In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Het doen van voorzieningen aan barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: betreft een woonfunctie

Het doen van voorzieningen aan barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: betreft een woonfunctie

Plattegrond en legenda met daarop aangegeven de nieuwe voorzieningen voor barak 49

Betreft brief van de Joodsche Raad waarin aankondiging wordt gedaan van uithuis zetting en vertrek naar Westerbork. Voorgedrukte brief, niet ingevuld of geadresseerd. Datum: 1942

Betreft brief van de Joodsche Raad waarin aankondiging wordt gedaan van uithuis zetting en vertrek naar Westerbork. Voorgedrukte brief, niet ingevuld of geadresseerd. Datum: 1942

Brief van de Joodse Raad over uithuiszetting door de Duitse bezetter en vertrek naar kamp Westerbork

&nbsp;Geschreven door: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum:&nbsp;1945-04&nbsp; Getiteld: Transport Onderwerp: werken in de batterij slopererij in barak 57; beschrijving van het werk; stoppen met werk in verband met aankondiging van het transport voor de volgende dag; terug naar de strafbarakken; over Arthur Pisk, leider van de Joodse Ordedienst; in de wagon, beschrijving van een moment in de wagon, na 14 uur rijden samen met zijn vrouw Ro en zijn ouders.

&nbsp;Geschreven door: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum:&nbsp;1945-04&nbsp; Getiteld: Transport Onderwerp: werken in de batterij slopererij in barak 57; beschrijving van het werk; stoppen met werk in verband met aankondiging van het transport voor de volgende dag; terug naar de strafbarakken; over Arthur Pisk, leider van de Joodse Ordedienst; in de wagon, beschrijving van een moment in de wagon, na 14 uur rijden samen met zijn vrouw Ro en zijn ouders.

Manuscript geschreven door Jacob de Vries in Odessa

Van: Moeder, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: afscheidsbrief. Over een uur gaan ze weg.

Van: Moeder, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: afscheidsbrief. Over een uur gaan ze weg.

Brief van moeder en Bets aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Betreft: plattegrond keukens Schattenberg Na de invoering van de zelfzorg in 1956 werd de centrale keuken opgeheven en werden er bij de woonbarakken keukenbarakken geplaatst.&nbsp;

Betreft: plattegrond keukens Schattenberg Na de invoering van de zelfzorg in 1956 werd de centrale keuken opgeheven en werden er bij de woonbarakken keukenbarakken geplaatst.&nbsp;

Plattegrond van de keukenbarakken in woonoord Schattenberg

1942

November 1942

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Uitvoering Werken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-06-24&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. De gebruiker heeft de behoefte aan een definitieve overeenkomst ten aanzien van het schietterrein. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Uitvoering Werken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-06-24&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. De gebruiker heeft de behoefte aan een definitieve overeenkomst ten aanzien van het schietterrein. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Brief van Houtvester Assen aan de Rijksdienst Uitvoering Werken

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Brief van Abraham Polak aan Salomon Polak vanuit kamp Vught

Van: Rijksinspectie van de bevolkingsregisters&nbsp; Aan: Burgemeester Gem. Slochteren&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1943-10-14&nbsp; Onderwerp: Vrijstelling voor dragen van de Jodenster aan Roosje Blauw-Bollegraaf.

Van: Rijksinspectie van de bevolkingsregisters&nbsp; Aan: Burgemeester Gem. Slochteren&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1943-10-14&nbsp; Onderwerp: Vrijstelling voor dragen van de Jodenster aan Roosje Blauw-Bollegraaf.

Brief van de Rijksinspectie van de bevolkingsregisters aan de Burgemeester van de gemeente Slochteren

Tekst van een lied van Johnny en Jones getiteld: Westerbork-serenade

Lied van Johnny en Jones geschreven in kamp Westerbork met de titel 'de Westerbork-serenade'

Van: Sterk, Abraham&nbsp; Aan: Sterk, T.&nbsp; Plaats: Weimar, Buchenwald&nbsp; Datum: 1941-04-06&nbsp; Onderwerp: bedankje voor toesturen van brief en de schrijver heeft behoefte aan geld, korte beschrijving van omstandigheden.

Van: Sterk, Abraham&nbsp; Aan: Sterk, T.&nbsp; Plaats: Weimar, Buchenwald&nbsp; Datum: 1941-04-06&nbsp; Onderwerp: bedankje voor toesturen van brief en de schrijver heeft behoefte aan geld, korte beschrijving van omstandigheden.

Briefkaart van Abraham Sterk aan zijn vader Tobias vanuit Buchenwald

Van: Syswerda, directeur Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1939-08-15&nbsp; Onderwerp: plan van ontginning van de omgeving van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork (Vluchtelingendorp Schattenberg). Zelf met de inzet van Joodse vluchtelingen zal het beoogde doel niet worden bereikt. Een optie is de inzet van werklozen (werkverschaffing).

Van: Syswerda, directeur Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1939-08-15&nbsp; Onderwerp: plan van ontginning van de omgeving van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork (Vluchtelingendorp Schattenberg). Zelf met de inzet van Joodse vluchtelingen zal het beoogde doel niet worden bereikt. Een optie is de inzet van werklozen (werkverschaffing).

Brief van directeur Syswerda aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 6&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-02 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 6&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-02 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 6 in woonoord Schattenberg

Van: Philips, E.&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-05-21&nbsp; Onderwerp: ontvangst van briefkaart, omstandigheden (Arthur was als militair gewond geraakt bij de Duitse invasie en lag in Dordrecht in het ziekenhuis).

Van: Philips, E.&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-05-21&nbsp; Onderwerp: ontvangst van briefkaart, omstandigheden (Arthur was als militair gewond geraakt bij de Duitse invasie en lag in Dordrecht in het ziekenhuis).

Briefkaart van familie Philips aan zoon Arthur Philips vanuit Amsterdam

Geschreven door: een politieke gevangene nummer 78, Jordens-Marees, de, J. Onderwerp: vrouwentransport- gedwongen vierdaagse en hun bevrijding iets voorbij Grijpskerk.

Geschreven door: een politieke gevangene nummer 78, Jordens-Marees, de, J. Onderwerp: vrouwentransport- gedwongen vierdaagse en hun bevrijding iets voorbij Grijpskerk.

Manuscript van L Jordens- de Marees over de gedwongen mars van de politieke gevangenen uit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 202 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Muller, Josef geb. 18-09-81 overleden te Westerbork op 16-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 202 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Muller, Josef geb. 18-09-81 overleden te Westerbork op 16-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Josef Muller

Van: Jacobs, Karel Aan: Edelstein, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-15 Onderwerp: omstandigheden, pakketten, barak 35. Ineke en de andere kinderen zijn goed overgekomen. Ze worden goed verzorgd. Irene is weg. Karel heeft verschillende heren gesproken die bij de Edelsteins' zijn langs geweest.

Van: Jacobs, Karel Aan: Edelstein, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-15 Onderwerp: omstandigheden, pakketten, barak 35. Ineke en de andere kinderen zijn goed overgekomen. Ze worden goed verzorgd. Irene is weg. Karel heeft verschillende heren gesproken die bij de Edelsteins' zijn langs geweest.

Brief van Karel Jacobs aan E. Edelstein vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Philips, A. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1941-11-17&nbsp; Onderwerp: ontvangst van een briefkaart, beste wensen, omstandigheden in Amsterdam (Arthur lag in het hospitaal vanwege verwondingen die hij als militair had opgelopen gedurende de Duitse invasie).&nbsp;

Van:&nbsp; Aan: Philips, A. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1941-11-17&nbsp; Onderwerp: ontvangst van een briefkaart, beste wensen, omstandigheden in Amsterdam (Arthur lag in het hospitaal vanwege verwondingen die hij als militair had opgelopen gedurende de Duitse invasie).&nbsp;

Brief gericht aan Arthur Philips vanuit Amsterdam

Wandelen Een groep mensen aan het wandelen in de sneeuw over een van de paden van het kamp. laats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950/1951 Twee wandelaars dragen een uniform/jas van de Koninklijke Landmacht. Links en rechts van het pad zijn familiebarakken te zien.

Wandelen Een groep mensen aan het wandelen in de sneeuw over een van de paden van het kamp. laats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950/1951 Twee wandelaars dragen een uniform/jas van de Koninklijke Landmacht. Links en rechts van het pad zijn familiebarakken te zien.

JozefVromen

Jozef
Vromen