In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Lagerbefehl No. 21&nbsp; Datum: 1943-04-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Fahrbereitschaft; Benoeming van Groepsleiders

Lagerbefehl No. 21&nbsp; Datum: 1943-04-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Fahrbereitschaft; Benoeming van Groepsleiders

Lagerbefehl No. 21

Van: Falsificatie Opsporingsdienst&nbsp; Aan: Verband Deutscher Antifascisten (Werner Stertzenbach) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-09-06&nbsp; Onderwerp: Bevestiging van ontvangst van exposé over Westerbork. Het zal gebruikt worden voor opsporingswerk.

Van: Falsificatie Opsporingsdienst&nbsp; Aan: Verband Deutscher Antifascisten (Werner Stertzenbach) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-09-06&nbsp; Onderwerp: Bevestiging van ontvangst van exposé over Westerbork. Het zal gebruikt worden voor opsporingswerk.

Brief van Falsificatie Opsporingsdienst aan Verband Deutscher Antifascisten

Van: Gazan, Sara&nbsp; Aan: Schokker, Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-17 (poststempel) Onderwerp: Dank voor ontvangen pakket.

Van: Gazan, Sara&nbsp; Aan: Schokker, Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-17 (poststempel) Onderwerp: Dank voor ontvangen pakket.

Briefkaart van Sara Gazan aan mevrouw Schokker vanuit kamp Westerbork

Van: Pront, S. Aan: waarde vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (04?) Onderwerp: ontvangst van pakketten; veel artiesten in het kamp die cabaretavonden organiseren; voorstelling in barak 57 Blz.: 2

Van: Pront, S. Aan: waarde vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (04?) Onderwerp: ontvangst van pakketten; veel artiesten in het kamp die cabaretavonden organiseren; voorstelling in barak 57 Blz.: 2

Brief van S. Pront aan vrienden vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 33&nbsp; Datum: 1943-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor dragers van een 'Z'-stempel en overige kampgevangenen.

Lagerbefehl No. 33&nbsp; Datum: 1943-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor dragers van een 'Z'-stempel en overige kampgevangenen.

Lagerbefehl No. 33

Van: Cohen, Simon&nbsp; Aan: Mulder, de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-30&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; vraag om kleding en schoeisel, bijna alle Joden uit Hoogeveen zijn al doorgestuurd. Er zijn nog zes families (niet compleet meer).

Van: Cohen, Simon&nbsp; Aan: Mulder, de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-30&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; vraag om kleding en schoeisel, bijna alle Joden uit Hoogeveen zijn al doorgestuurd. Er zijn nog zes families (niet compleet meer).

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders, Betty ( via dochter) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Stranders, Betty ( via dochter) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van familie Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Brief van Chaja Waterman aan Mir en Jaap vanuit kamp Westerbork

Foto van de haven van het Oranjekanaal. Te zien is onder andere het smalspoortreintje met lorries, ook wel de Sik genoemd. Het treintje zorgde voor een verbinding tussen het kamp en het Oranjekanaal. Daarnaast op de achtergrond een woonwagen. Datum: 1943/1944 Plaats: Westerbork, kamp (Oranjekanaal). De foto is waarschijnlijk gemaakt door Werner Breslauer.

Foto van de haven van het Oranjekanaal. Te zien is onder andere het smalspoortreintje met lorries, ook wel de Sik genoemd. Het treintje zorgde voor een verbinding tussen het kamp en het Oranjekanaal. Daarnaast op de achtergrond een woonwagen. Datum: 1943/1944 Plaats: Westerbork, kamp (Oranjekanaal). De foto is waarschijnlijk gemaakt door Werner Breslauer.

Foto van de haven van het Oranjekanaal en het smalspoortreintje met lorries van kamp Westerbork

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van dr. H. Ottenstein. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-11 Fotografie: Werner Rudolf Breslauer Tekeningen: Leo Kok

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van dr. H. Ottenstein. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-11 Fotografie: Werner Rudolf Breslauer Tekeningen: Leo Kok

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van H. Ottenstein in kamp Westerbork

Van: Spetter, Barend Aan: Barend, J Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-09 Onderwerp: ze zijn nog steeds thuis, al zal dat waarschijnlijk niet lang meer duren; gisteravond zijn er weer verschillende gezinnen weggehaald; ‘het is een verschrikkelijk lot’; zoenen en groeten van moeder, Leo en jullie liefhebbende vader…&nbsp;

Van: Spetter, Barend Aan: Barend, J Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-09 Onderwerp: ze zijn nog steeds thuis, al zal dat waarschijnlijk niet lang meer duren; gisteravond zijn er weer verschillende gezinnen weggehaald; ‘het is een verschrikkelijk lot’; zoenen en groeten van moeder, Leo en jullie liefhebbende vader…&nbsp;

Brief van Barend Spetter aan zijn zoon, schoondochter en kleinkind vanuit Rotterdam

Foto van Cato van der Vegt Overlevende van kamp Westerbork en Theresienstadt Datum: voorjaar 1964

Foto van Cato van der Vegt Overlevende van kamp Westerbork en Theresienstadt Datum: voorjaar 1964

Foto van Cato van der Vegt op latere leeftijd

Verzoek Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-12 Onderwerp: Mevrouw de Jong-Cohen bezit enkel deze schoenen en daarom het verzoek van de barakleider van barak 73 om ijzeren spijkers te regelen.

Verzoek Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-12 Onderwerp: Mevrouw de Jong-Cohen bezit enkel deze schoenen en daarom het verzoek van de barakleider van barak 73 om ijzeren spijkers te regelen.

Verzoek voor het regelen van ijzeren spijkers voor de schoenen van E. de Jong-Cohen

Toespraak in het Asser bos.&nbsp; Assen, 1945.&nbsp; Podium in het Asser bos waar schenker moest spreken tijdens een 'kerkendag' over de gedetineerden, zijn werk en de achtergronden van de zaak.

Toespraak in het Asser bos.&nbsp; Assen, 1945.&nbsp; Podium in het Asser bos waar schenker moest spreken tijdens een 'kerkendag' over de gedetineerden, zijn werk en de achtergronden van de zaak.

Foto van een toespraak in het Asser Bos

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Estella mag met mijn toestemming haar arbeid in de Schneiderei beëindigen. Ondertekend door de barakleider van barak 73.

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Estella mag met mijn toestemming haar arbeid in de Schneiderei beëindigen. Ondertekend door de barakleider van barak 73.

Bewijs dat E. de Jong-Cohen haar werk in de Schneiderei in kamp Westerbork mag beëindigen

Van: Haas, de, Belia Aan: Grijff, de, H.J. Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-05 Onderwerp: omstandigheden; mogen brieven en pakketjes ontvangen; de groeten aan alle bekenden.

Van: Haas, de, Belia Aan: Grijff, de, H.J. Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-05 Onderwerp: omstandigheden; mogen brieven en pakketjes ontvangen; de groeten aan alle bekenden.

Brief van Belia de Haas aan de familie H.J. de Grijff vanuit kamp Vught

Van: Presser, Maurits Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-07-30 Onderwerp: afscheidsbrief, want bijna op transport; ze zijn in goede gezondheid, voedselrantsoen was niet slecht; vraag aan moeder om op bezoek te gaan bij Loesje (dochter Louise); hoop op weerzien

Van: Presser, Maurits Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-07-30 Onderwerp: afscheidsbrief, want bijna op transport; ze zijn in goede gezondheid, voedselrantsoen was niet slecht; vraag aan moeder om op bezoek te gaan bij Loesje (dochter Louise); hoop op weerzien

Briefkaart van Maurits Presser aan Christine Huizinga-Swaluw vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart van Lien aan G.J.H. van Steeden vanuit kamp Westerbork

Van: Coeverden, L., van (Eleazarus Leo Nathanaël, 1911) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-22 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: kleine schat (Julia Louise Elisabeth, 1942) is uit het ziekenhuis ontslagen en weer in de barak, brief bij een pakketje mag niet, een briefkaart uit Vught gehad.

Van: Coeverden, L., van (Eleazarus Leo Nathanaël, 1911) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-22 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: kleine schat (Julia Louise Elisabeth, 1942) is uit het ziekenhuis ontslagen en weer in de barak, brief bij een pakketje mag niet, een briefkaart uit Vught gehad.

Briefkaart van L. van Coeverden aan J. Belterman vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser, H. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-04 Onderwerp: pakket ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart Van: Kwieser, H. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-04 Onderwerp: pakket ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart van H. Kwieser aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Mededeling Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: Jong, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: ze moet zich op 20 mei met de ingesloten oproep, die tegelijkertijd een reisvergunning is, melden in kamp Westerbork.&nbsp;

Mededeling Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: Jong, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: ze moet zich op 20 mei met de ingesloten oproep, die tegelijkertijd een reisvergunning is, melden in kamp Westerbork.&nbsp;

Mededeling Zentralstelle für jüdische Auswanderung aan Estella de Jong vanuit Amsterdam

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-30 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum&nbsp; Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-30 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum&nbsp; Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Bewijs van ontvangst voor verzonden pakket naar kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart van M. Kwieser-Cohen aan E. Meijer vanuit kamp Westerbork

Foto van Erich Zielke, dienstleider van de Algemeiner Baudienst (Dienstberiech 2) met een paard. Datum: 1943/1944 Plaats: Westerbork, kamp, (kampboerderij) De foto is vermoedelijk door Werner Breslauer gemaakt.

Foto van Erich Zielke, dienstleider van de Algemeiner Baudienst (Dienstberiech 2) met een paard. Datum: 1943/1944 Plaats: Westerbork, kamp, (kampboerderij) De foto is vermoedelijk door Werner Breslauer gemaakt.

Foto van Erich Zielke, dienstleider van de Algemeiner Baudienst (Dienstbereich 2) met een paard

Personen