In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Briefkaart van een onbekend persoon aan familie vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam (Brandon, J.) Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-13 Onderwerp: behoud van een telefoonaansluiting; verklaring is bij de autoriteiten ingediend, maar nog geen akkoord…&nbsp;

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam (Brandon, J.) Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-13 Onderwerp: behoud van een telefoonaansluiting; verklaring is bij de autoriteiten ingediend, maar nog geen akkoord…&nbsp;

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan S. Bonn in verband met behoud van zijn telefoonaansluiting

Foto van een insigne van het Regiment South Saskatchewan, afkomstig van H. Gordon Walker, als geestelijk verzorger betrokken bij de van kamp Westerbork in 1945.

Foto van een insigne van het Regiment South Saskatchewan, afkomstig van H. Gordon Walker, als geestelijk verzorger betrokken bij de van kamp Westerbork in 1945.

Foto van een Insigne van het Regiment South Saskatchewan

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-10-25&nbsp; Onderwerp: pakjes ontvangen, hartelijk dank.

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-10-25&nbsp; Onderwerp: pakjes ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart van J.Levie aan familie Lackrooy vanuit kam Westerbork

Groepsfoto. Aantal mannen voor een barak, op een zondag in het Joodse werkkamp Mantinge, 1942. Voorste rij, 3de van links: Daniel Egger, geb. 1923-06-23.

Groepsfoto. Aantal mannen voor een barak, op een zondag in het Joodse werkkamp Mantinge, 1942. Voorste rij, 3de van links: Daniel Egger, geb. 1923-06-23.

Een groep mannen voor hun barak in het Joodse werkkamp Mantinge

Van: To en Ger Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: De schrijfster is blij dat Sal en Seraphien in Barneveld zijn. Ze zal een pakje opsturen met werkgerei voor Sal. Met enveloppe

Van: To en Ger Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: De schrijfster is blij dat Sal en Seraphien in Barneveld zijn. Ze zal een pakje opsturen met werkgerei voor Sal. Met enveloppe

Brief en enveloppe van To en Ger aan het echtpaar Boas-Prins in Barneveld vanuit Amsterdam

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en Thoom Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gefeliciteerd met je verjaardag en bedankt voor alles wat is bezorgd (door velen); er was een onbekende man langsgekomen om haar was op te halen, graag haar op de hoogte brengen van wie er langskomt…; ze heeft van alles nodig (hele opsomming), ook bloemen om de cel op te vrolijken; graag de brieven van Thoom doorsturen en die va haar door hem laten lezen…

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en Thoom Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gefeliciteerd met je verjaardag en bedankt voor alles wat is bezorgd (door velen); er was een onbekende man langsgekomen om haar was op te halen, graag haar op de hoogte brengen van wie er langskomt…; ze heeft van alles nodig (hele opsomming), ook bloemen om de cel op te vrolijken; graag de brieven van Thoom doorsturen en die va haar door hem laten lezen…

Brief van Frederika van Duren aan Gerry vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Gedichten van Nathan Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum: 1944-1945 Onderwerp: de gedichten hebben thema's als: ‘naar Bergen-Belsen’ ; ‘Appèl’; ‘de Gamel’; ‘de Luis’; ‘de Sigaret’; ‘Barak 33’; ‘de Vlucht’; ''t Eierrek'; ‘Altersheim’; ‘Dodenkar’; ‘Wagon 43’; ‘van Huis tot Huis’; ‘6 Km.’; &nbsp;‘Uitkijktorens’; ‘Voorbij’. &nbsp;&nbsp;

Gedichten van Nathan Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum: 1944-1945 Onderwerp: de gedichten hebben thema's als: ‘naar Bergen-Belsen’ ; ‘Appèl’; ‘de Gamel’; ‘de Luis’; ‘de Sigaret’; ‘Barak 33’; ‘de Vlucht’; ''t Eierrek'; ‘Altersheim’; ‘Dodenkar’; ‘Wagon 43’; ‘van Huis tot Huis’; ‘6 Km.’; &nbsp;‘Uitkijktorens’; ‘Voorbij’. &nbsp;&nbsp;

Gedichten uit Bergen-Belsen geschreven door Nathan Prins

Van: Kortoef, J. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-29 Onderwerp: Toewijzing voor boter, gort…

Van: Kortoef, J. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-29 Onderwerp: Toewijzing voor boter, gort…

Bewijs van toewijzing van voedsel voor J. Kortoef

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: filmtekst

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: filmtekst

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-08 Onderwerp: aankondiging van de komst van Lea Pach. Werner heeft haar opgezocht. Werner heeft haar een pakje gegeven dat bestemd was voor tante Voogje. Het pakje was van I. Pach; groeten van de familie Hes, de heer Hes vertrekt naar Vught, zijn vrouw zal in Westerbork blijven; diamantwerkers, kleermakers, bontwerkers en spoorwegarbeiders moeten zich gereed houden om naar Vught te vertrekken, de vrouwen en kinderen blijven in kamp Westerbork; bedankt voor het pakket, een deel is afgeleverd aan mevrouw Mahler voor in haar keuken; Werner heeft een stuk taart gekregen van Jacob Hijman. Hij is specialist prikkeldraadversperring geworden; strafmaatregelen in het kamp; represailles bij ontvluchtingen…&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-08 Onderwerp: aankondiging van de komst van Lea Pach. Werner heeft haar opgezocht. Werner heeft haar een pakje gegeven dat bestemd was voor tante Voogje. Het pakje was van I. Pach; groeten van de familie Hes, de heer Hes vertrekt naar Vught, zijn vrouw zal in Westerbork blijven; diamantwerkers, kleermakers, bontwerkers en spoorwegarbeiders moeten zich gereed houden om naar Vught te vertrekken, de vrouwen en kinderen blijven in kamp Westerbork; bedankt voor het pakket, een deel is afgeleverd aan mevrouw Mahler voor in haar keuken; Werner heeft een stuk taart gekregen van Jacob Hijman. Hij is specialist prikkeldraadversperring geworden; strafmaatregelen in het kamp; represailles bij ontvluchtingen…&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Kort na hun huwelijk in Amsterdam verhuizen Victor en Rebecca van Leeuwen-Blik naar Bussum. Daar worden Jacob en Louis geboren. Victor was filiaalhouder van de N.V. Ideco, een handel in Radio-, Electra-, en Rijwielonderdeelen. In januari 1943 verhuist het gezin naar de Rijnstraat in Amsterdam. Het Gooi is dan grotendeels “Jodenvrij” gemaakt. De betrokken inwoners worden gehuisvest in daartoe aangewezen wijken in de hoofdstad. Nog geen drie maanden wonen Victor, Rebecca en hun kinderen in Amsterdam als ze op 17 maart 1943 worden ingeschreven in kamp Vught. De meeste mannen en vrouwen worden daar ingezet om werk te verrichten. Op de registratiekaart van het kamp staat dat Victor en Rebecca als diamantslijper aan het werk moeten. Vught, zaterdag 5 juni. De barakoudsten lezen een proclamatie voor: ‘alle kinderen van 0 tot 16 jaar moeten met hun moeder (en soms ook vader) het kamp verlaten. Ze zullen in een speciaal kinderkamp ondergebracht worden’, staat in het bericht. Op maandag 7 juni wordt het gezin van Leeuwen in kamp Westerbork ingeschreven. Geen kinderkamp, maar een verblijf van één nacht voor vader en moeder van Leeuwen met de dertien jaar oude Jacob en tienjarige Louis. De volgende ochtend moeten ze klaar staan voor vertrek naar een onbekende bestemming. Het is dinsdag 8 juni als volgens schema de trein met 3017 mannen, vrouwen en kinderen uit kamp Westerbork vertrekt. De bestemming is Sobibor, waar na een reis van drie dagen en nachten op 11 juni 1943 de gaskamers klaar staan.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Van: Kortoef, J Aan: Truus Datum: 1942-08-17 Plaats: Amsterdam Onderwerp: relatieperikelen.

Van: Kortoef, J Aan: Truus Datum: 1942-08-17 Plaats: Amsterdam Onderwerp: relatieperikelen.

Brief van J. Kortoef aan Truus Piket vanuit Amsterdam

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar: Majerowicz-Schlachet

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar: Majerowicz-Schlachet

Henriette JudithScholten

Henriette Judith
Scholten