminderd, wel bloedarmoede, allerlei onderzoeken zijn gaande of komen er nog aan; afscheid….

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-16 Onderwerp: dank voor de verschillende pakketten; een zielige verjaardag voor Jules, toch blij dat hij er iets beter uitziet; Lies werkt de hele dag (aardappelschillen, ze heeft mesjes nodig), vervolgens eet ze haar brood en gaat ze op bezoek bij Jules; mogen geen pakjes van Ariërs en uit de provincie meer ontvangen; bang voor het doorsturen van haar moeder en zus Henny, bang dat ze Jules moet achterlaten; ze hoopt op een gunstige tijding van Siegfried; bedankt voor de pakketen; de pijn van Jules is verminderd, wel bloedarmoede, allerlei onderzoeken zijn gaande of komen er nog aan; afscheid….

Brief van Lies aan Siegfried vanuit kamp Westerbork

1944

April 1944

Nota van aankoop van boter en Spek Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945

Nota van aankoop van boter en Spek Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945

Nota van aankoop van boter en spek

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Organiseren voedsel door gevangenen

Transport 15 juli 1942 - Auschwitz

Plaatsen in kamp Westerbork

Oranjekanaal haven

2020

Onderwerp: onderduik op ‘Hoeve Ruim Zicht’; over een gezin dat zich wist vrij te kopen uit kamp Westerbork; onderduik in Friesland; gezin gescheiden; over zoontje Louk; verraad; razzia; ander adres; bevrijding…

Onderwerp: onderduik op ‘Hoeve Ruim Zicht’; over een gezin dat zich wist vrij te kopen uit kamp Westerbork; onderduik in Friesland; gezin gescheiden; over zoontje Louk; verraad; razzia; ander adres; bevrijding…

Memoires uit de bezettingstijd over de onderduik van een Joods gezin in Friesland

1975

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-00-26 Onderwerp: zo vaak heeft Hanneke nog nooit van haar moeder gehoord; al komt niet alles aan, hopelijk is het voldoende; tarwekoekjes gehad?; er zal deze week van alles op het gebied van voedsel en fruit worden toegestuurd; ‘eet maar zoveel je kunt’; over schoenen; de brief van oom jan ontvangen met de plannen en de tekeningen van de zeilboot; over de toekomst met een zeilboot…; naar school gaan, de dagindeling van vroeg opstaan en naar bed…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-00-26 Onderwerp: zo vaak heeft Hanneke nog nooit van haar moeder gehoord; al komt niet alles aan, hopelijk is het voldoende; tarwekoekjes gehad?; er zal deze week van alles op het gebied van voedsel en fruit worden toegestuurd; ‘eet maar zoveel je kunt’; over schoenen; de brief van oom jan ontvangen met de plannen en de tekeningen van de zeilboot; over de toekomst met een zeilboot…; naar school gaan, de dagindeling van vroeg opstaan en naar bed…

Brief van moeder aan Hanneke

Tekening van een deel van het kamp Potlood. Van: Schmitz (?) Het perspectief lijkt niet te kloppen. Mogelijk gaat het om het kampgedeelte in de Noordwest hoek en zijn de doelpalen nog een onderdeel van de vroegere speelplaats bij barak 35.

Tekening van een deel van het kamp Potlood. Van: Schmitz (?) Het perspectief lijkt niet te kloppen. Mogelijk gaat het om het kampgedeelte in de Noordwest hoek en zijn de doelpalen nog een onderdeel van de vroegere speelplaats bij barak 35.

Tekening van een deel van het kamp met een wachttoren op de achtergrond

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-13 Onderwerp: laatste pakje met druiven en peren; hopelijk is er niets verloren gegaan; ze hoort dat er een bagagepakje voor haar moeder binnenkomt, zeker haar schoenen; een oude man uit Steenwijk vertelde haar iets; eergisteren met Amelie naar de polikliniek geweest voor haar oren; een patiënt van de zaal maakt vanmiddag een potloodtekening van Lotte; Walter en Marga krijgen een andere werkkring; vanavond eten we de laatste maaltijd samen op de 101….

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-13 Onderwerp: laatste pakje met druiven en peren; hopelijk is er niets verloren gegaan; ze hoort dat er een bagagepakje voor haar moeder binnenkomt, zeker haar schoenen; een oude man uit Steenwijk vertelde haar iets; eergisteren met Amelie naar de polikliniek geweest voor haar oren; een patiënt van de zaal maakt vanmiddag een potloodtekening van Lotte; Walter en Marga krijgen een andere werkkring; vanavond eten we de laatste maaltijd samen op de 101….

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via haar vader) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

1951

Onderduikhulp

Groep Zefat

Algemeen

Vragen over personen

Vragen over een onderwerp

Vragen over een foto, voorwerp of document

Veelgestelde vragen

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 103&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-04 Opmerking: voormalige timmerwerkplaats. In de Schattenberg-periode werkplaats van de Genie.

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 103&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-04 Opmerking: voormalige timmerwerkplaats. In de Schattenberg-periode werkplaats van de Genie.

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 103 in het woonoord Schattenberg

Lijst met gebruiksvoorwerpen/inboedel