In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Brief van Bennie Bannet aan de familie Smit-Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Kontrollzettel Garage Aan: Wijnberg, Simon Datum: 1944-05-26 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Simon Wijnberg begeeft zich om 10.45 naar de Kleedkamer en het ziekenhuis&nbsp;

Van: Kontrollzettel Garage Aan: Wijnberg, Simon Datum: 1944-05-26 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Simon Wijnberg begeeft zich om 10.45 naar de Kleedkamer en het ziekenhuis&nbsp;

Werkopdracht voor Simon Wijnberg

Verzetsgraven gefotografeerd in de periode van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; De graven op de fusilladeplaats achter het crematorium (aantal houten kruizen). Elk kruis geeft een specifieke groep gefusilleerde verzetsstrijders weer, op verschillende data in 1944. Deze verzetsstrijders werden in het crematorium gecremeerd en de asresten werden met een persoonlijk voorwerp bijgezet door kampgevangenen uit kamp Westerbork op de plek waar het kruis staat.

Verzetsgraven gefotografeerd in de periode van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; De graven op de fusilladeplaats achter het crematorium (aantal houten kruizen). Elk kruis geeft een specifieke groep gefusilleerde verzetsstrijders weer, op verschillende data in 1944. Deze verzetsstrijders werden in het crematorium gecremeerd en de asresten werden met een persoonlijk voorwerp bijgezet door kampgevangenen uit kamp Westerbork op de plek waar het kruis staat.

Foto van verzetsgraven achter het crematorium van kamp \westerbork

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Ausweiskarte van Simon Wijnberg

Van: Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: alleen mensen die een stempel hebben mogen voor pakjes bedanken; de schrijvers mogen eens in de veertien dagen een brief of twee kaarten schrijven; vader is dankbaar voor het toegestuurde, eten is zijn enige afleiding; graag lectuur voor hem; bloedonderzoek is nog steeds gaande; de behandelende geneesheer zei dat er geen reden is om ongerust te zijn; Lies en Jules zijn elke dinsdag bang om gedeporteerd te worden; Lies is bang dat als Jules niet vervoerbaar is, dat zij alleen moet doorgaan; interne verhuizing in het kamp voor Lies naar barak 70, waardoor ze zo snel weer kan schrijven (schrijfdag voor barak 70); 's avonds om 8 uur werd het bekend gemaakt. Lies lag pas om drie uur in bed. De nacht ervoor had ze ook nauwelijks kunnen slapen vanwege de transportnacht; ze is moe en moet weer vroeg aan het werk, al geeft het wel afleiding; Lies vraagt om handschoenen om haar handen te beschermen bij het aardappelschillen in de Centrale Keuken; Jules is ook al drie keer verhuisd, hij ligt nu in barak 3, zaal 5; Lies ontmoet veel kennissen; behoefte aan wc-papier vanwege heersende buikloop…; familie Vlessing is ook verhuisd; mevrouw barend Pereira kwam bij |Lies aan tafel zitten…

Van: Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: alleen mensen die een stempel hebben mogen voor pakjes bedanken; de schrijvers mogen eens in de veertien dagen een brief of twee kaarten schrijven; vader is dankbaar voor het toegestuurde, eten is zijn enige afleiding; graag lectuur voor hem; bloedonderzoek is nog steeds gaande; de behandelende geneesheer zei dat er geen reden is om ongerust te zijn; Lies en Jules zijn elke dinsdag bang om gedeporteerd te worden; Lies is bang dat als Jules niet vervoerbaar is, dat zij alleen moet doorgaan; interne verhuizing in het kamp voor Lies naar barak 70, waardoor ze zo snel weer kan schrijven (schrijfdag voor barak 70); 's avonds om 8 uur werd het bekend gemaakt. Lies lag pas om drie uur in bed. De nacht ervoor had ze ook nauwelijks kunnen slapen vanwege de transportnacht; ze is moe en moet weer vroeg aan het werk, al geeft het wel afleiding; Lies vraagt om handschoenen om haar handen te beschermen bij het aardappelschillen in de Centrale Keuken; Jules is ook al drie keer verhuisd, hij ligt nu in barak 3, zaal 5; Lies ontmoet veel kennissen; behoefte aan wc-papier vanwege heersende buikloop…; familie Vlessing is ook verhuisd; mevrouw barend Pereira kwam bij |Lies aan tafel zitten…

Brief van Lies en Jules aan lieven allemaal vanuit kamp Westerbork

Van: Blijdensteyn, M. Aan: Huber, H. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-26 Onderwerp: Ontvangen van een pakket. Groeten aan allemaal.&nbsp;Beiden zijn nu in barak 64 ondergebracht. Onzekerheid over blijven of op transport gaan. Bijz.: Op het laatste moment is op de briefkaart bijgeschreven dat het echtpaar heden op transport moet Datum erbij vermeld: 1943-06-29. Op de kaart schrijft Leo barak 57 en 67. Het is niet helemaal duidelijk in welke barak hij oorspronkelijk zat voor zijn verhuizing naar de 64.

Van: Blijdensteyn, M. Aan: Huber, H. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-26 Onderwerp: Ontvangen van een pakket. Groeten aan allemaal.&nbsp;Beiden zijn nu in barak 64 ondergebracht. Onzekerheid over blijven of op transport gaan. Bijz.: Op het laatste moment is op de briefkaart bijgeschreven dat het echtpaar heden op transport moet Datum erbij vermeld: 1943-06-29. Op de kaart schrijft Leo barak 57 en 67. Het is niet helemaal duidelijk in welke barak hij oorspronkelijk zat voor zijn verhuizing naar de 64.

Briefkaart van M. Blijdensteyn aan H. Huber vanuit kamp Westerbork

Van: Magnus, Josef Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: status gezondheid Josef Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 167. Op het document staan verschillende aantekeningen.

Van: Magnus, Josef Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: status gezondheid Josef Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 167. Op het document staan verschillende aantekeningen.

Document over de status van gezondheid (Krankenstand) van Josef Magnus in Theresienstadt

Aan: Magnus, Simon Datum: 1945-04-20 Onderwerp: voorgedragen voor een voor het buitenland samengestelde reisgroep. De datum van het transport zal nog worden bekend gemaakt.

Aan: Magnus, Simon Datum: 1945-04-20 Onderwerp: voorgedragen voor een voor het buitenland samengestelde reisgroep. De datum van het transport zal nog worden bekend gemaakt.

Mededeling voor Simon Magnus over eventuele deportatie/evacuatie uit Theresienstadt

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-06-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: kaart ontvangen, pakket 18 (met peultjes, wortelen, bloemkool enz.) is niet aangekomen, pakketten kunnen alleen nog via de Joodse Raad worden verstuurd, over personen in het ziekenhuis, over personen in kamp Vught en over de aankomst van weer anderen. Met bijbehorende enveloppe.

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-06-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: kaart ontvangen, pakket 18 (met peultjes, wortelen, bloemkool enz.) is niet aangekomen, pakketten kunnen alleen nog via de Joodse Raad worden verstuurd, over personen in het ziekenhuis, over personen in kamp Vught en over de aankomst van weer anderen. Met bijbehorende enveloppe.

Brief van de familie Heymann-Heymans aan A. Heijmans vanuit kamp Westerbork

Van: Heymans, Nathan Aan: Heymans, Arthur Datum: onbekend (poststempel 1943-11-09) Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Onderwerp: bedanken voor een pakketje

Van: Heymans, Nathan Aan: Heymans, Arthur Datum: onbekend (poststempel 1943-11-09) Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Onderwerp: bedanken voor een pakketje

Reinaldade Leeuw

Reinalda
de Leeuw