In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Küller, J.W. Th., notaris Aan: van Dam, Joseph (reeds overleden) Plaats: Den Haag Datum: 1959-10-27 Onderwerp: nalatenschap S.J. van Dam.

Van: Küller, J.W. Th., notaris Aan: van Dam, Joseph (reeds overleden) Plaats: Den Haag Datum: 1959-10-27 Onderwerp: nalatenschap S.J. van Dam.

Brief van notaris J.W. Th. Küller aan Joseph van Dam in verband met nalatenschap S.J. van Dam

Kwitantie Westerbork, kamp Datum: 1943-04-10 Ontvangen van Springer, J. een bedrag van negentien gulden en vijfentwintig cent. W.s. Lippmann en Rosenthal

Kwitantie Westerbork, kamp Datum: 1943-04-10 Ontvangen van Springer, J. een bedrag van negentien gulden en vijfentwintig cent. W.s. Lippmann en Rosenthal

Kwitantie van betaling door J. Springer

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Persoonsbewijs van Fritz Tauber

Manuel Mok is in 1902 in Amsterdam geboren. In maart 1942 wordt hij in Sanatorium Zonnestraal aan het Loosdrechtsche Bos ingeschreven. Tot die tijd woont hij in de Blasiusstraat in Amsterdam. Een paar maanden nadat Manuel in Zonnestraal is opgenomen, trouwt hij in Amsterdam met Sara Levisson. Na het huwelijk wordt Manuel ingeschreven bij zijn vrouw, die in Amsterdam aan de Willemsparkweg woont. Sara was onderwijzeres. Ze gaf les aan de Joodse Lagere School aan de Oude Schans in Amsterdam. Eind september 1943 komen Manuel en Sara in kamp Westerbork. Ze worden ondergebracht in barak 68. Op het kaartje van de Joodse Raad staat dat Manuel autohandelaar is, en reeds geruimen tijd verpleegd in Zonnestraal en adres de Blasiusstraat in Amsterdam. Op dinsdag 8 februari 1944 vertrekt de trein met 1015 mannen, vrouwen en kinderen naar Auschwitz. Onder hen zijn Manuel Mok en Sara Mok-Levisson. Philip Mechanicus is getuige van het vertrek. In zijn dagboek noteert hij: De amputatie is weer geschied: de schurftige slang is vanmorgen weggeschuifeld met zijn volle pens. Een dag later schrijft hij: Het transport van de zieken naar de trein gisteren tart elke beschrijving. Om twee uur in de nacht zijn de verplegers al begonnen met het aankleden van de voor transport aangewezenen. In het donker van de wintermorgen, terwijl de natte sneeuw uit de donkere hemel droop, zijn ze naar de beestenwagen gereden. Kinderen met roodvonk en difterie zijn huilend naar de slang gedragen. Ouderloze kinderen uit het weeshuis. Een lege wagen rijdt met de trein mee, gereserveerd voor hen die onderweg sneuvelen. Op 10 februari 1944 komt de trein aan in Auschwitz. Daar wordt Sara kort na aankomst vermoord. Als datum en plaats van overlijden van Manuel Mok wordt 30 juni 1944, Midden-Europa aangenomen. Waarschijnlijk is Manuel na aankomst in Auschwitz geselecteerd voor een werkkamp, waar hij op een onbekende datum is omgekomen. Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Foto van Carolina de Winter

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Lazar Steiner is in 1932 uit Duisburg naar Nederland gekomen en in Amsterdam ingeschreven als Vr(eemdeling). Hij werd ook wel Eleazer genoemd. Voor zover bekend was Lazar alleenstaand. In Amsterdam woont Lazar op verschillende adressen. Het laatst bekende adres is aan de Plantage Muidergracht, waar hij bij zijn broer en schoonzus Chaim Dawid Steiner en Eva Mina Eisenmann is ingeschreven. Chaim Dawid vestigde zich in 1928 in Amsterdam. Lazar Steiner wordt in het najaar van 1942 in het sanatorium Zonnestraal in Hilversum opgenomen. Hij heeft tuberculose. Op 4 april 1943 wordt Lazar in kamp Westerbork ingeschreven. Hij geeft aan dat hij een certificaat voor Paraguay heeft aangevraagd, dat hem de mogelijkheid kan bieden niet op transport te gaan, maar uitgewisseld te worden. Er ging wat correspondentie over en weer waarbij het Zwitserse consultaat van Paraguay aangaf dat het certificaat op 10 september 1943 geleverd zou worden. Het positieve bericht komt op 17 september in Westerbork aan. Te laat, op dinsdag 24 augustus 1943 ging Lazar op transport naar Auschwitz. De trein vertrekt met 1001 mannen, vrouwen en kinderen. Philip Mechanicus noteert in zijn dagboek: De trein zet zich in beweging. Voor de langwerpige luchtgaten hoog in de wagens verschijnen koppen van Joden en Jodinnen op een rijtje als in een poppenkast. Wuivende armen met zwaaiende handen steken uit de gaten, als van begraven mensen, die een laatste levensteken geven. Luguber. Op 26 augustus 1943 komt de trein aan in Auschwitz. Daar wordt Lazar vermoord.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

ClaraSanders-Hamburger

Clara
Sanders-Hamburger