In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

briefkaart van Jules en Lies aan het echtpaar den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, A. Plaats: Amsterdam, Borneokade Datum: 1943-04-05 Onderwerp: Gerson vertelt dat hij en zijn vrouw in de trein zitten naar Westerbork. Ze spreken dank uit voor het pakketje. Afgelopen zondag hebben ze nog een komedie bijgewoond en het optreden van een cellist. Ze hebben zaterdag en zondag slecht geslapen en de kleren nog niet uit gehad.&nbsp; Opmerking: De briefkaart is geschreven in de trein en meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.&nbsp;

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, A. Plaats: Amsterdam, Borneokade Datum: 1943-04-05 Onderwerp: Gerson vertelt dat hij en zijn vrouw in de trein zitten naar Westerbork. Ze spreken dank uit voor het pakketje. Afgelopen zondag hebben ze nog een komedie bijgewoond en het optreden van een cellist. Ze hebben zaterdag en zondag slecht geslapen en de kleren nog niet uit gehad.&nbsp; Opmerking: De briefkaart is geschreven in de trein en meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.&nbsp;

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Borneokade

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella snel weer terugkeert uit Westerbork. Het valt hem zwaar alles alleen te moeten doen.

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella snel weer terugkeert uit Westerbork. Het valt hem zwaar alles alleen te moeten doen.

Briefkaart H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Querido, Levie Aan: de heer… Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: pakket en brieven ontvangen.

Van: Querido, Levie Aan: de heer… Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: pakket en brieven ontvangen.

Briefkaart van Levie Querido aan de heer... vanuit kamp Westerbork

Ansichtkaart Brief geschreven op een ansichtkaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: Kaartje is geschreven door Jacques Barenholz (10-09-1937) Hij lag in de ziekenbarak en vroeg zijn ouders om een boterham (die zaten in de strafbarak).

Ansichtkaart Brief geschreven op een ansichtkaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: Kaartje is geschreven door Jacques Barenholz (10-09-1937) Hij lag in de ziekenbarak en vroeg zijn ouders om een boterham (die zaten in de strafbarak).

Ansichtkaart van Jacques Barenholz aan zijn ouders in kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 386 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Melkman, Abraham geb. 07-01-80 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 28-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 386 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Melkman, Abraham geb. 07-01-80 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 28-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Abraham Melkman

Van: Meta ( Loeb-Spiegel, Meta) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-07 Onderwerp:&nbsp;Meta schrijft dat paps dit keer niet meeschrijft omdat zijn werktijd (als arts) is veranderd en zij hem niet tijdig kan bereiken voordat de post ingeleverd moet zijn. Het gaat beter met hem, maar nog niet heel goed. Meta is dankbaar voor de pakjes, maar denkt dat er oorspronkelijk meer in heeft gezeten. Daarom vraagt ze of de afzender voortaan de inhoud in de deksel wil schrijven. Meta vraagt zich af of Mien er zorg voor draagt dat iedereen haar brieven leest. Tot besluit bedankt ze haar vrienden voor de brieven, het is hun liefste en enige verstrooiing.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-07 Onderwerp:&nbsp;Meta schrijft dat paps dit keer niet meeschrijft omdat zijn werktijd (als arts) is veranderd en zij hem niet tijdig kan bereiken voordat de post ingeleverd moet zijn. Het gaat beter met hem, maar nog niet heel goed. Meta is dankbaar voor de pakjes, maar denkt dat er oorspronkelijk meer in heeft gezeten. Daarom vraagt ze of de afzender voortaan de inhoud in de deksel wil schrijven. Meta vraagt zich af of Mien er zorg voor draagt dat iedereen haar brieven leest. Tot besluit bedankt ze haar vrienden voor de brieven, het is hun liefste en enige verstrooiing.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling van Henri Kwieser aan E. de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: over verplicht dragen van een Jodenster tijdens de bezettingsjaren.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: over verplicht dragen van een Jodenster tijdens de bezettingsjaren.

Brief van het Rode Kruis over het dragen van een Jodenster tijdens de bezetting betreffende Nathan Cohen

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

van Herta Aussen van de Lagere School en de ULO te Wijhe

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Foto van een tekening van het Interieur van een latrine voor mannen door Alfred Roozendaal

Pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op de pagina is een gedicht geschreven door haar lerares Engels, Lotte Friederike Schönheim (1902-1992).&nbsp; Datum: 1942-04-17 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)

Pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op de pagina is een gedicht geschreven door haar lerares Engels, Lotte Friederike Schönheim (1902-1992).&nbsp; Datum: 1942-04-17 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)

Gedicht uit het poëziealbum van Gisela Müller geschreven door Lotte Friederike Schönheim

Van: Piet&nbsp; Aan: Trien&nbsp; Plaats: Trein&nbsp; Datum: 1943-08-24&nbsp; Onderwerp: Transport naar het Oosten.&nbsp; Beschrijving van voor en tijdens transport. De schrijver heeft &nbsp;de dag ervoor zijn haar nog laten knippen. Hij heeft een goede plek in de wagon gevonden, bij de waterton (een steun) en een luchtrooster boven zijn hoofd. Er wordt veel gekletst in de wagon. Eliazer gebruikt zijn tijd liever om te schrijven. Dr. (Jonas) Jacobs is Zugleiter. De kinderen in de wagon worden door iedereen verwend.

Van: Piet&nbsp; Aan: Trien&nbsp; Plaats: Trein&nbsp; Datum: 1943-08-24&nbsp; Onderwerp: Transport naar het Oosten.&nbsp; Beschrijving van voor en tijdens transport. De schrijver heeft &nbsp;de dag ervoor zijn haar nog laten knippen. Hij heeft een goede plek in de wagon gevonden, bij de waterton (een steun) en een luchtrooster boven zijn hoofd. Er wordt veel gekletst in de wagon. Eliazer gebruikt zijn tijd liever om te schrijven. Dr. (Jonas) Jacobs is Zugleiter. De kinderen in de wagon worden door iedereen verwend.

Brief van Eliazer Duizend in de trein geschreven

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Briefkaart van Hermann en Erna Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Mededeling Van: Grevelink, J. (commandant bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-27 Onderwerp: gedragsregels voor de bewaking.

Mededeling Van: Grevelink, J. (commandant bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-27 Onderwerp: gedragsregels voor de bewaking.

Mededeling van J. Grevelink aan J. Buijvoets over gedragsregels voor bewakers

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Ronde broche met gekleurd tafereeltje aan voorkant voorstellende het kasteel de Schaffelaar in Barneveld.

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Ronde broche met gekleurd tafereeltje aan voorkant voorstellende het kasteel de Schaffelaar in Barneveld.

Een beschilderde broche van hout

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Lijnbaansgracht Aan: Kortoef, J. Datum: 1942-12-05 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht vanuit kamp Westerbork van Sara Kortoef van Amstel, barak 81 (ziekenhuis) met het verzoek dekens en een kussen toe te sturen. Het beddengoed moet zondag 6-12 uiterlijk voor 3 uur worden bezorgt.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Lijnbaansgracht Aan: Kortoef, J. Datum: 1942-12-05 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht vanuit kamp Westerbork van Sara Kortoef van Amstel, barak 81 (ziekenhuis) met het verzoek dekens en een kussen toe te sturen. Het beddengoed moet zondag 6-12 uiterlijk voor 3 uur worden bezorgt.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan J. Kortoef met het verzoek een pakket te sturen

Foto van Meijer, Herman Izaäk&nbsp; geb. 1908-02-22 te Dordrecht en Meijer, Leo geb. 1935-07-25 te Zwijndrecht&nbsp; overl. 1944-10-06 te Auschwitz&nbsp;

Foto van Meijer, Herman Izaäk&nbsp; geb. 1908-02-22 te Dordrecht en Meijer, Leo geb. 1935-07-25 te Zwijndrecht&nbsp; overl. 1944-10-06 te Auschwitz&nbsp;

Herman en Leo Meijer

Personen