In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-07 No. 18&nbsp; Inhoud: Aanmelding; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; uit den brand gered in barak 58, beschuittrommel met elektrische koker en snoer van Heiman Aptroot; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht; huwelijk Otto Birman en Lisbeth Oestreicher.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-07 No. 18&nbsp; Inhoud: Aanmelding; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; uit den brand gered in barak 58, beschuittrommel met elektrische koker en snoer van Heiman Aptroot; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht; huwelijk Otto Birman en Lisbeth Oestreicher.

De Westerborker nummer 18 van 7 mei 1945

Van: Ingenieur der Genie Groningen (Luitenant Kolonel Ir. J. van Assen)&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1949-10-21&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg door de Ministeries van Oorlog, Marine en Overzeese Gebiedsdelen; wijziging aanvangsdatum; voorwaarden gebruik en betreden van het terrein door medewerkers van Staatsbosbeheer.

Van: Ingenieur der Genie Groningen (Luitenant Kolonel Ir. J. van Assen)&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1949-10-21&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg door de Ministeries van Oorlog, Marine en Overzeese Gebiedsdelen; wijziging aanvangsdatum; voorwaarden gebruik en betreden van het terrein door medewerkers van Staatsbosbeheer.

Brief van de Ingenieur van de Genie aan de Houtvester Assen

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08 Onderwerp: In de gevangenis heeft hij vijf weken in &nbsp;dezelfde kleren gelopen. Beschrijving ervaringen in het kamp met de mededeling dat hij toch op transport moet, terwijl er mandagavond nog gezegd werd dat hij niet hoefde te gaan.&nbsp; Alleen de bladzijden 5 t/m 8 aanwezig.

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08 Onderwerp: In de gevangenis heeft hij vijf weken in &nbsp;dezelfde kleren gelopen. Beschrijving ervaringen in het kamp met de mededeling dat hij toch op transport moet, terwijl er mandagavond nog gezegd werd dat hij niet hoefde te gaan.&nbsp; Alleen de bladzijden 5 t/m 8 aanwezig.

Brief van Eliazer Duizend aan Trien vanuit kamp Westerbork

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-22 Onderwerp: Eliazer is van barak 61, waar hij is flauwgevallen met een brancard naar barak 67 overgebracht. De oorzaak van het flauwvallen is ondervoeding en uitputting. De dokter herkend hem als een bekend jeugdleider. Misschien levert dat nog wat op. Drie dokters bepalen dat hij &nbsp;van de strafbarak naar het ziekenhuis moet gaan. Eliazer simuleert wel enigszins, wetend dat dit voorlopig uitstel van transport kan opleveren. Een plek op de 12.000-lijst is nog altijd te koop. Eliazer ligt in een ziekenzaal met 90 patiënten. Hij krijgt een goede behandeling en een dieet. Er wordt sabbat gevierd. Op de zaal wordt hij verpleegd door een broeder die hij nog uit het Joodse werkkamp Conrad kent. Hij zal een goed woordje voor Eliazer doen.

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-22 Onderwerp: Eliazer is van barak 61, waar hij is flauwgevallen met een brancard naar barak 67 overgebracht. De oorzaak van het flauwvallen is ondervoeding en uitputting. De dokter herkend hem als een bekend jeugdleider. Misschien levert dat nog wat op. Drie dokters bepalen dat hij &nbsp;van de strafbarak naar het ziekenhuis moet gaan. Eliazer simuleert wel enigszins, wetend dat dit voorlopig uitstel van transport kan opleveren. Een plek op de 12.000-lijst is nog altijd te koop. Eliazer ligt in een ziekenzaal met 90 patiënten. Hij krijgt een goede behandeling en een dieet. Er wordt sabbat gevierd. Op de zaal wordt hij verpleegd door een broeder die hij nog uit het Joodse werkkamp Conrad kent. Hij zal een goed woordje voor Eliazer doen.

Van: Hollander, Han Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Heidelager&nbsp; Datum: 1943-02-24&nbsp; Onderwerp: verhuizingen in het kamp, ander werk door bemiddeling van de kampcommandant Gemmeker, administratie Heidelager, werken in de kantine van het Heidelager beschrijving van het Heidelager, marechaussee en kampsterkte en personeel.

Van: Hollander, Han Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Heidelager&nbsp; Datum: 1943-02-24&nbsp; Onderwerp: verhuizingen in het kamp, ander werk door bemiddeling van de kampcommandant Gemmeker, administratie Heidelager, werken in de kantine van het Heidelager beschrijving van het Heidelager, marechaussee en kampsterkte en personeel.

Brief van Han Hollander vanuit kamp Westerbork (Heidelager)

Plaatsen in kamp Westerbork

Heidelager

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Conrad

Van: Querido, Levie Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: sprot heerlijk geweest…

Van: Querido, Levie Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: sprot heerlijk geweest…

Brief(je) van Levie Querido vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette)(1931) Aan: beste tante, Annie en Pietje Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: omstandigheden als kind in het kamp; het is hier schoner dan in Westerbork; dagindeling; school…

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette)(1931) Aan: beste tante, Annie en Pietje Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: omstandigheden als kind in het kamp; het is hier schoner dan in Westerbork; dagindeling; school…

Betsy Stern-le Grand