In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Calendarium kamp Westerbork

1949

Gedicht van I. van Nierop met de titel ‘Zelfvertrouwen’&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12 Onderwerp: kampleven

Gedicht van I. van Nierop met de titel ‘Zelfvertrouwen’&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12 Onderwerp: kampleven

Gedicht van I. van Nierop met de titel 'Zelfvertrouwen'

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Groningen Datum: 1943-08-10 Onderwerp: Jan schrijft dat hij gisteren de brief van zijn zuster heeft ontvangen, zodat hij haar onmiddellijk terugschrijft omdat het anders in het vergeetboek komt. Met hem en met Ali en de anderen is het goed. Op haar vraag wanneer hij met verlof kan komen moet hij helaas antwoorden dat dat momenteel niet lukt. Alle verlof is ingetrokken en dat zal voorlopig zo blijven, misschien zelfs de rest van het jaar als de geruchten waar zijn. Wel heeft hij een keer in de maand 'bewegingsvrijheid', dat wil zeggen dat hij anderhalve dag geen dienst heeft en weg kan gaan. Zodoende wil hij deze maand nog een keer naar hun ouders toe. Verder zitten ze ook met die "verboden provincie's", wat voor hen nog nader moet worden geregeld. Je moet dus maar met vakantie gaan wanneer je het beste kan. De groeten aan allen en een prettige vakantie.

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Groningen Datum: 1943-08-10 Onderwerp: Jan schrijft dat hij gisteren de brief van zijn zuster heeft ontvangen, zodat hij haar onmiddellijk terugschrijft omdat het anders in het vergeetboek komt. Met hem en met Ali en de anderen is het goed. Op haar vraag wanneer hij met verlof kan komen moet hij helaas antwoorden dat dat momenteel niet lukt. Alle verlof is ingetrokken en dat zal voorlopig zo blijven, misschien zelfs de rest van het jaar als de geruchten waar zijn. Wel heeft hij een keer in de maand 'bewegingsvrijheid', dat wil zeggen dat hij anderhalve dag geen dienst heeft en weg kan gaan. Zodoende wil hij deze maand nog een keer naar hun ouders toe. Verder zitten ze ook met die "verboden provincie's", wat voor hen nog nader moet worden geregeld. Je moet dus maar met vakantie gaan wanneer je het beste kan. De groeten aan allen en een prettige vakantie.

Brief van J. Droppers aan G. Droppers vanuit Groningen

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Afschrift van een verordening van den Rijkscommissaris betreft ontslag van personen van Joodse bloede

Van: Vos, H., Minister van Openbare Werken en Wederopbouw Aan: Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-01-17 Onderwerp: Bijvoegsel tot de Nederlandsche Staatscourant van 27 januari 1947, no. 18.; woningbouw, wederopbouw.

Van: Vos, H., Minister van Openbare Werken en Wederopbouw Aan: Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-01-17 Onderwerp: Bijvoegsel tot de Nederlandsche Staatscourant van 27 januari 1947, no. 18.; woningbouw, wederopbouw.

Bijvoegsel tot de Nederlandse Staatscourant nummer 18, 1947

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Salomon Mendes Monteiro geboren 06-01-1899 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Salomon is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Salomon Mendes Monteiro geboren 06-01-1899 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Salomon is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis betreffende Salomon Mendes Monteiro

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Pim (Loeb, Wim) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-30 Onderwerp: Meta schrijft dat paps de volgende keer een verjaardagsbrief hoopt te kunnen schrijven. Verder vertelt ze dat het koel herfstweer is geworden en dat ze 's ochtends om half acht, voor het werk, naar paps gaat om te horen hoe de nacht is verlopen. Na het avondbezoek moet ze al verduisteren. Ze hoopt de personen aan wie ze schrijft snel weer te zien en paps in betere gezondheidstoestand mee te nemen. Zijn koorts is verminderd en zijn eetlust toegenomen. Door de sterke vermagering is het liggen echter pijnlijk. Meta is dankbaar voor de pakjes: ze kan haar gasten nu wat aanbieden. Ook dankt ze Bep voor de schattige foto's van Robje. Pim dankt Dien en Truus voor hun gelukwensen en de sigaretten.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Pim (Loeb, Wim) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-30 Onderwerp: Meta schrijft dat paps de volgende keer een verjaardagsbrief hoopt te kunnen schrijven. Verder vertelt ze dat het koel herfstweer is geworden en dat ze 's ochtends om half acht, voor het werk, naar paps gaat om te horen hoe de nacht is verlopen. Na het avondbezoek moet ze al verduisteren. Ze hoopt de personen aan wie ze schrijft snel weer te zien en paps in betere gezondheidstoestand mee te nemen. Zijn koorts is verminderd en zijn eetlust toegenomen. Door de sterke vermagering is het liggen echter pijnlijk. Meta is dankbaar voor de pakjes: ze kan haar gasten nu wat aanbieden. Ook dankt ze Bep voor de schattige foto's van Robje. Pim dankt Dien en Truus voor hun gelukwensen en de sigaretten.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel en haar zoon Wim Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Foto van Indische Nederlanders aan boord van de Castel Bianco op weg naar Nederland Plaats: Castel Bianco Datum: 1950-06/07 De vrouw met het krullende donkere haar is Non Petrus.

Foto van Indische Nederlanders aan boord van de Castel Bianco op weg naar Nederland Plaats: Castel Bianco Datum: 1950-06/07 De vrouw met het krullende donkere haar is Non Petrus.

Foto van Indische Nederlanders aan boord van de Castel Bianco op weg naar Nederland

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in W.A. Spedidition in Theresienstadt, geldig gedurende de periode van 12 - 30 april 1945. Op de achterkant van het pasje is de naam Karl Propper opgeschreven met een adres in Praag.

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in W.A. Spedidition in Theresienstadt, geldig gedurende de periode van 12 - 30 april 1945. Op de achterkant van het pasje is de naam Karl Propper opgeschreven met een adres in Praag.

Oproep Oproep voor: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-11-02 Oproep om zich te melden voor de Arbeitseinsatz bij de ingang van de Bodenbacher Kazerne.

Oproep Oproep voor: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-11-02 Oproep om zich te melden voor de Arbeitseinsatz bij de ingang van de Bodenbacher Kazerne.

Oproep voor Sigbert Gerzon betreffende Arbeitseinsatz in Theresienstadt

Van: Bos, T.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-10-12&nbsp; Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Van: Bos, T.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-10-12&nbsp; Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Brief van T. Bos aan Staatsbosbeheer

Van: de Schade-Enquête-Commissie (H.W. van Starrenburg) Aan: de Raay, E. Plaats: Groningen Datum: 1952-07-12 Onderwerp: in verband met het kunnen behandelen van Eduards beroepsschrift en verzoek om zijn nummerkaartje.

Van: de Schade-Enquête-Commissie (H.W. van Starrenburg) Aan: de Raay, E. Plaats: Groningen Datum: 1952-07-12 Onderwerp: in verband met het kunnen behandelen van Eduards beroepsschrift en verzoek om zijn nummerkaartje.

Brief van de Schade-Enquête-Commissie aan E. de Raay vanuit Groningen

Van: Schade-Enquête Commissie&nbsp; Aan: de Raay, E. Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-08 Onderwerp: invullen van de geschatte waarde per mei 1940.

Van: Schade-Enquête Commissie&nbsp; Aan: de Raay, E. Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-08 Onderwerp: invullen van de geschatte waarde per mei 1940.

Brief van de Schade-Enquête-Commissie aan E. de Raay vanuit Den Haag

Van: het Franse Rode Kruis Aan: de Raay, Eduard Plaats: Praag Datum: 1945-07 Onderwerp: kantinekaart; verstrekking van maaltijden (3x per dag)).

Van: het Franse Rode Kruis Aan: de Raay, Eduard Plaats: Praag Datum: 1945-07 Onderwerp: kantinekaart; verstrekking van maaltijden (3x per dag)).

Kaart (kantine) van Eduard de Raay tijdens zijn repatriëring in Praag

Van: de Schade-Enquête-Commissie (S.J. Teiijema) Aan: de Raay, E. Plaats: Leeuwarden Datum: 1956-03-01 Onderwerp: aanvullende aanvraag, betreffende gelden oorlogsschade aan bedrijfsuitrusting van de Haagse Viltindustrie; toesturen bewijs van gemaakte herstelkosten…

Van: de Schade-Enquête-Commissie (S.J. Teiijema) Aan: de Raay, E. Plaats: Leeuwarden Datum: 1956-03-01 Onderwerp: aanvullende aanvraag, betreffende gelden oorlogsschade aan bedrijfsuitrusting van de Haagse Viltindustrie; toesturen bewijs van gemaakte herstelkosten…

Brief van de Schade-Enquête-Commissie aan E. de Raay vanuit Leeuwarden

Van: Miesjska (gemeente) Auschwitz Aan: wie het betreft (Den Haag) Plaats: Auschwitz Datum: 1945-07-03 Onderwerp: bevestiging van het verblijf van Eduard de Raay in ‘Auschwitz’ &nbsp;onder het kampnummer A. 5613. Formeel verbleef Eduard in Blechhammer dat vanaf april 1944 aan het Auschwitz complex werd toegevoegd.

Van: Miesjska (gemeente) Auschwitz Aan: wie het betreft (Den Haag) Plaats: Auschwitz Datum: 1945-07-03 Onderwerp: bevestiging van het verblijf van Eduard de Raay in ‘Auschwitz’ &nbsp;onder het kampnummer A. 5613. Formeel verbleef Eduard in Blechhammer dat vanaf april 1944 aan het Auschwitz complex werd toegevoegd.

Verklaring over het verblijf van Eduard van Raay in 'Auschwitz' vanuit de gemeente Auschwitz

Van: I.G. Farben (Zelewski, V.) Aan: de Raay, E. Plaats: Frankfurt am Main Datum: 1953-09-19 Onderwerp: niet erkennen van zijn claim, omdat Eduard niet voor I.G. Farben heeft gewerkt. Hij was in Blechhammer werkzaam voor Oberschlesischen Hydrierwerke Aktiengesellschaft. Dit bedrijf maakte geen deel uit van I.G. Farben en was ook geen dochterbedrijf…

Van: I.G. Farben (Zelewski, V.) Aan: de Raay, E. Plaats: Frankfurt am Main Datum: 1953-09-19 Onderwerp: niet erkennen van zijn claim, omdat Eduard niet voor I.G. Farben heeft gewerkt. Hij was in Blechhammer werkzaam voor Oberschlesischen Hydrierwerke Aktiengesellschaft. Dit bedrijf maakte geen deel uit van I.G. Farben en was ook geen dochterbedrijf…

Brief van I.G. Farben aan E. de Raay over niet erkennen van zijn claim

Barakken in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Weeshuis en speelplaats, barak 35. Foto is genomen vanaf een wachttoren.

Barakken in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Weeshuis en speelplaats, barak 35. Foto is genomen vanaf een wachttoren.

KaatjeWolf-van Leeuwen

Kaatje
Wolf-van Leeuwen